بررسی آینده نیروی کار: بازار کار در همه جای جهان در حال تغییر است

به گزارش پیوست، در پنل اول این رویداد که با میزبانی آکادمی آن‌سو با عنوان «بازار و آموزش نیروی کار آینده» برگزار شد نازنین دانشور بنیان‌گذار تخفیفان، آسیه حاتمی بنیان‌گذار ایران تلنت، مهدی محمدی استاد دانشگاه و محمد فاضلی جامعه‌شناس حضور داشتند.

در این قسمت از رویداد قهرمانان آینده، نازنین دانشور دغدغه نیروی انسانی در ایران را جدی شمرد و گفت:‌ «وقتی ۹ سال پیش برگشتم ایران فکر نمی‌کردم نیروی انسانی تا این حد دغدغه باشد. امروز نیروی انسانی داریم اما استانداردهای بین‌المللی وجود ندارد. کرونا هم باعث شد نیروهای ریموت رشد کنند. همچنین اتفاقات سیاسی مانند سقوط ارزش ریال موجب شد خارج کشور برای نیروی کار جذاب شود و فضای نامشخص اجتماعی، نگاه افراد را به خارج از کشور معطوف کرد. در تمامی واحدها به جز مالی و حقوقی کمبود داریم. بسیاری نیز در ترکیه دورکارند. پروژه‌ای را با آن‌سو شروع کردیم تا این خلأها را پر کنیم ولی این اتفاق به راحتی رخ نمی‌دهد.»

آسیه حاتمی، بنیان‌گذار ایران تلنت، نیز بحران نیروی انسانی را ریشه‌ای خواند و گفت: «بحران مربوط به سال‌های گذشته است که امسال نمود پیدا کرد. باید زیرساخت‌هایی وجود داشته باشد تا مشکلی را که ریشه در چند سال پیش دارد حل کنیم. تقاضای نیروی بیشتر از پرورش نیرو بود و باید تولید نیرو را افزایش می‌دادیم. بیشتر تولید از سمت دانشگاه بود. دانشگاه‌ لازم است اما کافی نیست.»

حاتمی اضافه کرد: «دانشجوها هیچ دورنمایی از مسیر زندگی نمی‌بینند و فقط کسانی را که مهاجرت کرده‌اند می‌بینند. هنوز بچه‌ها قبل از فارغ‌التحصیلی صنعت و شغل‌ها را نمی‌شناسند. اگر بتوانیم این فرایند را توسعه دهیم، جمعیتی می‌‌ماند که در داخل از آن استفاده می‌کنیم.»

او همچنین توضیح داد: «اگر دانشجوهای ما کاربلد بودند و پروژه‌های ریموت می‌گرفتند، به نفع ما بود و باعث می‌شد منابع ارزی جذب کنیم. تعداد آدم‌‌ها یکی از منابع هر کشور است اما ما نیروی کار خود را مانند نفت‌مان، خام می‌فروشیم. اگر می‌توانسیتم نیروهای ارزشمندی داشته باشیم، قطعاً بخشی از آنها ارزآوری داشتند.»

شکل بازار کار در همه جهان تغییر کرده است

آرش برهمند که مدیریت پنل را بر عهده داشت در ادامه از مهدی محمدی استاد دانشگاه سوال کرد: «چرا بازار کار نتوانسته‌ است شرایط کاری را فراهم کنند که قابل رقابت با کسب‌وکارهای آن طرف مرزها باشیم؟» محمدی در پاسخ، تغییرات محیط کاری را در سراسر دنیا موثر شمرد و توضیح داد: «هر زمان به بازار نگاه کنیم بازار بالاترین کارایی خود را نشان می‌دهد و احتمالاً عناصری از بیرون بازار آن را مجبور می‌کنند این‌طور عمل کند. بازار هوشمندترین نهاد اقتصاد است. در مورد بازار کار، اتفاقات بازار کار ما هم متاثر از اتفاقات دنیاست.»

این عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران سه تغییر مهم در بازار کار جهان را در این روند موثر دانست و گفت:‌ «اول اینکه مهارت‌های مورد نیاز برای نیروی کار در حال تغییر است. دوم اینکه ما قبلاً با پارادایم فناورانه‌ طولانی زندگی می‌کردیم اما اکنون پارادایم‌ها در حال تغییر هستند و در طول حیات‌مان ممکن است در سه پارادایم زیست کنیم. طول عمر بشر هم رو به افزایش است. دیگر دانشگاه و نظام سنتی جواب نمی‌دهد. ما آدم‌‌هایی می‌خواهیم که بیاموزند چگونه یاد بگیرند. سومین تغییر هم در مفهوم شغل و کارفرما و کارگر است. هم نظام حکمرانی و هم شرکت‌ها باید خودشان را تغییر دهند و نگاه‌شان را با این تغییرات وفق دهند.»

