در جست‌وجوی پیام‌رسان امن، بیپ کدام طرفی است؟ نگاهی به پیام‌رسان بیپ BiP در ایران و امنیت آن

هرچند این رقم در برابر پیام‌رسان‌‌های دیگر به چشم نمی‌آید، ولی همین افزایش دانلود پیام‌رسانی مثل بیپ نشان‌دهنده محبوب نبودن پیام‌رسان‌های بومی و از طرفی اجبار به کوچ به پیام‌رسان‌هایی است که هنوز فیلتر نیستند. کوچی که کاربران ایرانی بارها آن را تجربه کرده‌اند؛ از وایبر به تلگرام و از آن به واتس‌اپ. اما آیا بیپ بیشتر از پیام‌رسان‌های بومی به فکر امنیت کاربران است؟

پیام‌رسان ترکسل

در موج جدید تقلا برای دست یافتن به پیام‌رسانی که روی کاربران ایرانی بسته نباشد بیپ با استقبال بیشتری مواجه شده چراکه به نظر می‌رسد همسایگی میان ایران و ترکیه، می‌تواند کاربران ایرانی را به سمت آن سوق دهد. اما آیا واقعاً بیپ در این هیاهوی پیام‌رسان قابل اتکا، می‌تواند امنیت کاربرانش را حفظ کند. برنامه‌های پیام‌رسان رمزنگاری‌شده در دنیایی که حریم خصوصی اهمیت دارد بسیار محبوب هستند. اهمیت حفظ امنیت پیام‌های ارسالی به اندازه‌ای است که حتی مدیران شبکه‌های ارتباطی نیز بارها همدیگر را به نقض حریم خصوصی کاربران‌شان متهم می‌کنند. چندی پیش پاول دورف بنیان‌گذار تلگرام در بیانیه‌ای واتس‌اپ را به رمزنگاری نکردن پیام‌های کاربران‌شان متهم کرد و در مقابل واتس‌اپ نیز برای انتقام بازگشت و تلگرام را به همین امر متهم کرد. موضوعی که حداقل برای کاربران عادی این دو پیام‌رسان قابل اثبات نیست.

ترکسل نام آشنایی برای کاربران ایرانی است و هنوز احتمال حضور او به عنوان شریک اپراتور دوم تلفن همراه پیش از MTN از یادها نرفته است، به نظر می‌رسد این نام آشنا برای ایرانیان، هرچند موفق نشد به عنوان یک اپراتور تلفن همراه در ایران حضور پیدا کند، اما قصد دارد از طریق پیام‌رسانش، بیپ، وارد بازارهای ایران شود. پیام‌رسان BiP پس از موفقیت در مرز‌های داخلی ترکیه، توانسته‌ است بیش از ۶۰ میلیون کاربر در سراسر جهان جذب کند.

شاید بیپ در ایران نیز سرنوشتی مشابه ترکیه پیدا کند، تا یک ماه قبل هیچ‌کس نام این پیام‌رسان را هم نشنیده بود اما حالا میزان دانلود آن از طریق دو بازار برنامه ‌اندرویدی ایرانی به بیش از ۴۰۰ هزار نصب رسیده است.

محبوبیت جهانی BiP

پیام‌رسال بیپ بیش از ۵۰ میلیون دانلود در نرم‌افزار پلی‌استور دارد و توانسته‌ است امتیاز ۴.۴ از ۵ را از کاربران دریافت کند.

اما کاربران در بخش نظرات پلی‌استور از موضوعاتی مانند پیام‌های تبلیغاتی زیاد،‌ دریافت پیام‌های خدماتی زیاد، نداشتن قابلیت تماس (تنها در صورتی که از سیم‌کارت‌های ترکسل استفاده کنید این قابلیت برای شما فعال است)، تاخیر در دریافت پیام، و مشکلات در نصب نرم‌افزار در موبایل جدید شکایت کرده‌اند. کاربران ایرانی نیز بابت مسائلی از قبیل قطعی مقطعی این پیام‌رسان برای اپراتور ایرانسل، عدم نمایش استیکر، عدم ارسال فیلم و… شکایت داشته‌اند. البته عده‌ای نیز از این نرم‌افزار راضی بودند، با این حال در این گروه‌ نیز برخی اشاره کردند که هرچند این پیام‌رسان بسیار علاقه آنها را جلب کرده است اما دچار قطعی‌های مکرر می‌شود.

