مسئولیت اجتماعی از حفظ بقا تا مطالبه اینترنت؛ کسب‌وکارها زیر بار بحران و رگولاتوری

به گزارش پیوست، در روزهای دشوار جنگ و اختلال اینترنت، شرکت‌های بزرگ اقتصاد دیجیتال ایران با آزمونی سخت مواجه شدند: چگونه در اوج بحران بمانند، چگونه به دیگران کمک کنند و چگونه مرز میان تبلیغات و مسئولیت را گم نکنند.

محمدرضا کشاورزی، مدیر مسئولیت اجتماعی پلتفرم دیوار، مسئولیت اجتماعی را نه فقط یک ارزش اخلاقی بلکه بخشی از مسیر بقا در شرایط سخت دانست و گفت: از این دیدگاه، به نظر من در شرایط بحران، مسئولیت اجتماعی می‌تواند به تاب‌آوری و پایداری بلندمدت کسب‌وکار کمک کند. هر کسب‌وکاری نیازمند سرمایه اجتماعی است و در زمان‌های دشوار نباید از آن غافل شود. بنابراین، همراهی در چنین شرایطی ضروری است، اما میزان و نوع این همراهی به توانمندی‌های کسب‌وکار بستگی دارد. طبیعی است که نمی‌توان انتظارات یکسانی از کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ در فضای دیجیتال داشت.

از دیدگاه او، مسئولیت اجتماعی واقعی با درون‌نگری در سازمان آغاز می‌شود. کشاورزی در این باره عنوان کرد: کسب‌وکارها باید از قابلیت‌های موجود خود بهره بگیرند تا مسئولیت اجتماعی را ایفا کنند. بسیاری از کسب‌وکارهای دیجیتال دارای ساختار پلتفرمی هستند و می‌توانند با استفاده از این ظرفیت‌ها، شرایط را بهبود بخشند. حتی توجه کسب‌وکارهای کوچک به وضعیت کارکنان و خانواده‌هایشان، خود بخشی از مسئولیت اجتماعی به شمار می‌رود.

مصطفی شعبان‌پور، مدیر تیم مسئولیت اجتماعی دیجی‌کالا درباره تعریف مسئولیت اجتماعی داخلی و بیرونی سازمان‌ها در مواقع بحران گفت: در دیدگاه عمومی بخش‌ بزرگی از این مساله به عنوان مسئولیت‌های بیرون از سازمان و در قبال جامعه باز می‌گردد. اما به عقیده من این مساله در شرایط بحران بیشتر مربوط به درون سازمان است. درون سازمان نیز شامل دو منبع مهم می‌شود. ابتدا منابع مالی، سودآوری و تداوم کسب‌وکار و بعد از آن منابع انسانی، ایمنی و مسائل جسمی و روانی کارمندان شرکت. بنابراین مساله بستگی زیادی به تعریف موجود از مسئولیت اجتماعی باز می‌گردد.

فرناز سلیمی، مدیر روابط‌عمومی ازکی، درباره نقش نهادهای تنظیم‌گر در همراهی با کسب‌وکارها در مواقع بحران گفت: به عقیده من نگاه نهادهای مرتبط و رگولاتوری در این دوره‌ای که امروزه کسب‌وکارها در تلاشند تا خود را بازیابی کنند و به روال عادی برگردند اهمیت بسیار زیادی دارد‌. بر این اساس باید این موضوع از سمت نهاد‌های حاکمیتی و رگولاتوری نیز مورد توجه قرار گیرد. خصوصا در فشارهایی که به کسب‌کارهای مختلف وارد می‌شود. در حال حاضر کسب‌وکارها در دوره‌ بسیار سخت بعد از بحران قرار گرفته‌اند. دوره‌ای که در آن تلاش می‌کنند تا دوباره خود را احیا کرده و به مسیر قبل بازگردند‌.

او ادامه داد: در این شرایط فشارهای مختلفی که از سمت نهاد‌های رگولاتور و تنظیم‌گر به کسب‌وکارها وارد می‌شود فرایند را بسیار سخت می‌کند. باید دید که بیانیه‌ها، تصمیم‌ها و دستورالعمل‌ها از کدام نهاد صادر شده و آیا اصلا برای آن از قبل فکری صورت گرفته است یا خیر. امروزه کسب‌وکارها از داخل دچار بحران شده و موجی از تعدیل نیرو را به راه افتاده است. در این شرایط وجود فشاری بیرونی در کنار سایر فشارها بقا و ادامه‌ حیات کسب‌وکار را با چالش مواجه می‌کند.

کشاورزی نیز با اشاره به اختلال در زیرساخت‌های ارتباطی و اینترنت گفت: در زمان‌های بحران، عواملی مانند آسیب‌های زیرساختی، حملات سایبری و دیگر مشکلات مرتبط با دسترسی به اینترنت، انجام اقدامات مسئولیت اجتماعی را برای کسب‌وکارها دشوار می‌کنند؛ موضوعی که همه ما در این ۱۲ روز تجربه کردیم. در چنین شرایطی، حتی ابتدایی‌ترین ابزارهای ارتباطی نیز در دسترس نبودند تا بتوانیم کارهای فنی مرتبط با اقدامات مسئولیت اجتماعی را پیش ببریم.

