چهار دلیل اصلی بین‌المللی نشدن کسب‌وکارهای ایرانی

به گزارش پیوست، در این پنل که روز گذشته (۱۲ آذر) به میزبانی آکادمی آن‌سو برگزار شد ژوبین علاقبند مدیرعامل گروه مدیریت سرمایه لیان در پاسخ به این سوال که آیا فضای فعلی برای بین‌المللی شدن مناسب است؟ گفت: «اگر بخواهیم بین‌المللی شدن را تعریف کنیم، به نظر من حوزه وسیعی است که ممکن است انواع و اقسام فعالیت‌ها را در بر گیرد. بحث تحریم‌ها سر جای خود است. به دلیل تحریم‌هایی که علیه ایران وجود دارد راه انداختن کسب‌وکار ایرانی در سایر کشورها کار راحتی نیست و تقریباً غیرممکن است که با یک پاسپورت ایرانی بتوان حساب بانکی بین‌المللی باز کرد و از طریق آن تراکنش انجام داد.»

او افزود:‌ «پس وقتی حرف بین‌المللی شدن پیش می‌آید یعنی شما کسب‌وکار موفقی در ایران دارید و قصد دارید آن کسب‌وکار را در خارج از ایران توسعه بدهید و کشورهایی که در حال حاضر ما می‌توانیم آنها را انتخاب کنیم بسیار محدود هستند.»

علاقبند ادامه داد: «اگر کسب‌وکارها در انتخاب کشورهایی که قصد دارند در آنها توسعه پیدا کنند هیچ محدودیتی نداشتند و تصمیم‌ها طبق اصول عادی کسب‌وکاری گرفته می‌شد، قطعاً عراق و افغانستان بالای لیست قرار نمی‌گرفتند. ولی ما ناچاریم و لیست ما دیگر کشورها را حذف می‌کند، این باعث می‌شود که در همین گزینه‌های باقی‌مانده هم چندان موفق نباشیم.»

فعالیت در برکه محدود

علیرضا کلاهی، رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران، در پاسخ به این سوال که آیا با تسلط بر بازارهای داخلی می‌توان به توسعه در کشورهای مجاور فکر کرد گفت:‌ «بازار ایران به قدری که ما فکر می‌کنیم بزرگ نیست؛ ما در منطقه با ۸۰ میلیون جمعیت کشور بزرگی هستیم اما واقعیت این است که رشد اقتصادی ما نزدیک به صفر و تولید ناخالص ملی ایران یک‌سوم ترکیه و عربستان است.»

او در ادامه توضیح داد: «کسب‌وکارهای بین‌المللی باید به درجه‌ای از بلوغ رسیده باشند؛ کسب‌وکار بالغ کسب‌وکاری است که فرایند‌های پخته و شفافی داشته باشد و وقتی قصد دارد در جایی دیگر کاری انجام بدهد، فروش داشته باشد. فروش مستقیم کالا به خارج از ایران نیازمند یک بلوغ است. یعنی شما باید کیفیت ثابت، پشتیبانی صحیح و مستندات داشته باشید. عارضه‌ای که در کارآفرینان ایرانی چه سنتی و چه نوین وجود دارد این است که در درون برکه داخلی احساس نهنگ بودن می‌کنند و تا بیرون نروند و محک نخورند نمی‌فهمند چه خبر است.»

کلاهی خطر مهاجرت نیروهای نخبه و متخصص را از دیگر مشکلات این حوزه برشمرد و گفت: «ما می‌توانیم با ایجاد شعبه‌های بین‌المللی این مشکل را تا حدی حل کنیم؛ یعنی بدون اینکه از دست بدهیم، تیم خبره از هم بپاشد و خود کسب‌وکار دچار چالش شود، می‌توانیم این آپشن را به نیروهای نخبه بدهیم که اگر اصرار دارند بروند، حداقل به یکی از شعب خودمان در کشورهای اطراف مهاجرت کنند.»

