همه چیز در مورد قراردادهای هوشمند؛ از پیاده‌سازی تا مزایا و محدودیت‌ها

قرارداد هوشمند چیست؟

قرارداد هوشمند یک برنامه کامپیوتری است که روی شبکه بلاک‌چین قرار دارد و اجرا می‌­شود. هر قرارداد هوشمند شامل کدی است که شرایط از پیش تعیین‌شده‌ای را مشخص می‌کند که در صورت تحقق آن، خروجی را فراخوانی می‌کند. با اجرای یک شبکه بلاک‌چین غیرمتمرکز به‌ جای سرور متمرکز، یک قرارداد هوشمند به چندین طرف اجازه می‌دهد به یک نتیجه مشترک به روشی دقیق، سریع و نفوذناپذیر (غیرقابل دستکاری) دست یابند.

شبکه غیرمتمرکز به معنای شبکه‌ای است که در آن داده‌ها روی چندین گره یا Node (رایانه) به‌ صورت توزیع‌شده ذخیره می‌شوند. هر گره در شبکه به‌ عنوان یک مرجع جداگانه با قدرت تصمیم‌­گیری مستقل در مورد نحوه تعامل با سایر سیستم‌ها عمل می‌کند. این شبکه‌ها همچنین قدرت پردازش و بار کاری را بین سرورهای متصل توزیع می‌کنند.

به‌ عنوان‌ مثال فرض کنید یک مشتری می‌خواهد از یک فروشنده آنلاین لباس خریداری کند اما می‌ترسد به فروشنده ناشناس به شکل آنلاین پرداخت کند، همچنین فروشنده نیز نمی‌تواند به او اعتماد کند و قبل از دریافت پول محصول را برای او ارسال کند. این مشکل با استفاده از قرارداد هوشمند قابل‌حل است. قرارداد هوشمند یک برنامه رایانه‌ای است که زمانی اجرا می‌شود که مجموعه‌ای از شروط از پیش تعریف‌شده که در قرارداد تعریف شده‌ا­ند به وقوع بپیوندند. این قرارداد، هوشمند است زیرا نرم‌افزار پس از برآورده شدن شرایط به طور خودکار اجرا می‌شود.

قرارداد هوشمند چگونه کار می‌کند؟

قراردادهای هوشمند به‌ صورت دنباله‌­ای از عبارات ساده «اگر/ وقتی/ آن‌گاه» (if /when/ then) که درون کدهای روی بلاک‌چین، با زبان برنامه‌نویسی Solidity نوشته شده‌اند، کار می‌کنند. هر گره در شبکه بلاک‌چین، تراکنش‌ها را بررسی می‌کند تا ببیند آیا همه طرفین شروط از پیش تعیین‌شده را برآورده می‌کنند یا خیر؛ تا زمانی که شروط قرارداد برآورده شود همه طرفین، قرارداد را حفظ خواهند کرد. اگر شبکه تایید کند که همه شرایط درست است، قرارداد به طور خودکار بدون هیچ واسطه‌ای اجرا می‌شود و در صورت عدم انجام تعهد، مبلغ به طرفین قرارداد پس داده می‌شود.

نحوه اجرای قرارداد هوشمند

• مرحله برنامه‌نویسی: منطق توافق (مدت، قوانین و شرایط) توسط همه طرفین تعیین می‌شود. زمانی که شرایط و ضوابط مشخص شد، روی پلتفرم بلاک‌چین کدگذاری می‌شود. قرارداد به بخشی از بلاک‌چین عمومی تبدیل شده و برای همه طرفین قابل‌مشاهده است و طرفین به تایید قرارداد دسترسی دارند.

• آغاز رویداد: شرایط و ضوابط رمزگذاری‌شده و ذخیره‌شده در شبکه بلاک‌چین، رویدادهای محرک (آغازگر) قرارداد هستند. زمانی که این شروط از پیش تعیین‌شده مدون در قرارداد از سوی همه طرفین قرارداد محقق شود یا مهلت قرارداد به پایان برسد، قرارداد راه‌اندازی و به طور خودکار اجرا می‌شود.

• اجرا: هنگام اجرا، شرایط کدگذاری‌شده در قرارداد به طور خودکار مقادیر را بین طرف‌های مربوطه منتقل می‌کند یا بسته به تکمیل یا عدم تکمیل کار از پیش تعیین‌شده، مبالغ را بازپرداخت می‌کند.

• توافق: پس از تکمیل قرارداد، انتقال ارزش بین طرفین در دفتر کل بلاک‌چین ثبت می‌شود. همه گره‌های بلاک‌چین (رایانه‌­ها) دفتر کل خود را به‌روز می‌کنند تا وضعیت به‌روزشده قرارداد را نشان دهند. این سوابق تاییدشده قابل تغییر نیستند.

