چه درس‌هایی می‌توان از خاموشی اینترنت در قزاقستان گرفت؟

به گزارش پیوست نقل از نیویورک تایمز، آنها ابتدا سعی کردند برخی از وب‌سایت‌های خبری، شبکه‌های اجتماعی و خدمات پیام‌رسان را قطع کنند. سپس زمانی که فعالان با نرم‌افزار این محدودیت‌ها را دور زده و مکان خود را مخفی کردند، مقامات اتصال کشور را تقریبا به طور کامل قطع کردند.

این اقدامات به تردید‌های این شرایط بغرنج افزود. پس از آنکه اپلیکیشن‌های پرداخت از کار افتادند، قزاق‌هایی که به دنبال پول نقد بودند صف‌های طولانی در جلوی دستگاه‌های خودپرداز ایجاد کردند. خانواده‌ها دیگر امکان ارتباط با عزیزان خود را نداشتند. رانندگان تاکسی‌های اینترتی هم کارشان را متوقف کردند زیرا دیگر راهی برای ارتباط با مسافران نبود.

داخان شاریپوف، حسابدار ۳۲ ساله‌ای که در بخشی از اعتراضات حضور داشت می‌گوید: «ارتباط غیرممکن بود، نبود اطلاعات به هرج و مرج و اطلاعات نادرست افزود.»

شرایطی که گفتیم تصویری از آنچه ممکن است در اوکراین رخ دهد ارائه می‌دهد. اینترنت اوکراین ممکن است یکی از اولین اهداف ارتش روسیه در درگیری احتمالی باشد. مقامات اوکراین و غرب هشدار داده‌اند که حملات سایبری ممکن است بخشی از حملات روسیه باشد.

در هفته‌ای که گذشت، دولت اوکراین اعلام کرد وب‌سایت دو بانک، وزارت دفاع و نیروهای مسلح درنتیجه حملات منع سرویس که طی آن ترافیک سنگینی ظرفیت شبکه را پر می‌کند، از دسترس خارج شدند. این حملات به گفته مقامات اوکراین، بزرگترین موارد حملات تاریخ این کشور بودند و «ردپایی از نیروهای اطلاعاتی خارجی در آن دیده می‌شد.»

روز پنجشنبه هم شاهد قطعی خدمات اینترنتی در برخی شبکه‌های موبایل شرق اوکراین در نزدیکی مرز روسیه بودیم. مقامات اوکراین اعلام کردند که به باور آنها روسیه مسئول حملات سایبری هفته گذشته به بانک‌های این کشور است.

میخائیل کلیماروف، یک متخصص مخابرات روسی و رئیس جامعه محافظت از اینترنتی، که یک گروه مدنی مخالف با سانسور اینترنت است می‌گوید: «در صورت یک درگیری واقعی نظامی، زیرساخت اینترنتی اولین چیزی است که نابود می‌شود. در قزاقستان، اینترنت توسط مقامات این کشور قطع شد. در اوکراین اما ترس از قطع اینترنت درنتیجه حمله است.»

کشورهایی که اینترنت را خاموش کردند

کنترل اینترنتی به بخش مهمی از نزاع‌های مدرن تبدیل شده است. از آنجایی که ارزش اینترنت در ارتباطات، اقتصاد و پروپاگاندا مشخص است، مقامات بیش از پیش برای حفظ قدرت از این ابزار استفاده می‌کنند و اینترنت به چیزی شبیه به منبع انرژی، آب یا خطوط عرضه تبدیل شده است.

طبق گزارش سالیانه گروه خیریه Access Now که حوادث اینترنتی را دنبال می‌کند، در سال ۲۰۲۰، حداقل ۱۵۵ خاموشی اینترنت را در ۲۹ کشور مختلف شاهد بودیم. از ماه ژانویه تا می ۲۰۲۱، حداقل ۵۰ خاموشی در ۲۱ کشور مختلف به ثبت رسید.