ناتوانی در تعامل با دنیا

در ادامه این نشست فرزین فردیس، رئیس کمیسیون اقتصاد نوآوری اتاق تهران، گفت: «ما اصلاً یاد نگرفته‌ایم با دنیا کار کنیم. ما هنگام تحصیل در مدارس و دانشگاه‌ها هم‌کلاسی غیرایرانی نداشته‌ایم و یاد نگرفته‌ایم که در فرهنگ‌ها، تحلیل‌ها، تصمیم‌ها، اولویت‌بندی‌ها و غیره کشورهای مختلف تفاوت وجود دارد. در حال حاضر هم این فضا را در شرکت‌هایمان نداریم.»

او اضافه کرد: «چند شرکت و مجموعه ایرانی هستند که پرسنل بین‌المللی داشته باشند؟ ما از کجا قرار است تعامل و کار کردن با سایر دنیا را یاد بگیریم؟ پس به جز مسائل مالی و تحریم‌ها من فکر می‌کنم ما ضعف درونی داریم که آن هم ناشی از تحریم‌های داخلی بوده است.»

فردیس عوض کردن ترکیب جمعیتی شرکت‌ها را راهکاری برای این مورد می‌داند و معتقد است باید به فرهنگ جهانی در شرکت‌هایمان بپردازیم و به آن بها بدهیم و کمتر بترسیم از اینکه تضادهایی در سازمان ایجاد شود.

زمانی برای تغییر

در ادامه این نشست آرش برهمند از امیر ناظمی، رئیس سابق سازمان فناوری اطلاعات ایران، پرسید وقتی صحبت درباره بین‌المللی شدن یک عنوان اتهام‌برانگیز و حتی اتهام‌ساز است، آیا زمان آن رسیده که بگوییم نگاه‌مان را باید به بین‌المللی شدن تغییر بدهیم؟

ناظمی در پاسخ این سوال با اشاره به گزارشی که هر سال به نام GII منتشر می‌شود که کشورهای مختلف دنیا را بر حسب هفت ستون اصلی و طبق توانمندی‌شان در امر نوآوری تقسیم‌بندی می‌کند گفت: «آخرین رتبه ما در ۲۰۲۰، ۶۷ بود. باید لیستی تهیه کنیم که بدانیم بزرگ‌ترین نقطه‌ضعف ما در ایران در حوزه نوآوری چیست و کجا فاصله ما با میانگین جهانی زیاد است.»

او توضیح داد: «در تبیین این مشکلات به دو محور اصلی می‌رسیم، ساختار نهادی یا رگولاتوری و بین‌المللی شدن مهم‌ترین محورها هستند و بدترین شاخص‌های ما در این حوزه‌هاست؛ شرکت‌های بزرگ واحد R&D در ایران ندارند. وقتی شما واحد R&D شرکت‌های بزرگ جهانی ندارید یعنی امکان مشارکت در نوآوری از شما سلب شده و یک فرد توانمند و خلاق نمی‌تواند در بازار جهانی شرکت کند.»

رئیس اسبق سازمان فناوری اطلاعات ایران ادامه داد: «ما صادرات کالاهای خلاقانه و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی نداریم، پس ضعف نوآوری ما در این حوزه است. آیا مشکل ما صرفاً تحریم است؟ من قبول دارم که تحریم مشکل شماره یک ماست اما اگر تحریم نبود ما به قدری توانمند بودیم که حضور پیدا کنیم؟ ما در جامعه متنوعی زندگی نمی‌کنیم و این باعث شده توانایی برقراری ارتباط‌مان کاهش پیدا کند.»

ناظمی تغییرات چارچوب فکری را موضوع حائز اهمیت در شرایط فعلی دانست و در آخر گفت: «وقتی این را نداشته باشیم تنها راه برقراری ارتباط به مهاجرت تبدیل می‌شود و در واقع مهاجرت زاییده فضای فعلی است.»