برخی از برترین پلتفرم‌های بلاک‌چین که قراردادهای هوشمند روی آن­ها میزبانی می‌شوند عبارت‌اند از: اتریوم، BNB و کاردانو.

چرا قراردادهای هوشمند مهم هستند؟

• دقت و کارایی: یکی از الزامات اصلی قراردادهای هوشمند، ثبت کلیه شرایط و ضوابط و تاریخ‌ها با جزئیات دقیق است. این عنصر ضروری است زیرا یک جاافتادگی می‌تواند منجر به خطاهای تراکنش شود؛ بنابراین، قراردادهای خودکار سعی می‌کنند از مشکلاتی که با پر کردن دستی انبوهی از فرم‌ها همراه است، اجتناب کنند. کارایی، نتیجه جانبی دقت و سرعت است.

• سرعت پردازش: از آنجا که قراردادهای هوشمند دیجیتالی هستند، هیچ کاغذبازی‌ای در این فرایند وجود ندارد و تعهدات بلافاصله انجام می‌شوند. همچنین هیچ شخص ثالثی برای انجام یا تسویه تراکنش درگیر نمی‌شود.

• قابلیت اطمینان: قراردادهای هوشمند تغییرناپذیرند، به این معنی که پس از ایجاد آن­ها، هرگز نمی‌توان دستکاری‌شان کرد. سوابق تراکنش‌ها برای همه شرکت‌کنندگان قابل مشاهده است. از این‌ رو، نیازی به این سوال نیست که آیا اطلاعات برای منافع شخصی تغییر داده شده‌اند یا خیر.

• امنیت: در بلاک‌چین تراکنش‌ها رمزگذاری می‌شوند که هک کردن آن­ها را بسیار دشوار می‌کند. علاوه بر این، هر رکورد به بلاک‌های داده قبلی و بعدی در یک دفتر کل توزیع‌شده متصل است، بنابراین هکرها باید کل زنجیره را تغییر دهند تا بتوانند یک رکورد واحد را تغییر دهند.

• کارایی هزینه: قراردادهای هوشمند نیاز به واسطه‌ها برای انجام تراکنش یا تکمیل اسناد برای تسویه قرارداد را حذف می‌کنند. این کار هزینه‌های تخصصی و عملیاتی مرتبط با آن را نیز حذف می‌کند.

کاربرد قراردادهای هوشمند

قراردادهای هوشمند در صنایع مختلف از خدمات مالی گرفته تا بیمه و خدمات درمانی کاربرد دارند. در اینجا چند نمونه از قراردادهای هوشمند در زندگی واقعی آورده شده است.

• سیستم رأی‌گیری: یک سیستم رأی‌گیری متمرکز، در مورد ردیابی آرا با مشکلات متعددی از جمله دستکاری هویت رأی‌دهندگان، دستکاری در شمارش و تصمیم‌گیری مغرضانه مواجه است. قرارداد هوشمند برای از بین بردن چنین تخلفاتی معرفی شده است. با بستن قرارداد هوشمند می‌توان یک هویت دیجیتالی منحصربه‌فرد برای همه رأی‌دهندگان ایجاد کرد. همه آرا در شبکه بلاک‌چین ثبت می‌شوند و به طور خودکار بدون هیچ‌­گونه دخالت شخص ثالث یا وابستگی به فرایند دستی شمارش می‌شوند. هر رأی‌دهنده‌ای در دفترکل ثبت می‌شود و اطلاعات آن قابل تغییر نیست. سوابق به طور شفاف در شبکه عمومی برای ممیزی و تایید در دسترس است.
• بیمه: یکی از پرکاربردترین موارد قراردادهای هوشمند در صنعت بیمه است. این یک واقعیت است که بیشترین اختلافات در بخش بیمه اتفاق می‌افتد. قراردادهای هوشمند عمدتاً برای شروع خودکارسازی پذیره‌نویسی، ادعاهای مطرح‌شده و پرداخت استفاده خواهند شد. تاثیر آن­ها بر این فرایندها می‌تواند قابل‌توجه باشد، به‌ ویژه زمانی که آن­ها در ارتباط با واسطه‌ای شخص ثالث و هوش مصنوعی استفاده می‌شوند. به طور خاص، اتوماسیون منجر به راندمان بالاتر می‌شود زیرا سرعت رسیدگی به ادعاها افزایش می‌یابد، در حالی‌ که هزینه‌ها و خطاهای انسانی احتمالی مرتبط با پردازش دستی احتمالاً کاهش می‌یابد.
• سرمایه‌گذاری جمعی یا Crowdfunding (تامین مالی جمعی): سرمایه‌گذاری جمعی متعارف شامل نقش مهم واسطه‌های شخص ثالث برای جمع‌آوری وجوه از سرمایه‌گذاران و انتقال آن­ها به تیم محصول پروژه است. قرارداد هوشمند نیاز به واسطه‌ها را از بین می‌برد زیرا این یک فرایند کاملاً خودکار است.

