نقش کلیدی پلتفرم‌ها در روش اعتبار مالی زنجیره‌ای

به گزارش پیوست، نشست فرصت‌ها و مزایا استفاده از روش SCF در تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی و تولیدی بعداز ظهر روز سه شنبه، هفتم آذرماه جاری در اتاق بازرگانی ایران برگزار شد. در این نشست بر نقش موثر پلتفرم‌ها در این روش تامین مالی تاکید شد. مدیران پلتفرم‌ها نیز بر مشکلات فعالیت در حوزه مالی تاکید کردند.

دستورالعمل سامانه فین‌تک‌ها در بانک مرکزی قرار است به زودی بررسی شود. پلتفرم‌ها نقش کلیدی در SCF دارند اما اکنون تنها در حوزه تامین اعتبارات خرد و کمک به شرکت‌های لیزینگ فعالیت می‌کنند و روش تامین مالی زنجیره‌ای هنوز به بلوغ کامل نرسیده است.

نقش موثر پلتفرم‌ها در اعتبارات خرد

محمدهادی موقعی، رئیس کمیسیون تامین مالی کارآفرینی سازمان ملی کارآفرینی درباره نقش پلتفرم‌ها در SCF به «پیوست» گفت: پلتفرم‌ها در حوزه اعتبارات خرد و کمک به شرکت‌های لیزینگ نقش موثری دارند. پلتفرم‌های حوزه SCF هنوز به آن وسعت مورد نیاز نرسیده‌اند.

موقعی افزود: SCF و تامین مالی زنجیره تامین، ابزاری در حال رشد است، در حال شکل‌گیری است اما در بخش‌ها و صنایع بزرگ اجرایی شده است و هنوز بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط موفق نشده‌اند از آن استفاده کنند. تامین مالی جمعی، کرادفاینینگ، تامین مالی زنجیره تامین و لیزینگ و عاملیت منابع مالی را در حوزه‌های تامین مالی کارآفرینی شناسایی کنیم. باید روان‌سازی شود.

او در رابطه با روش تامین مالی زنجیره‌ای SCF  گفت: کمیسیون تامین مالی اولین کمیسیون تامین مالی و سرمایه است که در سازمان ملی کارآفرینی ایران تشکیل شده است. در اتاق بازرگانی ایران نیز کمیسیون تامین مالی ایجاد شده است. روش تامین مالی زنجیره‌ای SCF با روش‌های سنتی تامین منابع مالی و لیزینگ بسیار متفاوت است اما در ایران هنوز ناشناخته است.

رییس کمیسیون تامین مالی کارآفرینی افزود: در نظام بانکداری فعلی و نظام تامین مالی متدوال، تمرکز بر تسهیلات گیرنده است. نوآوری SCF در این است که به جای فرد، زنجیره مقروض می‌شود و به جای تامین مالی برای فرد، برای زنجیره تولید و خدمات تامین مالی صورت می‌گیرد.

موقعی تاکید کرد: ابزارهای مدرن تامین مالی در ایران ناشناخته است اما در ترکیه از SCF به شدت استفاده می‌شود. صنعت فاکتورینگ در این کشور دارای مقررات و نظام واضحی است. ماموریت ما ترویج ابزارها است و صنایع مختلف کشور مانند فولاد، دارو، صنایع غذایی، خودرو و دیگر صنایع به روش تامین مالی زنجیره‌ای نیاز دارند.

بررسی دستورالعمل فین‌تک‌ها

آیین، کارشناس بانک مرکزی در این نشست گفت: دستورالعمل سامانه فین‌تک‌ها قرار است به زودی بررسی شود. بانک مرکزی تلاش می‌کند پلتفرم‌ها در محیطی قانونی فعالیت کنند و قصد محدودکردن فعالیتشان را ندارد.

او افزود: در حال پیگیری ایده تنزیل پویا و بازار تنزیل هستیم. بانک مرکزی هیچ فعالیتی را قفل نکرده و در تلاش برای کنترل تورم است. می‌دانیم بانک‌ها کمبود نقدینگی و منابع مالی دارند. برای همین قصد داریم ابزار جدید یعنی SCF را ارائه کنیم.

