مهاجرت نیروی انسانی اصلی‌ترین مشکل صنعت بازی در کشور است

به گزارش پیوست، با آغاز سال جدید، به سراغ بازی‌سازان و فعالان صنعت بازی رفتیم تا به بررسی مشکلات و کاستی‌های این حوزه بپردازیم. در قدم اول با احسان کنگرانی، مدیر بخش بازی کافه‌بازار به‌ عنوان یکی از بزرگ‌ترین توزیع‌کننده‌های دیجیتالی بازی‌های موبایلی کشور، هم‌صحبت شدیم.

در حال حاضر غیر از پلتفرم موبایل، صنعت بازی داخلی روی دیگر پلتفرم‌ها وضعیت مطلوب و سامانی ندارد. نه خبری از حمایت‌های مادی و معنوی است و نه همکاری‌ها و سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی وجود دارد. اولین سوالی که از مدیر بخش بازی کافه‌بازار پرسیده شد دلیل وضعیت فعلی صنعت گیم بود.

کنگرانی برای پاسخ به این سوال توضیح داد: ما از سال‌ها پیش هیچ فعالیت مهم و جدی روی کنسول‌ها نداشتیم. حدود یک دهه‌ است که فعالیت بازی‌ساز‌های PC هم محدود و کوچک شده است. تا پیش از ظهور کافه‌بازار در حوزه بازی‌، بخش توزیع پرچالش بود. یکسری ناشر ترجیح می‌دادند بازی‌های خارجی بدون مجوز را کپی و منتشر کنند اما بنیاد سعی کرد با این ناشران تعامل برقرار کند تا بازی‌های داخلی را هم منتشر کنند و بحث کوپن پیش آمد که حتی اوضاع را بدتر هم کرد. اما از زمانی که کافه‌بازار به‌ عنوان پلتفرم موبایل در حوزه بازی فعالیت خود را آغاز و بستر راحتی برای بازی‌سازها فراهم کرد تا بدون واسطه بازی خود را منتشر کنند، گرایش بازی‌ساز‌ها به سمت بازی‌های موبایل زیادتر شد و بازی‌سازی برای PC بیش از گذشته به حاشیه رفت.

کنگرانی معتقد است بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای می‌تواند از صنعت بازی‌های موبایلی حمایت کند و همچنین به صنعت بازی‌سازی PC کمک کند تا رشد کند و بزرگ‌تر شود. او دلیل حمایت نکردن بنیاد از بازی‌سازها را نمی‌داند اما احتمال می‌دهد شاید بنیاد بودجه‌ای برای حمایت از بازی‌سازها نداشته باشد.

این در حالی است که طبق قانون بودجه، وزارت فرهنگ و ارشاد موظف است از عرضه‌کنندگان بازی‌های خارجی قابل نصب در رایانه، تلفن همراه و کنسول، ۱۰ درصد قیمت فروش را به عنوان عوارض دریافت کند و آن را در اختیار بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای برای حمایت از توسعه بازی‌های داخلی قرار دهد.

به گفته کنگرانی، بنیاد در چند سال اخیر غیر از طرح همگرا، حمایت زیادی از بازی‌ساز‌ها نکرده و البته همان طرح همگرا هم اثر چندانی روی بازی‌سازها نگذاشته است.

مدیر بخش بازی کافه‌بازار با اشاره به این مطلب که بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در سال‌های اخیر خیلی منفعل عمل کرده گفت، شاید در شرایط فعلی بودن یا نبودن بنیاد، فرق چندانی به حال صنعت بازی نداشته باشد اما این نهاد می‌تواند نقش جدی و اثربخشی ایفا کند. او در این خصوص مثالی از کشور لهستان زد. در این کشور دولت به حمایت از صعنت بازی پرداخت و حالا شرکت‌های بزرگ لهستانی در دنیا فعال‌اند و محصولات جدی به بازار عرضه می‌کنند.

بنیاد متولی است نه سرمایه‌گذار

سوال دیگری که از کنگرانی پرسیدیم در خصوص لزوم فعالیت بنیاد روی بازی‌های موبایلی بود.

بنیاد به شکل سنتی روی بازی‌های رایانه‌ای تمرکز داشت. ظاهراً اپ‌استور‌های بازی‌های موبایلی هم مثل خود کافه‌بازار یا مایکت معتقدند بنیاد حق مالکیتی روی بازی‌های موبایلی ندارد. آیا این ذهنیت واقعاً وجود دارد؟

کنگرانی ابتدا در خصوص نام این بنیاد موضوعی را مطرح کرد و گفت: ما از یک مفهومی حرف می‌زنیم به نام Video Game یا بازی ویدئویی که می‌تواند روی هر پلتفرمی باشد. اما در ایران نام آن به اشتباه بازی‌های رایانه‌ای ترجمه شده است که همین مساله باعث ایجاد سوءتفاهم در مورد حیطه فعالیت بنیاد شده است. هر نهاد یا سازمانی که متولی یک صنعت می‌شود، باید کل آن صنعت را پوشش دهد نه فقط یک بخش خاص.

مدیر بخش بازی کافه‌بازار معتقد است سرمایه‌گذاری روی بازی‌ها کار یک نهاد متولی مانند بنیاد نیست و این مجموعه باید بیشتر نقش زیرساختی داشته باشد. به عقیده او، مهم‌ترین کاری که بنیاد می‌تواند برای رشد صنعت گیم در ایران انجام دهد تربیت نیروی متخصص در این زمینه است.

