مشتقات غیر متمرکز در DeFi چیست؟

مشتقات غیر متمرکز یا Decentralized derivatives در سال‌های اخیر در حوزه دیفای (DeFi)  محبوبیت بسیاری کسب کرده‌اند. این نوع مشتقات را به عنوان یکی از اولین ابزارهای پرخطر مورد استفاده در امور مالی غیر متمرکز می‌شناسند. همان‌طور که از نام آن مشخص است، نوعی ابزار مالی هستند که به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند بر اساس پیش‌بینی رفتار دارایی‌های اساسی شامل سهام، اوراق قرضه، کالاها یا ارزهای دیجیتال کسب سود کنند.

آن‌ها اغلب به عنوان ابزارهای مصنوعی شناخته می‌شوند. زیرا سرمایه گذاران الزاماً مجبور نیستند دارایی اساسی‌ را برای معامله آن‌ها نگه دارند. به عنوان مثال، سرمایه گذاران در سهام توکن شده، سهام واقعی یک شرکت بورسی را در اختیار ندارند، بلکه یک نسخه توکن شده از سهام را در اختیار دارند. در این مطلب با مشتقات غیر متمرکز آشنا می‌شویم.

چرا مشتقات وجود دارند؟

پیش از مشتقات غیر متمرکز بهتر است در مورد ماهیت مشتقات صحبت کنیم. در خالص‌ترین شکل خود، مشتقات برای مدیریت ریسک به کار می‌روند. کشاورزان و سرمایه‌گذاران در کشاورزی مدت هاست که از قراردادهای مشتقه برای جلوگیری از ضررهای احتمالی حاصل از ریسک آسیب رسیدن به محصول استفاده می‌کنند. با قفل کردن قیمت‌ها، تولیدکنندگان و کشاورزان می‌توانند کسب و کار خود را با درجه‌ای از اطمینان اداره کنند. این نوع کاهش ریسک پیشگیرانه برای مدت طولانی یکی از اصلی‌ترین موارد در صنعت انرژی بوده است. برای مثال، خطوط هوایی مدت‌هاست که قیمت‌های آتی سوخت جت را تعیین کرده‌اند تا از جهش ناگهانی قیمت‌ها در یک صنعت پرنوسان محافظت کنند.

مشتقات چگونه کار می‌کنند؟

ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که فراتر از مشتقات غیر متمرکز، به طور کلی مشتقات چگونه کار می‌کنند. آن‌ها در واقع قراردادهایی بین خریدار و فروشنده هستند. این ابزارها را می‌توان به قراردادهای اختیار و قفل تقسیم کرد. قراردادهای اختیار به دارندگان قرارداد اجازه می‌دهند تا قبل از تاریخ انقضا، دارایی پایه را معامله کنند. یعنی آن را یا بفروشند یا بخرند. در مقابل، مشتقات قفل، طرف‌های معامله را تا تاریخ انقضای توافق شده به قیمت پایه تعیین شده محدود می‌کند. و به یاد داشته باشید، سرمایه گذاران لزوماً مجبور نیستند اوراق بهادار یا دارایی اساسی را نگه دارند.

به عنوان مثال، یک صندوق قابل معامله در بورس یا ETF  به نامProShares Bitcoin Strategy (BITO)  بیت کوین واقعی را در شبکه بیت کوین نگه نمی‌دارد. بلکه قیمت بیت کوین را ردیابی و در عین حال کارمزدی را دریافت می‌کند. در این میان سرمایه گذاران هم مجبور نیستند نگران مسائل نگهداری بیت کوین در کیف پول باشند.

