رویاها و کابوس‌های ناگ ایران

به گزارش پیوست، روایت‌های اعضای «ایرناگ» از روزهای شکل‌گیری تا امروز هر یک از پنجره‌ای متفاوت است، با این حال اما همگی از شکل‌گیری تشکلی سخن می‌گویند که درست در نقطه نیاز صنعت اینترنت ایران رشد کرده است و حالا به‌رغم اینکه وابستگی چندانی به نهادهای رسمی ندارد، به رفع چالش‌هایی کمک می‌کند که حل آنها از سوی نهادهای رسمی بعضاً زمانی طولانی‌تر و شکلی دشوارتر را طی می‌کند.

ناگ ایران چگونه متولد شد؟

میلاد افشاری، از اعضای تیم بنیان‌گذار «ایرناگ» که خود نیز ۱۰ سالی می‌شود در صنعت تلکام به عنوان متخصص فنی فعالیت می‌کند، در خصوص چرایی و چگونگی شکل‌گیری این کامیونیتی می‌گوید: «گروه اپراتورهای شبکه اینترنت سال‌هاست در کشورهای مختلف فعالیت می‌کنند. در خیلی از کشورها این انجمن‌ها متعلق به کشور است، از NLNOG هلند، NANOG آمریکا یا ITNOG ایتالیا گرفته تا cmNOG کامرون و ugNOG اوگاندا. در عین حال، برخی ناگ‌ها هم مربوط به منطقه خاصی هستند که از معروف‌ترین آنها می‌توان به MENOG خاورمیانه یا AFNOG آفریقا اشاره کرد. می‌توان گفت تقریباً هر کشوری به نوعی این کامیونیتی را دارد. در ایران هم سال ۲۰۱۶ بود که ایده‌های اولیه مبنی بر اینکه ایران هم نیاز دارد چنین کامیونیتی غیررسمی‌ای داشته باشد- تا عده‌ای از بازیگران اصلی صنعت اینترنت به دلایل مختلفی با یکدیگر در ارتباط باشند- شکل گرفت.»

این در حالی است که محمد خطیبی ادامه ماجرای شکل‌گیری «ایرناگ» را چنین روایت می‌کند: «به خاطر دارم هنگامی که بنا بود «ایرناگ» تشکیل شود، همه چیز از وقتی شروع شد که همایش دوم ال‌ای‌ارهای ایرانی تشکیل شد و قرار شد ال‌ای‌ارهای ایرانی دور هم جمع شوند و در آنجا تصمیم گرفته شد تا کامیونیتی‌ای به نام «ایرناگ» تشکیل شود.»

به گفته میلاد افشاری، در آن زمان حدود ۲۰، ۳۰ نفر داوطلب شدند تا این کامیونیتی را شکل دهند.

خطیبی در این خصوص می‌گوید: «وظیفه داوطلبان نوشتن یک شیوه‌نامه اجرایی برای «ایرناگ» بود و پس از آن، به این جمع‌بندی رسیدیم که «ایرناگ» باید چند عضو کمیته داشته باشد؛ مقرراتی که در گروه هستند چگونه باشند؛ اگر بناست گردهمایی شکل بگیرد، به چه صورت باشد و…»

به گفته اعضای «ایرناگ»، مراحل اولیه شکل‌گیری این کامیونیتی با حدود ۲۰ جلسه در حدود یک سال طول کشید.

افشاری البته می‌گوید در حین این فرایند تعداد اولیه داوطلبان هم به مرور کاهش پیدا کرد و می‌افزاید: «بعد از حضور در یکی از گردهمایی‌های منطقه‌ای MENOG در کشور عمّان و مشورت با افراد و متخصصان مختلف که تجربه بسیار خوبی در تشکیل چنین کامیونیتی‌هایی داشتند، تصمیم گرفتند با هر بودجه‌ای حتی برای 10 نفر هم که شده اولین نشست را برگزار کنند. در نهایت یک تیم ۱۰، ۱۲ نفره به عنوان کسانی که استارت اولیه این کامیونیتی را به صورت رسمی زدند، اولین همایش را تحت عنوان «ایرناگ ۱» برگزار کردند. در آن همایش در مورد چالش‌های موضوعات روز حوزه اینترنت همچون IPv6، حملات DDOS و غیره مطالبی از سوی متخصصان ارائه شد و عده‌ای هم به عنوان شنونده حضور داشتند.»