چه شد بیپ در ترکیه محبوب شد؟

پس از اینکه متا در یک به‌روزرسانی خود برای واتس‌اپ از کاربران خواست به منظور هدفمندتر کردن تبلیغات، قوانین جدید اشتراک‌گذاری اطلاعات کاربران واتس‌اپ با فیس‌بوک را بپذیرند، هیات رقابت ترکیه در بیانیه‌ای کتبی اعلام کرد الزام به اجازه جمع‌آوری این داده‌ها باید تا زمان تکمیل تحقیقات درباره این موضوع به حالت تعلیق درآید.

همین امر موجب شد بسیاری از کاربران ترکیه‌ قوانین جدید متا برای اشتراک‌گذاری داده‌ها را نپذیرند و به پیام‌رسان‌‌های دیگری از جمله سیگنال، تلگرام و BiP روی آوردند و در این زمینه با هشتگ #DeletingWhatsapp شروع به اعتراض در توییتر کردند. به اشتراک گذاری بیش از ۱۰۰ هزار پست در یک روز با این هشتگ مشخص کرد که پیام‌رسان‌های ناامن جایی در این کشور ندارند و بسیاری از کاربران به ‌بیپ روی آوردند.

ریاست‌جمهوری ترکیه از کاربران واتس‌اپ و مخصوصاً از خبرنگاران خواست از BiP استفاده کنند، چراکه برنامه‌های خارجی خطرات قابل توجهی برای امنیت داده‌ها دارند. سپس گروه‌های واتس‌اپ که توسط موسسات عمومی برای مقاصد اطلاعاتی ایجاد شده بودند نیز شروع به مهاجرت به BiP کردند. همه اینها در شرایطی است که صرف‌نظر از دعوت رئیس‌جمهور اقتدارگرای ترکیه، صندوق ثروت ملی این کشور نیز اکثریت سهام ترکسل، بزرگ‌ترین اپراتور تلفن همراه کشور، را در سال ۲۰۲۰ در اختیار گرفت. این موضوع فارغ از مزایای چشمگیر اقتصادی می‌تواند در کنترل بیشتر کاربران هم موثر باشد.

ترکیه کنترل رسانه‌های اجتماعی را پس از بیانیه‌های ریاست‌جمهوری تشدید کرد، مقامات ترکیه به طور مرتب کاربران شبکه‌های اجتماعی را به اتهاماتی از جمله توهین به اردوغان دستگیر می‌کنند و دسترسی به ویکی‌‌پدیا و توییتر نیز با مشکلات زیادی در این کشور مواجه شد. اما آیا کشور‌هایی مثل ترکیه واقعاً صرفاً به دلایل امنیتی واتس‌اپ را مسدود کرده‌اند و در نهایت به فکر مردم‌اند، یا همه این محدودیت‌ها بهانه‌ای برای محبوب‌سازی دیگر برنامه‌های مورد نظر سیاستمداران و برای پیشبرد دیگر سیاست‌های آنهاست؟

نگاهی کلی به امنیت پیام‌رسان BiP

طبق سند حریم خصوصی خود پیام‌رسان BiP با نصب این برنامه داده‌های زیر در سرور‌های این نرم‌افزار ذخیره و پردازش می‌شوند:

اطلاعات کاربری: داده‌های فنی، نوع پیام ارسال‌شده (پیام متنی، ویدئو، تصویر و شکلک‌ها)، میزان استفاده از برنامه، عادت‌های استفاده، تاریخ آخرین ورود به برنامه، مدت زمان و تاریخ و زمان ارتباط

هویت و اطلاعات تماس: نام کاربری، شماره تماس، اپراتور و رمز‌های عبور

موقعیت مکانی: در صورت استفاده از خدمات مبتنی بر مکان

اطلاعات دستگاه: مدل دستگاه، سیستم‌عامل، زبان تلفن، اپراتور مورد استفاده

اطلاعات پشتیبان‌گیری: اطلاعات تماس در صورت درخواست توسط کاربر پشتیبان‌گیری می‌شود.