تفاوت‌های SCF با روش تامین مالی سنتی

حمید آذرمند، از بانک مرکزی به تشریح روش تامین مالی زنجیره‌ای پرداخت و گفت: تامین مالی زنجیره‌ای تفاوت‌هایی با روش سنتی دارد. در روش سنتی، خریدار به بانک مربوطه مراجعه می‌کند، تامین مالی صورت می‌گیرد و سپس کالای مورد نظر را خریداری می‌کند. تولیدکنندگان نیز برای خرید مواد اولیه همین اقدام را انجام می‌دهند. برای تولید خودرو، خودروسازان، قطعه سازان، خریداران، تولیدکنندگان ورق‌های فولادی و همه اجزای چرخه تولید و فروش خودرو تسهیلات دریافت می‌کنند. این امر فشار زیادی بر بانک وارد می‌کند و قیمت تمام شده کالا را نیز افزایش می‌دهد. تخصیص منابع مالی نیز به موقع صورت نمی‌گیرد.

ایجاد شبکه منسجم و سیستماتیک

آذرمند گفت: SCF شبکه منسجم و سیستماتیک میان خریداران و تامین‌کنندگان ایجاد می‌کند. مدل کار به این صورت است که یا تامین مالی توسط بانک صورت می‌گیرد یا توسط نهادی مستقل از بانک، یا نهادی که به بانک وابسته است. در رابطه با بیمه‌های اعتباری نیز پوشش ریسک بالایی دارد.

او افزود: نهادها و تشکل‌هایی که به استانداردسازی کمک می‌کنند مانند اتاق‌های بازرگانی نقش بسیار موثری در SCF ایفا می‌کنند. ارکان دیگر روش تامین مالی زنجیره‌ای را رگولاتوری، نهادهای سیاستگذاری مانند بانک مرکزی و وزارت اقتصاد و دارایی تشکیل می‌دهند. مشاوران نیز نقش کلیدی در SCF دارند. پلتفرم‌ها نیز در این میان نقش بسیار موثری در تامین مالی زنجیره‌ای دارند.

آذرمند گفت: در اکوسیستم SCF مجموعه عناصر مالی بایکدیگر همکاری دارند و معطوف به یک نهاد نیست. کارکردهای اصلی آن یکپارچه‌سازی خدمات، ارائه محصول و مدیریت آن است. معمولا کانتری که متقاضی درخواست خود را به آن ارائه می‌کند، همان پلتفرم است. علاوه بر ناظر و رابط، پلتفرم‌ها نقش مهمی دارند و تجارب موفقی در حوزه خدمات بانکی، فین‌تک‌ها و دیگر خدمات مالی داشته‌اند.

او تاکید کرد: در SCF تاکید و اصرار بر اجرای یک مدل خاص اشتباه است. هم بانک‌ها و هم پلتفرم‌ها می‌توانند این نوع از خدمات را ارائه کنند. بسیاری از شرکت‌های بزرگ دنیا از روش SCF برای تامین مالی استفاده می‌کنند. شرکت‌هایی مانند جنرال موتورز، کوکاکولا، وال‌مارت، تویوتا از این روش استفاده می‌کنند. معمولا شرکت‌ها و صنایع بزرگ از این روش تامین مالی بیشترین بهره را می‌برند.

به گفته آذرمند بانک تجارت، ملت و ملی این سیستم را در داخل مجموعه ایجاد کرده و خدمات آن‌را ارائه می‌کنند.

او با اشاره به روش‌های مختلف تامین مالی زنجیره‌ای گفت: روش فاکتورینگ ساده‌ترین روش است. اکنون پلتفرم سکو از این روش در مطالبات قراردادی استفاده می‌کند. بانک مرکزی و وزارت اقتصاد و دارایی ینز در حال پیگیری هستند که ضوابط مربوطه انجام شود. در روش فاکتورینگ معکوس ابتدا تامین مالی خریدار صورت می‌گیرد، کالا خریداری شده، سندتجاری تنظیم شده و نزد بانک تنزیل صورت گرفته و در سررسید نگه‌داری می‌شود.

آذرمند گفت: بانک تجارت به نوعی از همین روش برای ارائه خدمات تامین مالی زنجیره‌ای به صنایع بالادستی استفاده می‌کند. در روش عملیاتی از ابزارهای برات الکترونیک، گام، اعتبار اسنادی داخلی و ضمانت‌نامه استفاده می‌شود.

بهینه سازی سرمایه در گردش

او تاکید کرد: SCF موجب بهینه‌سازی سرمایه در گردش در کل زنجیره می‌شود. نیازنقدینگی تولیدکنندگان را به سادگی تامین می‌کند. به بهبود ارتباط بین اجزای زنجیره می‌پردازد، موجب افزایش پایداری زنجیره تامین می‌شود و به کاهش هزینه تمام شده محصول و افزایش سود منجر می‌شود.