اما شاهین غرقی، از دیگر اعضای تیم بنیان‌گذار «ایرناگ» که حدود ۱۸ سال است در حوزه سرویس پروایدر فعالیت می‌کند، در عین حال که معتقد است بزرگ‌ترین مشکل این حوزه مثل هر صنف نوپای دیگری بی‌تجربگی و ناهماهنگی بین دست‌اندرکارانش بود، از آشنایی خود با این کامیونیتی می‌گوید: «بنا بر کنجکاوی و علاقه‌ای که به کامیونیتی‌ها داشتم، در میتینگ‌ها و ناگ‌های متفاوتی در خاورمیانه، اروپا و آفریقا شرکت کردم. یکی از نقاط عطفی که به من انگیزه داد تا در ایران هم یک کامیونیتی داشته باشیم، جشن ۲۵ سالگی RIPE بود که با آقای Rob Blokzijl صحبت کردم. ایشان بنیان‌گذار یک کامیونیتی بین اپراتورهای هلند، تشکیل RIPE NCC و در نهایت پنج RIR دیگر در سطح دنیا بودند. ایشان در آن زمان به من گفتند، ما هم ۲۵ سال پیش (سال ۲۰۰۹ گفتند) مشکلاتی مثل الآن شما را داشتیم و سعی کردیم با تشکیل کامیونیتی و تقویت ارتباطات مشکلات‌مان را حل کنیم. چند تلاش ناموفق هم برای راه‌اندازی کامیونیتی مثل Persian IGF داشتیم که به نتیجه نرسید.»

به گفته میلاد افشاری، شیوه فعالیت «ایرناگ» به این شکل است که چون به صورت رسمی ثبت نشده و غیرانتفاعی است و درآمدی ندارد، برای هر همایش خود فراخوانی اعلام و اسپانسر جذب می‌کند.

او همچنین می‌گوید: «استقبال از همایش اول از آنچه فکر می‌کردیم بیشتر بود. بیش از ۱۰۰ نفر برای این همایش ثبت‌نام کردند و حدود ۷۰، ۸۰ نفر در آن به صورت حضوری شرکت کردند که این هم در انجمن‌های ایران و هم در RIPE خیلی سروصدا کرد و برای آنها خیلی جذاب بود که «ایرناگ» بالاخره شکل گرفت.»

این عضو «ایرناگ» همچنین درباره ادامه روند فعالیت «ایرناگ» می‌گوید: «پس از این، ما نیاز به یک کانال ارتباطی داشتیم که ارتباطی میان اعضای این انجمن برقرار کنیم. این در حالی است که هر کسی در صنعت اینترنت کار می‌کند یا به آن علاقه دارد، می‌تواند در این کامیونیتی عضو شود.»

افشاری در خصوص شیوه عضویت افراد نیز توضیح می‌دهد: «عضویت در «ایرناگ» در ابتدا به صورت عضویت در میلینگ‌لیست بود. اما بعد دیدیم که استقبال از طریق تلگرام بیشتر است و به نوعی گروه تلگرامی ما به راه ارتباطی اصلی تبدیل شد. در حال حاضر این گروه نزدیک به هزار عضو دارد و ۹۰ درصد اپراتورهای اینترنتی نیز در آن حضور دارند.»

او با اشاره به برگزاری «ایرناگ ۲» می‌گوید: «پس از این، دیگر ما برای «ایرناگ ۲» باتجربه‌تر شدیم و برنامه‌ریزی دقیق‌تری داشتیم و توانستیم بهتر از همایش اول اسپانسر جذب کنیم که RIPE NCC نیز از اسپانسرها بود. علاوه‌ بر این، تعداد شرکت‌کنندگان هم بیشتر شد. این در حالی بود که هدف ما این است که سالی یک‌ بار همایش داشته باشیم تا بازیگران حوزه اینترنت را به‌ لحاظ فنی کنار هم جمع کنیم تا با یکدیگر در ارتباط باشند، چراکه یک ویژگی مهم ناگ‌ها این است که افراد را به هم وصل کنند. در زمان برگزاری همایش‌های «ایرناگ» هم افراد با هم آشنا می‌شدند و تجربیات‌شان را به هم منتقل می‌کردند. این باعث می‌شود برای مثال چالشی که در یک اپراتور پس از ماه‌ها تلاش مرتفع شده، افراد دیگر در اپراتورهای دیگر به واسطه انتقال دانش زودتر بتوانند آن را حل کنند. این همان چیزی است که به گسترش هر چه بیشتر شبکه اینترنت کمک می‌کند.»