شعبان‌پور درباره معیارهای ارزیابی مسئولیت اجتماعی گفت: به عقیده من وجود عدد و رقم در این بین می‌تواند اهمیت زیادی داشته باشد. به هر حال کاربر برداشت خود را از میزان مسئولیت‌پذیری کسب‌وکار دارد، اما بخشی از این برداشت به اعداد واقعی اعلام شده از سوی کسب‌وکار برمی‌گردد. در صورت اینکه کسب‌وکار قصد حمایت از گروهی را دارد یا تسهیلاتی در نظر گرفته و کمکی انجام می‌دهد باید اعداد و ارقام و همچنین اثربخشی آن اعلام شود.

او ادامه داد: بسیاری از طرح‌های مسئولیت اجتماعی تنها در زمان شروع اعلام می‌شوند اما خبری از خروجی آنها نیست. اینکه طرح‌های صورت گرفته توانسته چه تاثیری بر جامعه مخاطب بگذارد، نفوذ بسیار زیادی در تصویر ‌و برداشت ذهنی مخاطب دارد. بنابراین لازم است که تنها به اعلام شروع طرح مسئولیت اجتماعی اکتفا نکنیم، بلکه میزان تاثیرگذاری طرح و موفق واقع شدن یا نشدن آن را نیز مشخص کنیم.

سلیمی با بیان اینکه مسئولیت اجتماعی فرایندی بلندمدت است، گفت: ما به عنوان یک سازمان می‌توانیم نسبت به این مسائل پاسخگو باشیم. قرار نیست که هر کسب‌وکاری اقدامات خود را بر اساس اینکه بیشتر دیده شود با استفاده از اسم مسئولیت اجتماعی انجام دهد، و به دنبال آن بخواهد همراهی برخی کاربران و ذی‌نفعان خود را داشته باشد. به عقیده من نگاه استراتژی و برنامه‌ریزی شده به این موضوع اهمیت زیادی دارد. قطعا در جامعه ما و دیگر جوامع مسائل مختلفی در حوزه‌های محیط زیست و … وجود دارد. اما باید دید که آیا یک کسب‌وکار قرار است تمام مسائل را حل کرده و پاس

خگوی آنها باشد. پاسخ من به این سوال منفی است. باید هر کسب‌وکار در حوزه فعالیت خود ابتدا بررسی کند که چه تغییری را می‌تواند در بلندمدت رقم بزند. به عقیده من تفاوت قائل شدن میان کمپین‌ها و فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی با کمپین‌های بازاریابی اهمیت زیادی دارد. همچنین از سمت روابط عمومی نباید نگاه کوتاه مدتی نسبت به این موضوع شکل گیرد.

کشاورزی درباره وضعیت مسئولیت اجتماعی در جنگ ۱۲ روزه عنوان کرد: به نظرم نباید تا این حد بدبین باشیم و بگوییم این اقدامات پراکنده یا بدون برنامه‌ریزی بوده‌اند. حتی اگر فرض کنیم برنامه‌ریزی قبلی وجود نداشته، باز هم می‌توانم نمونه‌های فراوانی از اقدامات کسب‌وکارها ذکر کنم که همسو با هسته اصلی فعالیتشان انجام شده و کاملاً مسئولانه بوده است. به باور من، این موضوع بسیار ارزشمند است.

او با ارائه مثال‌هایی از مسئولیت اجتماعی کسب‌وکارهای اقتصاد دیجیتال گفت: در شرایط کنونی نیز شاهد مثال‌هایی هستیم؛ اسنپ بیانیه‌ای درباره مسئولیت اجتماعی خود در قبال تعدادی از رانندگانش منتشر کرده، دیجی‌کالا با فضای «دیجی‌کالا مهر» فعالیت می‌کند، و ازکی با توجه به سرویس‌های اقساطی خود، تسهیلاتی برای کاربرانش فراهم کرده است. در پی بروز شرایط اضطراری و با توجه به نیاز فوری بسیاری از هم‌وطنان به امکانات اسکان و دریافت کمک‌های ضروری، پلتفرم دیوار یک دسته‌بندی جدید با عنوان «کنارِ هم در بحران» ایجاد کرده است. همچنین، تپسی از بستر اطلاع‌رسانی خود برای تبلیغ کسب‌وکارهایی که در بحران دچار مشکل شده بودند، بهره گرفته است. این نمونه‌ها بسیارند و به نظرم بسیار هوشمندانه طراحی شده‌اند.

شعبان‌پور درباره ارزیابی توانمندی کسب‌وکارها برای تعریف مسئولیت اجتماعی گفت: به عقیده من باید انتظار خود را از میزان تاثیرگذاری پلتفرم‌هایی مانند دیوار، دیجی‌کالا و… مشخص کرده و انتظارات خود را به سطح معقولی برسانیم. به عنوان مثال همین که کسب‌وکاری توانسته در چنین شرایطی خود را حفظ و حواسش به نیروهایش نیز باشد خوب و قابل حمایت است. حالا اگر فراتر از این اقدامات داخلی برای نیازهای بیرون از سازمان نیز تلاش کرد کمک کننده باشد، به هر اندازه‌ای که پروژه بزرگتری اجرا کند طبیعتا ارزش بیشتری دارد.