طبق اعلام پروشیر (ProShares)، BITO قیمت قراردادهای آتی BTC خود را بر اساس بورس کالای شیکاگو CME اعلام می‌کند. کاری که BITO در عوض انجام می‌دهد این است که قراردادهای آتی را با تاریخ انقضا نگه می‌دارد. به علاوه این قراردادها به صورت نقدی تسویه می‌شود. سرمایه‌گذاران این قراردادها را درست مانند خرید سهام می‌خرند. یعنی در این فرایند سفارشات محدود را لحاظ می‌کنند. با این وجود، از آنجایی که قراردادهای آتی به صورت ماهانه منقضی می‌شوند، باید دوباره خریداری شوند.

اگرچه این کار هزینه‌های مدیریت ماهانه را افزایش می‌دهد، اما سرمایه‌گذارانی که نمی‌خواهند با دردسر جابجایی بیت‌کوین کنار بیایند، این راه‌حل معاملاتی که استفاده از ارزش بیت کوین است را ترجیح می‌دهند.

مشتقات غیر متمرکز

مشتقات غیر متمرکز همانند مشتقات سنتی عمل می‌کنند. یعنی شامل پوشش ریسک قیمت و بهره‌مندی از ارزش دارایی بدون داشتن مالکیت واقعی آن هستند. تفاوت این است که مشتقات DeFi  نوعی قراردادهای هوشمند هستند که روی یک بلاکچین میزبانی می‌شوند و شفافیت و کارایی بیشتری را ارائه می‌دهند.

قراردادهای هوشمند اجرای شرایط مشتقات به صورت خودکار را امکان‌پذیر می‌کنند. بنابراین به جز خود پروتکل، به هیچ واسطه‌ای نیاز نیست. مهم‌تر از آن، چنین مشتقاتی را می‌توان به عنوان دارایی مصنوعی به توکن تبدیل کرد.

به عنوان مثال Synthetix یک پروتکل مشتقات است که ارزش کالاها، ارزهای فیات، ارزهای دیجیتال و سهام را ردیابی می‌کند. این پروتکل ارزش این دارایی‌های زیربنایی را به عنوان synths نشان می‌دهد و پیشوند s را به نمادهای تیکر (ticker) آن‌ها اضافه می‌کند.

این مشتقات که به توکن‌های مصنوعی یا synth  تبدیل می‌شوند، می‌توانند در یک بازار نقطه‌ای مبادله شوند. این فرایند درست مانند مبادله دارایی‌ها از کیف پول است، اما بدون داشتن مالکیت واقعی. به علاوه می‌تواند برای فلزات گرانبها مانند طلا، سهام یا ارزهای فیات هم اعمال شود.

در اصل، پروتکل Synthetix امکان مبادله مشتقات آگنوستیک را فراهم می‌کند. زیرا همه دارایی‌های زیربنایی می‌توانند به صورت ترکیبی توکن شوند. حلقه حیاتی در تحقق این امر، شبکه اوراکل چین لینک (Chainlink) است. این شبکه غیرمتمرکز داده‌های دنیای واقعی مانند قیمت‌ها را از طریق پروتکل‌های زنجیره‌ای مانند Synthetix یا UMA تامین می‌کند.

سایر پروتکل‌های مشتقات غیر متمرکز

اپین (Opyn) از مشتقات غیر متمرکز و یک راه حل برای معامله‌گرانی است که نمی‌خواهند اتریوم بخرند. اما قصد معامله ارزش آن را دارند. پروتکل Opyn به معامله‌گران این امکان را می‌دهد که هم از لانگ پوزیشن (افزایش قیمت اتریوم) یا شورت پوزیشن (کاهش قیمت اتریوم) استفاده کنند.

علاوه بر این، معامله‌گران می‌توانند سرمایه آن پوزیشن‌ها را برای همیشه، بدون تاریخ انقضا حفظ کنند. به این مشتقات آتی دائمی می‌گویند. بسته به کاهش یا افزایش قیمت اتریوم، فروشندگان شورت و لانگ هر دو پوزیشن‌های یکدیگر را تامین مالی می‌کنند.