چتری که همه را فارغ از سیاست‌گذاری‌ها یک‌جا جمع می‌کند

اظهارات برخی از اعضای «ایرناگ» حتی حاکی از این است که پیشتر تلاش‌های زیادی برای شکل‌گیری چنین تشکلی شده اما به نتیجه نرسیده است.

امید کوثری تجربه خود را در خصوص «ایرناگ» چنین بازگو می‌کند: «تجربه شکل‌گیری این کامیونیتی خیلی جالب بود. برای اینکه این کامیونیتی بر اساس نیاز روز صنعت اینترنت ایجاد شده؛ تا قبل از آن حتی زیر یک سقف جمع کردن دو سه تا از شرکت‌هایی که حالا در «ایرناگ» حضور دارند هم سخت بود اما این کامیونیتی به عنوان یک چتر واحد فارغ از سیاست‌گذاری‌های شرکت‌ها، آنها را در یک جا جمع کرد تا مشکلات‌شان را با هم حل کنند.»

او در عین حال بیان می‌کند: «شرکت‌های مختلف پیش از این چند بار تلاش کردند تا چنین گروه یا تشکلی را به وجود بیاورند اما این اتفاق به دلایل مختلف محقق نشد. ولی خوشبختانه به دلیل اینکه «ایرناگ» یک گروه کاملاً مستقل است، سعی می‌کنیم اولویت‌های سازمانی‌مان را در موضوع «ایرناگ» دخیل نکنیم. و فکر می‌کنم یکی از دلایل موفقیت آن هم همین موضوع باشد. در برخی کشورهای دیگر ناگ را به عنوان یک تشکل ثبت می‌کنند. ممکن است حتی یکسری کارهای غیرانتفاعی را هم تحت این نام انجام دهند اما در کشور ما سازوکار خیلی درستی برای این موضوع وجود ندارد. برای همین ما به دلیل بار قانونی و مسائل مختلف ترجیح دادیم به عنوان یک گروه که می‌خواهند به هدف واحد برطرف کردن مشکلات و ارتقای سطح علمی و کیفی شبکه‌های مخابراتی کشور برسند، دور هم جمع شویم. شرکت‌های خصوصی و دولتی هم وقتی می‌بینند کار به این شکل است، از آن استقبال می‌کنند و یکی‌یکی به جمع ما اضافه می‌شوند.»

کوثری از تاثیرات شکل‌گیری «ایرناگ» در تسهیل امور می‌گوید: «شاید قبل از وجود «ایرناگ»، به دلیل وجود مسائل مختلف برای ساده‌ترین امور بین دو شرکت احتیاج به صرف روزها و هفته‌ها بود تا آن فرد موثر در شبکه الف به فرد موثر در شبکه ب وصل شود و بتوانند موضوعی را با هم پیش ببرند ولی الآن این مساله دیگر در حد چند دقیقه حل می‌شود. یک شرکت که ممکن است در یک نقطه دورافتاده باشد از طریق «ایرناگ» می‌تواند خیلی سریع مشکل بزرگ و حادی را حتی به گوش بالاترین مسئول فنی در شرکت زیرساخت برساند. این چیزی است که فکر نمی‌کنم کسی بتواند نادیده بگیرد.»

محمد خطیبی هم مثال‌هایی از وجوه امنیت سایبری تاثیرگذاری‌های «ایرناگ» می‌زند: «مثلاً اگر مشکل اتکی در اینترنت ایران پیش بیاید، با وجود «ایرناگ» پیدا کردن مسئول مربوطه و آی‌پی اتک خیلی راحت‌تر شده و می‌توان مشکل را سریع‌تر حل کرد. به عبارتی، هر اتفاقی که می‌افتد، به جای اینکه به صورت تلفنی و نفربه‌نفر حل شود، بین همه به اشتراک گذاشته می‌شود و دانش به سرعت بین همه منتقل می‌شود.»

