رئیس انجمن ریاضی ایران: مسئولیت کامل مطلب تولید شده توسط هوش مصنوعی با پژوهشگر است

به گزارش پیوست، انجمن ریاضی ایران به تازگی با انتشار یک بیانیه به طور رسمی، موضعی که کمیته اخلاق انتشاراتی در قبال استفاده از هوش مصنوعی در نشر گرفته را تایید و اعلام کرده ابزارهای هوش مصنوعی نمی توانند وجود یا عدم وجود تضاد منافع را ادعا کنند و یا توافق نامه‌های حق چاپ و مجوز را مدیریت کنند.

در بخشی از این بیانیه آمده است: «نویسندگانی که از ابزارهای هوش مصنوعی در نگارش مقاله، تولید تصاویر یا عناصر گرافیکی مقاله، یا در جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده می‌کنند، باید در بخش مواد و روش‌های مقاله (یا بخش مشابه) با شفافیت توضیح دهند که چگونه و از کدامیک از ابزارهای هوش مصنوعی استفاده کرده‌اند. نویسندگان باید مسئولیت کامل محتوای دست‌نوشته خود را، حتی آن قسمت‌هایی که توسط ابزار هوش مصنوعی تولید شده‌اند، بپذیرند و در نتیجه در قبال هر گونه نقض اصول اخلاقی انتشار مسئول هستند.»

محمد صال‌مصلحیان، رئیس انجمن ریاضی ایران در گفت‌وگو با پیوست درباره بیانیه اخیر این انجمن  گفت: بعد از اینکه نسخه اولیه بیانیه را آماده کردیم، آن را برای روسای انجمن‌های ریاضی آمریکا، لندن، کانادا و اتحادیه بین‌المللی ریاضیات ارسال کردیم. علاوه بر این، نسخه اولیه با جمع کثیری از ریاضیدانان خارجی و ایرانی به اشتراک گذاشته شد که بازخوردهای بسیار خوبی از آن‌ها گرفتیم. رئیس انجمن ریاضی آمریکا ما را با دیدگاه کمیته اخلاق انتشاراتی(COPE: Committee on Publication Ethics) آشنا کرد و بعد ما در بیانیه خود اعلام کردیم که بیانیه COPE را می‌پذیریم. بیانیه ما، بیانیه مرداد ۱۴۰۲ قلمداد می‌شود اما آن چه مهم است این است که با گسترش استفاده از هوش مصنوعی و مواجهه با چالش‌های نوظهور، طبیعی است که در سال‌های آینده بیانیه دیگری درباره استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی در پژوهش منتشر کنیم. تا جایی که اطلاع دارم انجمن ریاضی، اولین انجمن علمی در ایران است که درباره این موضوع موضع گرفته است.

عضو شاخه ریاضی فرهنگستان علوم افزود: COPE موضع خود را نسبت به استفاده از هوش مصنوعی در نگارش متون علمی مشخص کرده است. در فرآیند انتشار مقالات و کتاب‌ها، یکی از اولین سوال‌هایی که از محققان پرسیده می‌شود این است که آیا همه نویسندگان برای انتشار چنین مطلبی توافق کرده‌اند و آیا تضمین می‌کنند که تضاد منافع وجود ندارد؟ براساس نظر COPE، نام هیچ یک از ابزارهای هوش مصنوعی نباید به عنوان نویسنده یک مقاله ذکر شوند.

به گفته عضو فرهنگستان علوم جهان درباره لزوم ارائه توضیحات از سوی پژوهشگرانی که از هوش مصنوعی به انحای مختلف مانند تولید اشکال، جداول، و تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده کرده‌اند گفت: وقتی داریم از ابزارهای هوش مصنوعی استفاده می‌کنیم، مهم است که اعلام کنیم از هوش مصنوعی در کدام بخش‌ پژوهش خود استفاده کرده‌ایم. COPE که بسیاری از ناشران معتبر عضو آن هستند، با صراحت می‌گوید که باید چگونگی استفاده از ابزار هوش مصنوعی را در جای مناسبی در مقاله بیان کرد. همچنین باید مشخص کرد به چه میزان از هوش مصنوعی و برای کدام بخش از مقاله استفاده شده است. ذکر نکردن این موضوع خلاف اخلاق علمی است. وقتی محققان از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند باید مسئولیت صحت مقاله، کتاب یا گزارش خود را بپذیرند. همانطور که گفته شد، ChatGPT نمی‌تواند مسئولیت آن چه را تولید کرده بپذیرد. هر نویسنده‌ای در قبال نقض هر کدام از موارد مربوط به اخلاق نشر مسئول است، حتی بخش‌هایی که با هوش مصنوعی تولید شده است.