به عنوان بهترین ویژگی، معامله‌گران حتی می‌توانند از پویشن‌های خود به عنوان اهرم استفاده کنند. به طور معمول، اهرم بسیار خطرناک است. اما طبق اعلام اپین، معاملات دائمی Opyn’s Squeeth یک سیر نزولی محافظت شده و بدون لیکویید شدن ارائه می‌دهد.

با این وجود، معامله‌گران هنوز هم باید مبلغی به عنوان پرمیوم پرداخت کنند تا از پوزیشن‌های شورت یا لانگ خود خارج شوند. به عنوان مثال، اگر قیمت اتریوم برای مدت طولانی کاهش یابد، نگهدارندگان پوزیشن لانگ دائما مجبور به پرداخت مبلغ پرمیوم هستند. چون حرکت صعودی در قیمت اتریوم وجود ندارد.

یکی دیگر از پلتفرم‌های مشتقات غیر متمرکز برای ارائه معاملات دائمی، dYdX است، اما این پلتفرم قابلیت محافظت در برابر لیکویید شدن را ندارد. اگرچه dYdX یک صرافی غیر متمرکز است، اما از تطبیق معامله خارج از زنجیره بلاکچین با دفترچه‌های سفارش استفاده می‌کند. البته تسویه‌ها در بلاکچین رخ می‌دهند. چنین ترکیبی یک تجربه معاملاتی سریع را همتراز با بازار مالی سنتی ایجاد می‌کند.

رایج‌ترین مشتقات غیر متمرکز

هر کسی که در فضای کریپتو فعالیت می‌کند، باید با نام توکن‌ها هم آشنا باشد، حتی با پیشوند w. این نوع توکن‌ها در واقع توکن‌های پیچیده هستند. به عنوان مثال، wBTC بیت کوین پیچیده شده است. هدف این فرایند پر کردن شکاف و ناهماهنگی میان شبکه بیت کوین و اتریوم اعلام شده است. این کار با تبدیل بیت کوین به یک توکن ERC-20 انجام می‌شود که در واقع استاندارد قرارداد هوشمند برای اکوسیستم اتریوم است.

از نظر فنی، این موضوع wBTC را به یک مشتق تبدیل می‌کند. زیرا به دارایی اساسی یعنی بیت کوین گره خورده است. یک wBTC برابر با 1 BTC است، درست مانند 1 دلار برابر با 1 USDC استیبل کوین. هر wBTC یا سایر توکن‌های پیچیده شده، تنها زمانی قابل برداشت هستند که توکن اصلی سپرده گذاشته شود. بنابراین می‌توان آنها را بدون ریسک بازخرید کرد.

توکن های wBTC به طور گسترده در DeFi به عنوان وثیقه برای وام استفاده می‌شوند. این امر منطقی است. زیرا بیت کوین بزرگترین ارز دیجیتال است و این ویژگی بیت کوین را به دارایی دارای کمترین نوسان تبدیل می‌کند. در غیر این صورت، احتمال لیکویید شدن وثیقه وام وجود خواهد داشت. علاوه بر این، پیچیده کردن بیت کوین موارد استفاده آن را فراتر از ذخیره ارزش گسترش می‌دهد.

سلب مسئولیت

این مقاله فقط برای راهنمایی عمومی و ارائه اطلاعات به مبتدیان فعال در ارزهای دیجیتال و DeFi منتشر شده است. محتوای این مقاله نباید به عنوان مشاوره حقوقی، تجاری، سرمایه‌گذاری یا مالیاتی تلقی شود. شما باید با مشاوران خود برای همه فعالیت‌ها و مشاوره‌های حقوقی، تجاری، سرمایه‌گذاری و مالیاتی مشورت کنید. ما مسئولیتی در قبال وجوه از دست رفته نداریم. لطفاً قبل از فعالیت در حوزه قراردادهای هوشمند و مشتقات غیر متمرکز تخصص و دقت لازم را به کار ببرید.