معضل نیروی کار

کنگرانی معضل نیروی کار را یکی از جدی‌ترین مشکلات حوزه گیم در ایران به شمار آورد و در این باره توضیح داد: اکثر نیروهای متخصص در حال مهاجرت هستند. ورودی خاصی به این حوزه نداریم اما خروجی هر روز در حال افزایش است. اختلاف درآمدی که بین ایران و کشور‌های دیگر به واسطه پایین بودن ارزش پول ملی به وجود آمده باعث شده در سال‌های اخیر موج مهاجرت سرعت بیشتری پیدا کند و این یک معضل جدی است.

به گفته او، از آنجا که در دانشگاه‌های کشور رشته کامل و مجزایی برای بازی‌سازی وجود ندارد و تمامی فعالان این حوزه با علاقه شخصی و به‌ صورت مجزا اقدام به یادگیری در زمینه بازی‌سازی کرده‌اند، بنیاد می‌تواند در تربیت نیروی متخصص نقش بسزایی داشته باشد. همان‌طور که در گذشته هم آکادمی بنیاد نیروی متخصص در حوزه گیم تربیت می‌کرد اما امروزه چندان فعال نیست و خروجی مشخصی ندارد.

نبود نیروی کار متخصص در صنعت گیم معضل بزرگی است که معمولاً به‌ صورت کلی «مهاجرت» عامل اصلی آن تلقی می‌شود. هرچند مهاجرت یکی از بزرگ‌ترین دلایل کمبود نیروی کار متخصص در این حوزه است اما قطعاً تنها دلیل نیست. یک علت دیگر که معمولاً کمتر به آن توجه می‌شود ناتوانی استودیو‌های بازی‌سازی در رقابت با سایر شرکت‌های فناوری است.

کنگرانی این موضوع را به خوبی توضیح داد: حتی اگر مقوله مهاجرت را کنار بگذاریم، از آنجا که رشته طراحی بازی و به‌ طور کلی بازی‌سازی در ایران وجود ندارد، اکثر بازی‌ساز‌ها مهندسان نرم‌افزار یا سایر رشته‌های حوزه آی‌تی هستند که به دلیل علاقه وارد حوزه گیم می‌شوند. اما اگر یک مهندس نرم‌افزار یا یک برنامه‌نویس، حقوقش در دیجی‌کالا، اسنپ یا حتی کافه‌بازار را با درآمدش در یک استودیوی بازی‌سازی مقایسه کند، طبیعتاً حقوق بیشتر شرکت‌های فناوری را به بازی‌سازی ترجیح می‌دهد. مگر اینکه آن‌قدر به این حوزه علاقه‌مند باشد که جای پول و درآمد بیشتر، دنبال علاقه‌اش برود.

طرح صیانت، آرامش روانی اکوسیستم را بر هم زده است

شهریار ازهاریان‌فر، هم‌بنیان‌گذار استودیو نردبان اندیشه، سازنده بازی شناخته‌شده آمیرزا، یکی دیگر از فعالانی است که با او صحبت کردیم. او یکی از مهم‌ترین معضلات پیش روی صنعت گیم در ایران را طرح صیانت عنوان کرد و توضیح داد: بلاتکلیفی طرح صیانت و اینکه همه چیز در حالت معلق قرار دارد بسیار نگران‌کننده است. به‌ خصوص اینکه واکنش بازار به این اتفاق مشخص نیست و حتماً با سیل مهاجرت عظیمی پس از اجرا شدن این طرح روبه‌رو خواهیم شد.

مساله دیگری که ازهاریان‌فر بازگو کرد غیبت شرکت‌های خارجی در بازار ایران و همکاری با بازی‌سازهای خارجی است. به گفته او بسیاری از شرکت‌های برجسته و بزرگ بازی‌سازی دورتادور ایران مشغول فعالیت هستند و حتی در کشور‌های همسایه مانند امارات، ترکیه، آذربایجان و ارمنستان فعالیت رسمی دارند. این در حالی است که هیچ شرکت بازی‌سازی خارجی‌ای در ایران فعالیت ندارد و نه تنها از همکاری‌های بین‌المللی محرومیم، بلکه دانش فنی روز دنیا را هم در اختیار نداریم و این مساله باعث شده تا به لحاظ علمی و فنی بسیار پایین‌تر از سطح اول دنیا باشیم.

هم‌بنیان‌گذار استودیو نردبان اندیشه به سایر مشکلات صنعت گیم در ایران هم اشاره کرد و گفت: یکی دیگر از مشکلات پیش روی بازی‌سازان، قوانین و مجوز‌های دست‌وپاگیر و بحث مالیات است.

به گفته ازهاریان‌فر، برای تاسیس یک شرکت بازی‌سازی باید مجوز فرهنگی هنری دریافت کنید که گرفتن آن هم بسیار کار سختی است. یا موارد دیگر که دریافت همه اینها روی هم بیش از یک سال زمان می‌برد. این فرایند به قدری آزاردهنده است که شما دیگر به بازی‌سازی نمی‌رسی و تمام وقت خود را باید روی انجام کار‌های قانونی بگذاری. به‌ طور کلی فرایند ثبت یک شرکت بازی‌سازی با فرایند دریافت مجوز یک سوپرمارکت تفاوت چندانی ندارد چه بسا دومی راحت‌تر مجوز دریافت می‌کند.

ازهاریان‌فر معتقد است بنیاد تا حد قابل قبولی سعی و تلاش خود را می‌کند اما موظف است دستوراتی را هم که از نهاد‌های بالاتر می‌آید اجرا کند: مشکلات و معضلات صنعت بازی در ایران، به بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای برنمی‌گردد و حل این مشکلات به نهاد‌های بالاتری وابسته است و از حیطه اختیارات بنیاد خارج است.

سوال اینجاست که اگر نهاد متولی یک صنعت از پس حل مشکلات آن برنمی‌آید یا اختیاری برای حل این مشکلات ندارد، پس دیگر فعالیتش چه لزوم یا منفعتی دارد؟