قراردادهای هوشمند با خودکارسازی پرداخت‌ها و حصول اطمینان از پرداخت مطالبات طبق شرایط قرارداد، اعتماد بین طرفین را افزایش می‌دهد، زیرا از یک سو، ادعاهای معتبر به طور خودکار پردازش و پرداخت می‌شوند و از سوی دیگر، فناوری با قرارداد هوشمند می‌تواند تحقیقات هدفمند را تسهیل کند و این امر امکان شناسایی و رد ادعاهای تقلبی را آسان‌تر می‌کند.

یک قرارداد هوشمند را می‌توان به‌ گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که تمام وجوه دریافتی را تا رسیدن به یک هدف خاص نگه دارد. سرمایه‌گذاران پروژه می‌توانند وجوه خود را به قرارداد هوشمند انتقال دهند. اگر پروژه به طور کامل تامین مالی شود، قرارداد به طور خودکار وجوه را به خالق پروژه منتقل می‌کند و اگر پروژه نتواند اهداف را برآورده کند، وجوه به طور خودکار به سرمایه‌گذاران بازخواهد گشت.

محدودیت‌های قرارداد هوشمند

در حالی که استفاده از قراردادهای هوشمند مزایای متعددی دارد اما شامل موانع و محدودیت‌هایی نیز می‌شود، برخی از موانع و محدودیت‌های مرتبط با قراردادهای هوشمند به شرح زیر است:

• سرعت و مقیاس‌پذیری: قراردادهای هوشمند روی پلتفرم‌های بلاک‌چین مانند اتریوم مستقر می‌شوند؛ بنابراین سرعت اجرای تراکنش به بلاک‌چین بستگی دارد. به‌ عنوان‌ مثال، اتریوم در هر ثانیه ۱۳ تراکنش انجام می‌دهد. این میزان به‌ شدت تعداد تراکنش‌هایی را که شبکه می‌تواند در هر ثانیه پردازش کند محدود می‌سازد.

• تغییرناپذیری: قراردادهای هوشمند غیرقابل دستکاری هستند؛ به این معنی که اگر مشکلی در قرارداد پیش بیاید، رفع آن دشوار یا غیرممکن است.

• چالش‌های فنی: حسابرسی یک قرارداد هوشمند مستلزم مهارت فنی است که در سرمایه‌گذاران معمولی و کاربران نهایی کم است. این فقدان دانش منجر به سرمایه‌گذاری بدون فکر می‌شود که ممکن است باعث انعقاد قراردادهای هوشمند ناامن شود و به هکرها اجازه دهد میلیون‌ها دلار را سرقت کنند.

• مسائل قانونی: قراردادهای هوشمند به دلیل ماهیت خود، برای حذف واسطه‌ها معرفی شدند. اگر یک قرارداد همان‌طور که قرار است کار کند، کاربران مجبور نیستند برای تسویه‌حساب به دادگاه مراجعه کنند. اما در صورت بروز اختلاف، این قراردادها از نظر قانونی در همه کشورها قابل‌ پیگیری نیستند.

قراردادهای هوشمند زمانی مفیدند که ما خواهان تعهدات قطعی هستیم و هیچ ابهامی در مفاد قرارداد وجود ندارد. در حال حاضر افراد، سیستم‌های قراردادی را می‌خواهند که برای انطباق با هرگونه تغییر در قرارداد انعطاف‌پذیر باشد و از ویژگی‌های اجرای سریع، فرایند خودکار و امنیت تضمین‌شده بهره‌مند باشد. اگرچه قراردادهای هوشمند در جنبه‌های بسیاری صحیح هستند، اما برخی از آن­ها تحت محدودیت‌های فنی شبکه بلاک‌چین قرار می‌گیرند.

مردم در سرتاسر جهان از چشم‌اندازی که قراردادهای هوشمند برای تسهیل فرایند معاملات در اختیارشان قرار می‌دهد هیجان‌زده هستند. در حالی که کارشناسان بلاک‌چین ادعا می‌کنند قراردادهای هوشمند راهی به‌ سوی آینده است و مسائل حقوقی و عملی زیادی وجود دارد که باید بررسی شود.