تعادل در ابزارهای پرداخت؛ ضرورتی برای تاب‌آوری اقتصاد خرد

در روزهایی که کشور تجربه عبور از یک بحران جدی زیرساختی را پشت سر گذاشت، بیش‌ازپیش روشن شد که اقتصاد روزمره و زندگی شهری تا چه اندازه به سامانه‌های پرداخت الکترونیکی وابسته است. توقف حتی موقتی این زیرساخت‌ها می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای در معیشت روزمره مردم، اعتماد عمومی و پایداری جریان مالی در شهرها داشته باشد. حالا زمان آن است که در مسیر آینده، به بازنگری و تعادل‌بخشی در ابزارهای پرداخت، به‌ویژه برای پرداخت‌های خرد، توجه جدی‌تری کنیم.

پرداخت‌های خرد که می‌توان آن‌ها را همان خریدهای کوچک و تکرارشونده روزانه‌ مانند کرایه تاکسی، خرید نان، پرداخت‌های خُرد سوپرمارکتی و ده‌ها تبادل مالی ساده دیگر دانست در واقع ستون فقرات زندگی شهری را شکل می‌دهند. در سال‌های اخیر، این پرداخت‌ها به‌صورت کامل به ابزارهای الکترونیکی مثل کارت‌های بانکی، درگاه‌های پرداخت و در موارد معدودی کدهای کیو آر وابسته شده‌اند. اما بحران اخیر نشان داد که تک‌سویه بودن این وابستگی، ما را در برابر اختلال‌های سیستمی آسیب‌پذیر می‌کند.

در این شرایط، بازطراحی سیاست‌های پرداختی کشور برای ایجاد تعادل میان ابزارهای پرداخت آنلاین، کیف پول‌های آفلاین، اسکناس و سایر گزینه‌های پرداخت جایگزین، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. به بیان دیگر، باید به سمت تنوع‌بخشی و مقاوم‌سازی سیستم پرداخت حرکت کنیم. کیف پول‌های دیجیتال آفلاین، ابزارهایی هستند که بدون نیاز به اتصال دائمی به شبکه، امکان انجام تراکنش را فراهم می‌کنند. این فناوری‌ها می‌توانند در زمان بحران، بخشی از جریان پرداخت را زنده نگه دارند.

از سوی دیگر، سیاست‌گذاری منسجم در حوزه اسکناس و پول نقد نیز باید بازنگری شود. تصور عمومی از حذف کامل اسکناس به‌عنوان نماد پیشرفت دیجیتالی، نیازمند تعدیل است. اسکناس در بحران‌های زیرساختی می‌تواند نقش پشتیبان را ایفا کند، به شرطی که توزیع آن هدفمند، امن و هوشمندانه صورت گیرد.

تعادل در ابزارهای پرداخت نه به معنای بازگشت به عقب، بلکه نوعی آینده‌نگری و طراحی هوشمندانه برای تاب‌آوری بیشتر اقتصاد در زمان‌های بحران است. این تعادل می‌تواند همراه با آموزش عمومی، آمادگی روانی جامعه، توسعه زیرساخت‌های فناورانه پشتیبان و تدوین دستورالعمل‌های عملیاتی برای دوران بحران شکل بگیرد.

اگر بخواهیم زیرساخت‌های مالی کشور، به‌ویژه در حوزه پرداخت‌های خرد شهری، در آینده در برابر بحران‌ها مقاوم بمانند، امروز باید به طراحی چندلایه، توزیع‌شده و متنوع از ابزارهای پرداخت فکر کنیم. تنوع در روش‌های پرداخت، کلید پایداری جریان مالی کشور است؛ نه صرفاً به‌عنوان راه‌حل جایگزین، بلکه به‌عنوان بخشی از معماری اصلی سیستم پرداخت آینده