به گفته امید کوثری، حتی اینکه شاهد تعدد ناگ‌ها هستیم، نشان از تاثیرگذاری آنهاست.

او می‌گوید: «خیلی از پروتکل‌های موجود در اینترنت اولین‌ بار در یک ناگ مطرح شدند؛ یکسری متخصصان در حوزه اپراتور با هم هم‌فکری کردند و راهکاری ارائه دادند. البته ما در کشورمان به دلیل تحریم‌ها و مشکلات دیگر خیلی نمی‌توانیم در این زمینه وارد شویم. بیشتر باید سعی کنیم خودمان را وفق بدهیم. از این رو، بیشتر سعی می‌کنیم مشکلات را در ناگ کمتر کنیم تا اینکه بخواهیم یک راهکار جهانی برای حل یک مشکل ارائه دهیم. در واقع سعی می‌کنیم راه‌هایی میانی برای دور زدن مشکلات پیدا کنیم یا راه‌هایی بیابیم تا به کمک آنها شدت مشکلات را کم کنیم. در حالی که حاصل این ناگ‌ها در کشورهای دیگر ممکن است تولید یک سخت‌افزار باشد.»

این در حالی است که شاهین غرقی معتقد است این شکل کامیونیتی‌ها در همه دنیا سعی می‌کنند با دخالت همه ذی‌نفعان، هم ارتباط بین واحدها را زیادتر کنند و هم یک دیدگاه واحد و میانه‌رو که سود همه ذی‌نفعان در آن دیده می‌شود به دست دهند. او سپس ادامه می‌دهد: «اما متاسفانه به دلیل محدودیت‌هایی که در ایران وجود دارد، کامیونیتی IRNOG بیشتر در جذب بخش خصوصی مخصوصاً اپراتورها و دیتاسنترها موفق بوده. مقدار کمی هم از بخش دولتی جذب این کامیونیتی شدند اما به اندازه کافی حمایت نشده است.»

«ایرناگ» چطور به چالش IPv6 می‌پردازد؟

صنعت اینترنت هر روز با رخدادهای تازه‌ای مواجه است که به عنوان یک نیاز حتی می‌توانند جای تازه‌ای در این صنعت پیدا کنند، اما ناگ‌ها چطور می‌توانند در جای‌گیری تازه‌های این صنعت مداخله کنند؟

میلاد افشاری در این‌ باره با اشاره به وضعیت نامطلوب کشور از نظر منابع IPv4 و ضرورت حرکت سریع‌تر به طرف گسترش کامل ارتباطات IPv6 می‌گوید: «یکی از موضوعات اصلی که در ایونت‌های حوزه اینترنت دنبال می‌شود، IPv6 است. در «ایرناگ» هم این اتفاق می‌افتد و افراد مختلف در این‌ باره ارائه‌ها و انتقال تجربه‌های خوبی انجام داده‌اند. مطالب و اظهارنظرات زیادی در گروه حول این محور انجام شده و می‌شود و امید است با همکاری دوجانبه- هم سرویس‌دهندگان اینترنت و هم ارائه‌دهندگان محتوی- ضریب نفوذ استفاده از این پروتکل در ایران نیز بیشتر و بیشتر شود، ناگفته نماند که مشکلات اساسی ساختار توپولوژی شبکه اینترنت در کشور نیز دلیل موثری بر گسترش نیافتن مطلوب IPv6 است.»

دغدغه‌هایی برای برگزاری «ایرناگ ۴»

اعضای «ایرناگ» بر این باورند که برای رشد بیشتر نیاز است همه ذی‌نفعان (مثل: سیاست‌گذار، رگولاتور، سرویس‌دهنده دولتی، تولیدکننده محتوا، واحدهای امنیتی، متخصصین و نماینده کاربرها) هم در آن حضور داشته باشند تا مشکلات در فضایی غیررسمی و دوستانه مرتفع شود و راهکارهای مناسب و مورد قبول به همه ارائه شود.