ساختار پلتفرم‌های اجراکننده SCF

آذرمند گفت: ساختار پلتفرم‌های اجراکننده خدمات SCF در جهان شامل پلتفرم‌هایی است که توسط بانک‌ها اداره می‌شوند و پلتفرم‌های مستقل از بانک‌ها مانند پلتفرم‌های صورت‌حساب الکترونیک یاتدارک پرداخت، سیستم مدیریت خزانه‌داری، پلتفرم‌های داخلی، پلتفرم‌های اختصاصی پیش‌پرداخت یا تنزیل پویا.

او تاکید کرد: تامین مالی زنجیره‌ای برای بنگاه‌ها مزایای بسیاری دارد. امکان استفاده از روش‌های تعهدی برای تامین مالی، تسریع و تسهیل فرآیند تامین مالی سرمایه در گردش و کاهش نیاز به دریافت تسهیلات جدید سرمایه در گردش از جمله مزیت‌های روش SCF است. همچنین تقویت روابط پایدار بین تولیدکننده و تامین‌کننده و کاهش هزینه مالی و هزینه تمام‌شده محصول از دیگر مزایای این روش برای بنگاه‌ها است.

آذرمند در رابطه با زیرساخت‌های SCF گفت: برای تکمیل زیرساخت‌های SCF باید به توسعه پلتفرم‌های SCF بانکی، غیربانکی و شرکتی بپردازیم. همچنین سامانه مطالبات قراردادی، پشتیبانی سامانه سمات و سپام از ابزارهای SCF و سامانه مودیان از دیگر زیرساخت‌های SCF در ایران هستند. برای توسعه و تکمیل زیرساخت SCF باید به ایجاد واحدهای تخصصی SCF در بانک‌ها پرداخته شود. حمایت قانونی و عملیاتی از روش‌های SCF از دیگر موارد ضروری برای تکمیل این روش تامین مالی است.

او تاکید کرد: برای استفاده از فرصت‌های تامین مالی زنجیره‌ای، جریان نقدی و روش‌های تامین مالی باید آسیب شناسی شوند. زنجیره تامین باید به تفصیل شناسایی شود. سازوکارهای مدیریت زنجیره تامین (SCM) باید ارتقا یابد و ارائه دهنده خدمات SCF باید انتخاب شود.

او گفت: اجزای توانمندسازی چارچوب SCF شامل اصلاحات حقوقی، صورت‌حساب الکترونیکی، مقررات بانکی، ضمانت اجرایی و ثبت وثایق و انتقالات امن است.

امکان استفاده از بلاکچین در SCF

امینه محمودزاده، عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف در ادامه این نشست گفت: در ایران افزایش نقدینگی موجب افزایش تورم شده و نگرانی‌های بسیاری ایجاد کرده است. سرکوب مالی موجب محدودیت رشد ترازنامه شده است. پیامد آن مشکلات تامین مالی برای بنگاه‌های کوچک و متوسط است. حتی بنگاه‌های مالی بزرگ نیز کمتر از گذشته از تسهیلات بانکی برای تامین نقدینگی خود استفاده می‌کنند. تامین مالی زنجیره تولید تغییر پارادایم تامین مالی است که می‌تواند منجر به کاهش نقدینگی در کشور شود.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف افزود: زمانی که تامین مالی بنگاه اقتصادی بدون نیاز به پول چاپ شده توسط بانک‌ها صورت می‌گیرد، افزایش تورم را نیز به همراه ندارد. در SCF می‌توانیم از تکنولوژی بلاکچین نیز استفاده کنیم. توکنی معرفی کنیم که بین اجزای زنجیره جابجا شود و از جنس پول نباشد.

چالش پلتفرم‌ها با بانک‌ها

آقای باقری، مدیرعامل شرکت سکو گفت: امروزه نقش پلتفرم‌ها بسیار برجسته‌تر از ۷ سال گذشته است. اگرچه فضای کاری ما بانک محور است اما چالش‌های بسیاری با بانک‌ها داریم.

او تاکید کرد: پلتفرم‌ها اسما حضور دارند اما هیچ اختیاری ندارند. اگر وارد بازار پولی شوند مداخله کرده‌اند و اگر وارد نشوند هیچ نقشی ندارند. طی ۷ سال گذشته بارها جلسات متعددی با نهادهای مالی برگزارشده است اما زمانی که مدیران تغییر می‌کنند، رفتارها نیز عوض می‌شود.

آقای خادم، از مشاوران وزارت اقتصاد و دارایی گفت: روش SCF اکنون در دسترس همگان و قابل استفاده است.  تا پایان سال قرار است ۱۵۰ همت اوراق گام صادر شود.