طبق اعلام Access Now، این خاموشی‌ها مواردی مثل قطعی اینترنت در یمن به دست نیروهای سعودی که زیرساخت اینترنت و مخابرات را در جنگ هدف گرفتند را شامل می‌شدند. در ماه نوامبر، رهبران سودان در پاسخ به اعتراضات اینترنت را نزدیک به یک ماه قطع کردند و در بورکینافاسو، دولت در ماه نوامبر ۲۰۲۱ به شرکت‌های مخابراتی دستور داد تا شبکه‌های اینترنت موبایل را به دلیل نگرانی‌های امنیتی به مدت یک هفته قطع کنند.

داگ مادوری، رئیس تحلیل اینترنت برای شرکت خدمات تلکام کنتیک (Kentik)، می‌گوید: «برای اینکه مطمئن شوید هیچکس آنلاین نمی‌شود باید سیم همه چیز را بکشید.»

در اوکراین هرگونه خاموشی اینترنت منشا خارجی خواهد داشت که مسلما با قزاقستانی که دولت با اتکا به قوانین امنیت ملی شرکت‌ها را مجبور به قطع اینترت کرد متفاوت است.

قطع کامل اینترنت اوکراین بسیار دشوار است. این کشور بیش از ۲ هزار ارائه دهنده خدمات اینترنتی دارد که برای خاموشی کامل باید دسترسی همه آنها قطع شود.

مکس تولیو، مالک شرکت ارائه دهنده اینترنت نت‌اسیست (NetAssist)، در اوکراین می‌گوید، شرکت او برای چنین شرایطی آماده است. نت‌اسیست اتصال‌هایی به دیگر اپراتورها برقرار کرده و سعی دارد اتصال مکان‌های خاصی که اهداف جذاب نظامی هستند را برقرار کند. این شرکت یک مرکز شبکه پشتیبانی ایجاد و برای حفظ ارتباط کارکنان برای آنها گوشی‌های ماهواره‌ای خریداری کرده است.

آقای تولیو، که در هیئت مدیره اتحادیه اینترنت اوکراین حضور دارد، می‌گوید: «از آنجایی که اوکراین با اتصالات فیزیکی و زیرساختی مختلف یک اینترنت یکپارچه دارد، قطع اتصال کامل بسیار دشوار است.»

احتمال قطعی اینترنت در اوکراین چقدر است؟

با این حال بسیاری در صورت آغاز جنگ، احتمال خاموشی‌های هدفمند را به ویژه در نواحی مرزی روسیه-اوکراین داده‌اند. حملات سایبری یا یک حمله نظامی می‌تواند اتصال را قطع کند.

روز پنج‌شنبه ۱۷ فوریه، یک درگیری در خط مقدم با جدایی طلبان به پشتیبانی روسیه باعث قطع خدمات تلفن همراه شد که به گفته مقامات یک «خرابکاری هدفمندانه» بود. البته این شبکه صبح روز جمعه دوباره احیا شد.

آنتون هراشکنکو، مشاور وزیر امور داخلی اوکراین می‌گوید: «اختلال در تاسیسات ارتباطی ادامه دارد. این تماما بخشی از برنامه روسیه برای بی ثبات کردن شرایط اوکراین است.»

در بسیاری از کشور‌ها، قطع کامل اتصال به اینترنت کار دشواری نیست. رگولاتوری‌ها هشداری برای قطع دسترسی به ارائه دهندگان اینترنت داده و در صورت عدم تبعیت، مجوز آنها را فسخ می‌کنند.

شرایط ماه گذشته قزاقستان نشان داد که خاموشی اینترنت چطور می‌تواند یک شرایط بغرنج را تشدید کند. ریشه‌ فنی این خاموشی‌ها را می‌توان حداقل تا سال ۲۰۱۵ دنبال کرد. در آن زمان این کشور تلاش کرد تا سانسور دیرینه اینترنت در چین و روسیه را تقلید کند. مقامات این کشور‌ها راهکاری را برای محدود کردن ارتباطات طراحی کرده و ارتشی از هکرها برای هدف گرفتن مخالفان دارند.