شاهین غرقی در این‌ خصوص می‌گوید: «امروزه مشکلات زیادی در حوزه اینترنت می‌بینیم که صرفاً به دلیل عدم ارتباط واحدهای مختلف لاینحل مانده‌اند و هر روز هم این شکاف‌ها بیشتر می‌شوند. مثلاً در میتینگ‌ها و بحث‌های اخیر از اپراتورهای بزرگ و سرویس‌دهنده‌های دولتی، شرکت‌کننده و ارائه‌دهنده داشتیم که برای من یک KPI مهم است و آن را رشد می‌دانم. از طرف دیگر، برای گرداندن چنین تشکل‌هایی در ایران نیاز است که یک شخصیت حقوقی و مسئول مشخص وجود داشته باشد، که در نبود سود مالی، کسی عهده‌دار این نمی‌شود و اگر هم بشود قطعاً عده‌ای در مقابل او گارد خواهند گرفت و احتمالاً فسادی هم به دنبال خواهد داشت. لذا این تشکل برای جذب حمایت و اسپانسر برای ادامه حیات دچار مشکل می‌شود.»

دیگر موسسان «ایرناگ» هم البته به چالش‌های اینچنینی در مسیر این کامیونیتی اشاره می‌کنند.

میلاد افشاری بیان می‌کند: «یکی از اهداف اصلی این کامیونیتی که در شیوه‌نامه آن هم ذکر شده، جذب حداکثری ذی‌نفعان است؛ یعنی هر چه بیشتر متخصصان «ایرناگ» را بشناسند و جذب آن شوند، در نهایت به اینکه شبکه اینترنت بهتری داشته باشیم کمک می‌کند؛ خصوصاً با توجه‌ به محدودیت‌های داخلی و تحریم‌های خارجی. خیلی از بحث‌های داغی که این سال‌ها در «ایرناگ» اتفاق افتاد هم راجع‌ به همین محدودیت‌ها و تحریم‌ها و راه‌های مقابله با آنهاست.»

او سپس به ضرورت شناخته شدن «ایرناگ» اشاره و بیان می‌کند: «به نظر می‌آید نکته مهم این است که فعالان حوزه سرویس پروایدر و اینترنت- خصوصاً افراد فنی- این کامیونیتی را بشناسند و عضو آن شوند و با ارتباط برقرار کردن با همکاران‌شان در شرکت‌های دیگر و به اشترک گذاشتن دانش و تجربیات‌شان به رشد این تشکل کمک کنند. یکی دیگر از اهداف اصلی ما این است که هر سال حداقل یک همایش برگزار کنیم و افرادی در آن به صورت حضوری شرکت کنند و با هم در ارتباط باشند و ارائه‌های فنی صورت گیرد.»

افشاری به چالش‌های جذب اسپانسر برای این کامیونیتی نیز می‌پردازد: ««ایرناگ» تشکلی کاملاً غیررسمی است و ماهیت آن به وجود اعضای آن است. اما چون سعی کردیم زیرساخت استانداردی برای آن بسازیم تا به رسمیت شناخته شود، توانستیم از اپراتورهای بزرگ اینترنت در همایش‌های قبلی اسپانسر بگیریم. در عین حال البته هنوز برای همایش‌های آینده چالش‌هایی برای جذب اسپانسر داریم. هرچند صرفاً اسپانسر نیاز نیست و به حمایت افراد فنی هم نیاز است. سعی می‌کنیم این افراد را ترغیب و تشویق کنیم تا دانش‌شان را انتقال دهند.»

«زنان در تکنولوژی» به «ایرناگ 4» می‌آید

میلاد افشاری در آخر می‌گوید یکی از مواردی که گاه در کامیونیتی از آن یاد می‌شد چالش‌های موجود در صنعت برای متخصصان زن در این حوزه بوده است، از همین رو تصمیم گرفتند یک بخش از همایش ایرناگ 4 را به این موضوع اختصاص دهند. او ابراز امیدواری می‌کند که به درستی به این دغدغه‌ها و چالش‌ها پرداخته و قدمی برای بهبود اوضاع بردارند. اتفاقی که در بسیاری از کامیونیتی‌های قدیمی و معروف دنیا نیز تحت عناوینی همچون WomenInTech رخ می‌دهد.