جزییاتی از طرح مجلس برای هوش مصنوعی؛ شورای راهبری و بازارگاه داده ایجاد می‌شود طرح ملی هوش مصنوعی در انتظار ورود به صحن علنی مجلس است

به گزارش پیوست؛ طرح ملی هوش مصنوعی در کمیسیون صنایع به تصویب رسیده است و اکنون در انتظار ورود به صحن علنی مجلس است. مصطفی طاهری نایب رئیس اول فراکسیون هوش مصنوعی مجلس پیشتر در گفت‌وگو با پیوست اعلام کرده بود این طرح یکی از حامیان اصلی سازمان ملی هوش مصنوعی است.

این سازمان تلاش می‌کرد در ردیف‌های بودجه حضور داشته باشد اما در نهایت از تخصیص اعتبار بی‌نصیب مانده و حتی اساس‌نامه این سازمان نیز هنوز به تصویب نرسیده است. در صورتی که این طرح به تصویب برسد، اساسنامه سازمان ملی هوش مصنوعی سریع‌تر نهایی و ابلاغ می‌شود و صندوق مالی این سازمان نیز تشکیل می‌شود.

طرح جدید، به دنبال ایجاد صندوق برای سازمان

سهیلا خردمندنیا مدیر گروه فناوری و تولید دانش‌بنیان مرکز پژوهش‌ها درباره تخصیص اعتبار به سازمان ملی هوش مصنوعی در صورت تصویب طرح گفت: اگر این طرح تبدیل به قانون شود، برای تامین اعتبار سازمان تکلیفی روی دوش نهادهای تامین کننده ایجاد می‌کند و دولت در این تکلیف باید تامین اعتبار کند. قبل از اینکه این طرح تبدیل به قانون و لازم‌الاجرا شود، صندوق مالی که برای سازمان در نظر گرفته شده ممکن است با تغییراتی مواجه شود و در نهایت برای تامین مالی هوش مصنوعی در صحن مجلس راهکارهای دیگری اندیشیده شود.

این طرح در (ماده ۱۲ و ۱۳) به دنبال ایجاد صندوق است تا در اختیار سازمان ملی هوش مصنوعی قرار بگیرد. منابع مالی نیز برای این صندوق تعریف شده است اما در کنار تخصیص منابع مالی برای صندوق، برای ترغیب بخش غیر دولتی و خصوصی برای سرمایه‌گذاری در صندوق ملی هوش مصنوعی تسهیلات و مشوق‌هایی لحاظ شده است که انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری ایجاد کند.

مسئله اصلی رضایت دولت برای پیش‌برد و تامین مالی طرح ملی هوش مصنوعی است. اگر دولت رضایت نداشته باشد برای رفع مغایرت با اصل ۷۵ قانون اساسی مسیر سختی در پیش است. دولت باید انتخاب کند که این سرمایه‌گذاری را به صورت پراکنده به دستگاه‌ها اختصاص دهد یا متمرکز کند و از یک نهاد متمرکز پاسخ‌بطلبد و روی آن نظارت داشته باشد. این طرح به این شکل مسیر را پیش بینی کرده است که شاید اگر یک صندوق متمرکزی وجود داشته باشد دامنه عملیات آن می‌تواند بازتر و گسترده‌تر باشد.

سازمان از زمانی که شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل شد قرار بود اساس‌نامه‌ آن در مدت کوتاهی به تصویب برسد اما در فرایند هایی این موضوع متوقف ماند و پیش نرفت اما این موضوع به صورت کلی به این معنی نیست که برای تنظیم پیش‌نویس اساس‌نامه اقدامات و تلاش هایی اتفاق نیافتاده است. در این طرح نیز گفته شده است پس از ابلاغ قانون طی سه ماه باید اسا‌س‌نامه سازمان توسط هیات وزیران تصویب شود. اگر به همین شکل پیش برود صندوق نا‌م‌برده نیز در این طرح قرار است اساس‌نامه‌ای داشته باشد. از لحاظ ساختار قانونی فکر نمی‌کنم تخصیص بودجه در صورتی که اساس‌نامه این سازمان مصوب شود، دچار مشکل  باشد.

 شورای راهبری هوش مصنوعی تشکیل می‌شود

مدیر گروه فناوری و تولید دانش‌بنیان مرکز پژوهش‌ها با تشریح طرح ملی هوش مصنوعی به سه محور اصلی اشاره کرد و گفت: در سه محور می‌توان به موارد زیرساختی طرح ملی هوش مصنوعی پرداخت. ماده دو، سه و چهار یکی از محورهای اصلی این طرح است و به هماهنگی بین ساختارها برای هم‌افزایی بیشتر مربوط می‌شود. ماده (۲) مربوط به تشکیل شورای ملی راهبری هوش مصنوعی است و ماده (۳) به فعالیت‌های سازمان ملی هوش مصنوعی اختصاص یافته است. ماده (۴) نیز وظایف و اختیارات سازمان و ارکان آن را مشخص کرده است.