سال گذشته، روسیه در طول اعتراضات مربوط به الکسی ناوالی، رهبر مخالفان این کشور، ترافیک توییتر را کند کرد و این تاخیر پس از اعتراضات هم ادامه پیدا کرد.

طبق اعلام گروه‌ها و فعالان اجتماعی، مقامات قزاق برای ساخت ابزارهای مشابهی در جهت نظارت و سانسور تلاش کردند و این مساله یک سری اتصلات مهم برای فعالیت اقتصادی را با مشکل مواجه کرد.

ماه گذشته اعتراضاتی که ابتدا در نتیجه افزایش هزینه سوخت شکل گرفته بود شدت گرفت و در نهایت به مداخله ارتش منتهی شد. با مداخله دولت، اعتراضات خشونت‌آمیز شد و ده‌ها معترض ضد دولتی کشته و صدها نفر هم زخمی شدند.

قاسم جومارت توقایوف، رئیس‌جمهور قزاقستان،‌ برای جلوگیری از ارتباط و اشتراک‌گذاری اطلاعات معترضان به سیاستی مشابه میانمار متکی شد و اینترنت را به طور کامل از دسترس خارج کرد. در میانمار، ارتش وارد عمل شده و دیتاسنترهای تحت کنترل شرکت‌های ارتباطی را در اختیار خود گرفت.

خاموشی اینترنت و تشدید آشوب

عدم دسترسی به اینترنت در میانمار و قزاقستان باعث تشدید سردرگمی‌ها شد. آقای کلیماروف می‌گوید، در صورت تنش در اوکراین، یکی از اهداف قطع اینترنت همین افزایش سردرگمی است.

او می‌گوید: «اینترنت دشمن را نابود کنید و سازماندهی آن از بین می‌رود. بانک‌ها، سیستم‌های عرضه و لجستیک، حمل و نقل و راهیابی همگی از کار می‌افتند.»

خاموشی‌های اینترنت قزاقستان حدود ۲ ژانویه آغاز و تا ۱۰ ژانویه ادامه داشتند. به گفته آرسن اوباکیروف، متخصص حقوق دیجیتال در قزاقستان، این محدودیت‌ها در ابتدا تنها یک سری ارتباطات و مناطق اعتراضی را هدف گرفتند.

اما در روز ۵ ژانویه، ناظران اینترنتی اعلام کردند که اینترنت این کشور تقریبا به طور کامل آفلاین شد و اقتصاد، ازجمله فعالیت‌های رمزارزی گسترده در این کشور را مختل کردند.

وزارت توسعه دیجیتال، نوآوری و صنعت هوافضا به اپراتورهای تلکامی دستور قطع دسترسی را داد و برای این کار به قانونی متکی شد که به دولت اجازه می‌دهد تا شبکه‌ها و خدمات ارتباطات را برای «تضمین امنیت ضد تروریست و عمومی» معلق کند.

آقای شاریپوف می‌گوید با اینکه فعالان راهکاری برای دور زدن محدودیت‌های یافتند ، اما قطع اینترنت به این معنا بود که مردم از محدودیت‌های جدید دولت بی اطلاع بوده و درنتیجه درگیری‌های خونینی را با پلیس شکل دادند. در دوران قطع اینترنت، رسانه ملی معترضان را «تروریست» و مصرف کنندگان مواد مخدر خواند.

آقای مادوری می‌گوید: «این مثال دیگری از کشوری است که در دوران آشوب تصمیم به قطع اینترنت می‌گیرد تا چند ساعتی از نقد عمومی و بین‌المللی در امان باشد.»

منبع: NYTimes