آیا شبکه میر و شتاب به یکدیگر متصل می‌شوند: اختلاف تکنولوژیک میان روسیه و ایران

به گزارش پیوست، اولین بار خبر اتصال شبکه بانکی ایران یا شتاب به میر را معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه ۵ مردادماه ۱۴۰۱ در گفت‌وگو با یک خبرگزاری روسی اعلام کرد و در آن زمان قرار شده بود در مدت کوتاهی این شبکه‌های پرداخت به یکدیگر متصل شوند اما حال شنیده شده امکان این اتصال به دلیل اختلاف فناوری میان ایران و روسیه هنوز فراهم نشده است.

پس از اتصال شبکه پیام‌رسان بانکی ایران با نام سپام به پیام‌رسان بانکی روسی انتظار می‌رفت اتصال میر به شتاب سرعت گیرد اما هنوز شنیده می‌شود به دلایل فنی هنوز امکان اتصال برقرار نشده‌ است. محسن کریمی، معاون بین‌الملل بانک مرکزی، ۱۰ بهمن به خبرگزاری فارس گفته بود با اتصال سامانه‌های پیام‌رسان ملی بانک‌های ایران و روسیه، ۷۰۰ بانک روسی می‌توانند با بانک‌های ایرانی تبادل پیام مالی داشته باشند، همچنین ۱۰۶ بانک غیرروسی از ۱۳ کشور دیگر هم به این سامانه پیام‌رسان متصل شده‌اند و می‌توانند با بانک‌های کشور تبادلات مالی داشته باشند.

معاون بین‌الملل بانک مرکزی در آن زمان بعد از اتصال سپام خبر از اتصال شبکه‌های بانکی میر روسیه و شتاب ایران داده بود. حال بعد از گذشت بیش از دو ماه، محمدرضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی درباره وضعیت اتصال شتاب و میر گفته است: دو ماه پیش سیستم پیام‌رسان بانکی ایران و روسیه به یکدیگر متصل شد و به دنبال اتصال سیستم میر و شتاب هستیم، با دیگر کشورها هم به دنبال همین موضوع هستیم.

وعده اتصال شبکه شتاب و میر همواره مطرح بوده اما انجام آن هر بار به بهانه‌ای به تعویق افتاده است. اکنون تحقق این وعده از هر زمان دیگر عملی‌تر به نظر می‌رسد چراکه تحریم‌های بین‌المللی ساختار پرداخت روسیه را هدف گرفته و از طرفی ایران نیز سال‌هاست از شبکه پرداخت جهانی همچون ویزا و مستر بهره‌ای نبرده است.

سال ۱۳۹۶ بود که بحث اتصال شبکه میر و شتاب به صورت جدی برای اولین بار به میان آمد. ولی‌الله سیف، رئیس کل وقت بانک مرکزی، در فروردین ۱۳۹۶ اعلام کرد پروژه استفاده از پول ملی دو کشور در مراحل نهایی است.

رئیس کل سابق بانک مرکزی در گفت‌وگو با پیوست درباره وضعیت اتصال میر و شتاب در آن زمان گفت: «در ملاقاتی که با رئیس بانک مرکزی روسیه داشتم این موضوع را مطرح کردم. بعد از توضیحات پذیرفت و قرار شد مسئولان IT دو بانک اقدامات نرم‌افزاری لازم را با هماهنگی هم انجام دهند و در اولین فرصت اقدام شود. متعاقباً معاون وقت IT بانک مرکزی در سفری به مسکو با طرف روس مذاکره و ضمن هماهنگی‌های فنی لازم، اقداماتی را که برای اتصال سوییچ دو سیستم لازم بود انجام دادند و طرفین اعلام کردند منتظر اجازه برای شروع هستند.»

سیف در ادامه از تاخیر طرف روسی در اتصال شتاب به میر گفت: «بعد از آن به دلیل تاخیر روس اجرای پروژه به تعویق افتاد. تا آنجا که در جریان هستم بعداً هم بانک مرکزی در مقاطعی پیگیری کرده است ولی طرف روس به بهانه‌هایی موضوع را به آینده موکول کرده است.»

او مهم‌ترین دلیل روس‌ها در تاخیر اجرای پروژه اتصال شتاب به میر را تحریم ایران دانست و گفت: «آنها نگران بودند که این اقدام مشکلی از طرف غربی‌ها برایشان ایجاد نکند ولی بعد از حمله به اکراین و تحریم‌های علیه روسیه دیگر موردی برای این نگرانی نداشته‌اند.»

با این حال، مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، در گفت‌وگو با روزنامه هم‌میهن بر تفاوت سطح اتصال میر و شتاب در دوره گذشته با دوره جدید تاکید کرده است: «در دوره قبل بحث اتصال شبکه‌های مالی دو کشور مطرح بود، اما در این دوره سوییچ ملی دو کشور قرار است انجام شود. هرچند هر دو ارزشمند است ولی این دو اقدام تفاوت‌هایی دارد. در حال حاضر برای سوییچ ملی اقدامات فنی در حال انجام است و مانند هر پروژه دیگری پیش می‌رود.»

بر این اساس، می‌توان نتیجه گرفت اگرچه دو طرف ایرانی و روسی خواهان اتصال شبکه‌های بانکی‌شان به یکدیگرند، در بعد تکنولوژی هنوز نتوانسته‌اند به استاندارد مطلوب در پیام‌های تراکنش‌های مالی مبتنی بر کارت برسند. ISO 8583 استانداری بین‌المللی برای برای انتقال پیام‌های الکترونیکی تراکنش‌های مالی ایجادشده توسط کارت‌های پرداخت است و به نظر می‌رسد به دلیل آنکه شبکه‌های شتاب و میر به شبکه جهانی متصل نیستند امکان به کارگیری این اتصال را نداشته باشند. با این حال، پیوست از منابع آگاه این اختلاف تکنولوژی را دریافته است. البته این اختلاف تکنولوژی به معنای بالاتر یا پایین‌تر بودن سطح تکنولوژی میان دو کشور نیست و به نظر می‌رسد هر دو طرف نیازمند هماهنگی در سطح تکنولوژی هستند. همچنین شنیده‌ها حاکی از آن است که طرف‌‎های ایرانی و روس در حال مذاکره برای همسانی تکنولوژیکی هستند، تا این دو شبکه به یکدیگر متصل شوند.

اولین کارت‌های اعتباری میر در سال ۲۰۱۵ صادر شد و در سال  ۲۰۱۹ یک بانک ترکیه و قرقیزستان پرداخت با کارت میر را پذیرفتند. تا ۲۰۲۰ حدود ۷۳ میلیون کارت اعتباری میر به مشتریان داده شده است. از اوایل سال ۲۰۲۲ شماری از بانک‌های خارجی در آبخاز، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، اوست جنوبی، تاجیکستان، ترکیه، ازبکستان، ویتنام و بلاروس این کارت اعتباری را می‌پذیرند. همچنین کره جنوبی و کوبا نیز اخیراً پذیرش کارت روسی میر را، که در زبان روسی به معنای صلح و جهان است، آغاز کرده‌اند و امارات متحده عربی نیز قصد دارد به زودی این سیستم را در این کشور فعال کند.

با این همه، احتمال اتصال شبکه میر و شتاب بسیار بالاست و به نظر می‌رسد با رفع اختلاف تکنولوژی میان دو طرف به زودی میر و شتاب به یکدیگر متصل شوند.