ارکان سازمان و شورای راهبری هوش مصنوعی بعد از تشکیل شدن قرار است در همکاری  با سایر متولیان مخصوصا معاونت علمی و وزارت ارتباطات در کنار مرکز ملی فضای مجازی، فعالیت‌هایی متناسب با هر حوزه‌ای از منظر توسعه هوش‌مصنوعی انجام دهند. تشکیل مرکز ملی مطالعات راهبردی، آزمایشگاه توسعه فناوری هوش مصنوعی و راه اندازی مرکز توسعه و شبکه سازی خدمات پردازش سریع از جمله جزئیات این همکاری است.

ایجاد بازارگاه داده برای توسعه هوش‌مصنوعی

خردمندنیا با اشاره به لزوم توسعه هوش مصنوعی در کشور و پیگیری مجلس برای پیش‌برد این هدف گفت: قرار است به منظور تسهیل دسترسی به داده و توسعه کسب و کارهای هوش مصنوعی، بازارگاه داده، سامانه و خدمات هوش مصنوعی ایجاد شود که دستگاه‌‌های اجرایی می‌توانند از طریق این بازارگاه نیازهای خود را تامین کنند. بحث‌هایی راجع به اینکه این سامانه‌‌ها بر اساس سطح مخاطره‌آمیز بودن دسته‌بندی شوند انجام شد و قرار شده است این سامانه‌ها برای اینکه در دسترس جامعه بگیرد، الزاماتی در آنها از نظر سطح مخاطره‌آمیز بودن رعایت شود و پس آن سامانه مربوطه مجوزهایی دریافت کنند؛ به همین منظور مرکز ارزیابی و تایید امنیت رایانیکی سامانه های هوش مصنوعی ایجاد می‌شود.

هرچه سطح مخاطره بیشتر باشد اقداماتی که باید رعایت کنند بیشتر است و در صورت کم بودن سطح مخاطره، در برخی مواقع ممکن است به تاییدیه‌ای نیاز نباشد. بنابراین  قرار است دستورالعمل‌ها و راهنماهایی در این خصوص تدوین شود. همچنین به موضوع حفظ و ارتقای سرمایه های انسانی این حوزه و توسعه دهندگان سامانه های هوش مصنوعی و استفاده از ظرفیت های بین المللی در قالب ماده ۸  و  ۱۰ و ۱۱ طرح توجه شده است.

این طرح در گام اول به سند ملی هوش مصنوعی کمک می‌کند تا مقداری ضمانت اجرایی و قدرت اجرایی بیشتری از طریق قانون مصوب مجلس پیدا کند و مجلس نیز بتواند از قدرت نظارت خود در پیگیری وظایف و پاسخ طلبی از متولیان امور استفاده کند.

تصویب طرح بدون اختلاف‌ نظر در کمیسیون صنایع

خردمندنیا درباره نظر کمیسیون صنایع مجلس به عنوان کمیسیون تخصصی این طرح گفت: در فرایند تصویب این طرح مخالفتی با کلیات طرح در کمیسیون نشده است و تمام نمایندگان کمیسیون بر این باور بودند که باید کشور در بحث قانون‌گذاری هوش مصنوعی و حرکت سریع به سمت آن و برآورده کردن نیازهای توسعه و رشد هوش مصنوعی اقدامات جدی انجام دهد. تمرکز نمایندگان مجلس بر این بود که باید با رویکرد توسعه‌محور، بحث نظام‌مند شدن فعالیت‌های این حوزه دنبال شود و تمام اقداماتی که در کشور رخ می‌دهد هدف‌مند باشد. بنابر مباحث مختلفی که وجود دارد، نمایندگان روی جزئیات  نقطه نظراتی داشتند اما در کلیات این طرح اختلاف نظری وجود نداشت.

در سند شورای عالی فرهنگی مصوبه تشکیل سازمان ابلاغ شده است اما در عمل همگرایی در دولت برای اینکه متولی عملیاتی چه کسی باشد و امور را پیش ببرد وجود ندارد و این مسئله موجب تضعیف جایگاه این سازمان شده است.

به همین دلیل در طرحی که در حال حاضر مصوب کمیسیون شده است، هماهنگی بین ساختارهایی که اکنون متولیان اصلی به کارگیری و تنظیم فعالیت‌های هوش مصنوعی هستند در نظر گرفته شده است تا آن اهداف و انتظاراتی که در مسیر توسعه و به کارگیری هوش مصنوعی وجود دارد، بتواند محقق شود و از ظرفیت تمام متولیانی که در حوزه هستند از جمله معاونت علمی و وزارت ارتباطات، مرکز ملی فضای مجازی و سازمان ملی هوش مصنوعی استفاده شود.