مخاطبین: لیست تماس و شماره تلفن‌های ذخیره‌شده در دستگاه کاربر

همچنین اطلاعاتی مانند نام مستعار، عکس پروفایل و شماره‌های مسدودشده نیز در این پیام‌رسان پردازش می‌شود.

اگر ویژگی پشتیبان‌گیری از پیام فعال باشد، پیام‌های کاربران به صورت رمز‌نگاری‌شده ذخیره می‌شوند. اما برای کاربرانی که این گزینه را خاموش کرده‌اند، پیام‌ها در سرور بیپ که در ترکیه مستقر است بدون رمزنگاری ذخیره می‌شود.

ارتباطات بین موبایل و سرور‌ها به روش SSL (پروتکلی که برای رمزنگاری اطلاعات بین دو نقطه) انجام می‌گیرد.

بسیاری از این موارد در دیگر پیام‌رسان‌ها مانند واتس‌اپ نیز پردازش می‌شوند اما نکته مهم قسمت‌هایی است که سازندگان این پیام‌رسان افشای اطلاعات کاربران در صورت نیاز را حق خود می‌دانند و به وضوح آن را اعلام کرده‌اند.

امنیت به روش اردوغان

بر اساس اظهارات سازندگان این برنامه، داده‌های شخصی ممکن است به دلایل قانونی و اهدافی خاص با استفاده از روش‌های خودکار یا نیمه‌‌خودکار پردازش شوند. طبق گفته‌های مدیران این پیام‌رسان، پردازش این داده‌ها برای محافظت از منافع قانونی بیپ الزامی است.

در سندی که هنگام نصب این نرم‌افزار می‌توانید بخوانید نیز به‌ طور واضح گفته شده که فعال‌ کردن برخی قابلیت‌ها (از جمله موقعیت مکانی) به معنای موافقت با پردازش اطلاعات مرتبط با آن است. برای مثال در این قوانین نوشته شده است:‌ «اگر اطلاعات مکانی خود را با یک مخاطب به اشتراک بگذارید، اطلاعات مکان شما پردازش می‌شود.»

یکی از قابلیت‌های جالب این نرم‌افزار قابلیت ترجمه خودکار آن است. به گفته توسعه‌دهندگان این پیام‌رسان، اگر از ترجمه خودکار استفاده کنید، کلمات ارسالی شما به وسیله یک شرکت خدمات ثالث پردازش می‌شود که با استفاده از این ویژگی، مشمول شرایط و قوانین حفظ حریم خصوصی این ارائه‌دهندگان خدمات می‌شوید، شرکت‌هایی که نه اسم‌شان را می‌دانید نه قوانین آنها را.

این شرکت برای همکاری با اپراتور‌های خارجی (برای مثال همراه اول در ایران یا ایرانسل) نیز به طور مشخص اعلام کرده است در صورت درخواست اپراتور تحت همکاری، تمامی اطلاعات برای این اپراتور ارسال می‌شود.

همچنین در سند حریم خصوصی این پیام‌رسان اعلام شده بیپ ممکن است داده‌های کاربران را با مقاماتی که برای رعایت تعهدات قانونی خود و همچنین حقوق و ایمنی شخص ثالث ملزم به ارائه داده‌های شخصی به آنهاست، به اشتراک ‌می‌گذارد. البته کاربران می‌توانند از اشخاص ثالثی که از داده‌های شخصی آنها برایشان ارسال شده است مطلع شوند.

با توجه به تعداد نصب‌‌های این پیام‌رسان در سراسر جهان قطعاً این اپلیکیشن توانسته است به نوعی توجه کاربران را جذب کند؛ اما مساله این است که ‌آیا واقعاً این پیام‌رسان می‌تواند امنیت کاربر و حریم خصوصی او را حفظ کند و چطور پس از پیام‌رسان‌های خارجی در ایران مورد استقبال قرار گرفته است.