او ادامه داد: انتظار می‌رود در آینده نزدیک استفاده بدون ذکر نام ابزارهای هوش مصنوعی جزء سرقت‌های علمی و ادبی دسته‌بندی شود. ممکن است مجلات و داوران متوجه شوند و ممکن است متوجه نشوند. ضعف یک تحقیق این نخواهد بود که در آن از ابزارهای هوش مصنوعی استفاده شده است. در واقع، اعلام این موضوع، نشانه صداقت نویسندگان است.

استاد ریاضی دانشگاه فردوسی مشهد درباره مزایا و معایب استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی در آموزش و پژوهش گفت: در ایران استفاده از ChatGPT به دلیل دسترسی نداشتن به شماره‌ همراه غیرایرانی با محدودیت روبرو است. به هر حال، مزایا و معایب استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی در آموزش و پژوهش قابل توجه است. در رسانه‌ها مدام به جنبه‌های منفی هوش مصنوعی و ChatGPT پرداخته می‌شود. کن رابینسون، متخصص آموزش، سال‌ها پیش در مقاله‌ای گفته بود که سواد آینده، مهارت خواندن و نوشتن نیست بلکه داشتن خلاقیت است. به نظرم در آینده نزدیک، حداقل سواد، توانایی استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی است. آموزگاران می‌توانند به کمک هوش مصنوعی یک شیوه آموزش مخصوص و شخصی شده برای هر دانش‌آموز یا دانشجو و متناسب با توانایی‌های او طراحی کنند. همچنین آموزگاران می‌توانند از این ابزارها برای طراحی سوالات آزمون‌ و تصحیح پاسخ‌ها استفاده کنند.

انتظار می‌رود در آینده نزدیک استفاده بدون ذکر نام ابزارهای هوش مصنوعی جزء سرقت‌های علمی و ادبی دسته‌بندی شود.
محمد صال‌مصلحیان، رئیس انجمن ریاضی ایران

او افزود: در حوزه پژوهش، از ChatGPT برای جمع‌آوری و تنظیم تاریخچه پژوهش می‌توان استفاده کرد. می‌توان متن مقاله را ویرایش کرد. اما ممکن است خطاهایی هم در محتوای تولید شده توسط این چت‌بات وجود داشته باشد. ما نمی‌توانیم منکر اهمیت هوش مصنوعی شویم ما می‌توانیم آن را درک و از آن با رعایت اخلاق علمی و حرفه‌ای استفاده کنیم.

صال مصلحیان معتقد است که ابزارهای هوش مصنوعی مانند چاقو هستند. به گفته او، با چاقو می‌توان هم عمل جراحی انجام داد و بیماری را نجات داد و هم به وسیله آن به فردی آسیب زد. نحوه استفاده از هوش مصنوعی به ما مربوط است.

عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد در پاسخ به سوالی درباره اعتبار نتایجی که از استفاده از ChatGPT در پژوهش‌ها به دست می‌آید گفت: ما با صراحت در بیانیه انجمن ریاضی ایران اعلام کرده‌ایم که نمی‌توانیم درباره صحت و دقت آن چه در ChatGPT در حال حاضر تولید می‌شود، اظهارنظر کنیم. اگر پژوهشگری از ChatGPT یا ابزارهای مشابه آن استفاده می‌کند، باید محتوای تولید شده را مورد ارزیابی مستقل قرار دهد.  استفاده از زبان فارسی در ChatGPT با مشکلات و خطاهای زیادی همراه است زیرا متون فارسی در سطح اینترنت از حجم کمی برخوردارند. در حال حاضر، نرم‌افزارهای کاربردی‌ای وجود دارد که به تشخیص مشابهت‌یابی کمک می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود که به زودی نرم‌افزارهایی ظهور خواهند کرد که قابلیت تشخیص آن چه با هوش مصنوعی تولید شده‌اند را دارند.

او در پایان در پاسخ به سوالی درباره پیش‌زمینه مورد نیاز گسترش استفاده از هوش مصنوعی در حوزه‌ آموزش و پژوهش با تشبیه وضعیت علم به کالسکه‌ای که چهار چرخ آن وضعیت اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کشور است گفت: اگر این شرایط چهارگانه مناسب نباشد، پیشرفت علمی رخ نمی‌دهد. حل شدن مشکلات ابتدایی مانند معیشت معلمان و محققان و احترام درخور به منزلت آنها می‌تواند کمک کند که آن‌ها به توسعه فعالیت خود با استفاده از هوش مصنوعی فکر کنند. با این حال چه در آموزش و پرورش چه در آموزش عالی، همکارانی داریم که تمایل دارند از ابزارهای جدید برای آموزش و پژوهش استفاده و خود را به‌روز کنند. اگر همکاران ما خود را با حضور هوش مصنوعی تطبیق ندهند، عملا از صحنه آموزش و پژوهش کشورحذف می‌شوند.