با دست‌وپای بسته نمی‌شود خلاق بود

در ادامه محمد فاضلی چالش‌های اکوسیستم استارت‌آپی را از منظر دانش توسعه مورد بررسی قرار داد و گفت: «پیتر اوانز در کتاب توسعه یا چپاول می‌گوید کشورهایی توسعه پیدا می‌کنند که جامعه و حکومت با هم پروژه مشترک طراحی کردند. دولت هم باید آن‌قدر مستقل باشد که بتواند خلاف گروه‌های ذی‌نفع که مخالف این پروژه‌ها هستند عمل کند. البته نباید تا حدی مستقل باشد که هر کاری خواست انجام دهد و بخش خصوصی هم باید توان تاثیرگذاری بر آن را داشته باشد.»

این استاد دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: «فوکویاما کتابی به نام اعتماد دارد که در آن می‌گوید کشورهایی توسعه پیدا می‌کنند که در آنها اعتماد برقرار باشد. امروز حکومت و جامعه نمی‌توانند پروژه مشترک تعریف کنند؛ مثلاً در مورد طرح صیانت خیلی‌ها این را نمی‌خواهند و خب در نتیجه پروژه مشترک شکل نمی‌گیرد.»

فاضلی نقش عنصر امنیت را این‌طور تشریح کرد: «دو معضل بزرگ وجود دارد. حکومت‌ها تا وقتی که احساس امنیت نکنند عناصر مخل امنیت را از بین می‌برند. مهم‌ترین مساله قدرت است حتی به قیمت توسعه‌نیافتگی. باید نوعی سازش میان شرکت‌ها و دولت برای تعریف پروژه بر اساس امنیت به وجود بیاید. توافق بین اقتصاد و امنیت همواره اقتصاد امنیت را می‌خورد.»

او ادامه داد: «ما نمی‌توانیم دست‌‌وپای کسی را ببندیم و بپرسیم در این شرایط چگونه خلاقیت به خرج دهد. اقتدار و توسعه و امنیت ملی تحت هر شرایطی ممکن نیست.»

پیشنهاد تشکیل یک کنسرسیوم برای حل بحران نیروی انسانی

بنیان‌گذار تخفیفان در ادامه گفت: «بسیاری از کسانی که امروز مهاجرت کرده‌اند کسانی بوده‌اند که خودمان پرورش دادیم. به عنوان کسی که دو بار مهاجرت کرده و برگشته می‌گفتم نروید اما امروز آن‌قدر شرایط سخت شده که نمی‌دانم باید چه‌کار کنم. در زمینه آموزش نیروی کار همه مجموعه‌ها خودشان این کار را کرده‌اند. اما مساله فقط اعتماد به مجموعه نیست. ما حتی در نصر تهران فراخوانی برای شرکت‌های نیروی انسانی دادیم تا آنها پیشنهادهای خود را به ما ارائه کنند.»

مهدی محمدی، استاد دانشگاه تهران، شرکت‌ها را دچار نوعی «آماده‌خوری» دانست و توضیح داد: «در همه این سال‌ها در رفتار دانشگاه‌ها و شرکت‌ها نوعی آماده‌خوری دیده می‌شود. من خودم وقتی شرکت داشتم ترجیح می‌دادم با بچه‌های شریف یا دانشگاه تهران کار کنم و خودبه‌خود دوره زمانی کار کردن با آنها کوتاه‌تر بود. یا مهاجرت می‌کردند یا می‌رفتند شرکت بهتر.»

او پیشنهادی برای تشکیل شبکه‌ای از کسب‌وکارها به منظور حل معضل پرورش نیروی کار مطرح کرد و گفت: «تپسی و تخفیفان و اسنپ و غیره به تنهایی نمی‌توانند جریان آموزش ایجاد کنند. باید شبکه‌سازی انجام دهیم و مثلاً پنج مجموعه را به عنوان هسته تعیین کنیم تا امکان پرورش نیرو به وجود بیاید. در این حالت اگر نیروی تخفیفان برود، دیگر نگران جذب نیرو نخواهیم بود.»

دبیر سابق ستاد اقتصاد دیجیتال معاونت علمی ریاست‌جمهوری کاملاً هم بدبین نبود و ادامه داد: «البته من آن‌قدرها هم بدبین نیستم. چهار میلیون دانشجو داریم و حتی اگر درصدی از آنها هم پخته شوند، خیلی زیاد است. باید دایره خود را بزرگ کنیم. همیشه دنبال شریف و تهران نباشیم. لزوماً بچه‌هایی که در دانشگاه‌های سطح پایین‌تر هستند ضعیف‌تر نیستند. باید بیشتر حوصله داشته باشیم.»

محمد فاضلی در آخر در پاسخ به سوال سردبیر ماهنامه پیوست در ارتباط با ظرفیت‌های چنین بازار کاری برای دستیابی به عدالت کاری توضیح داد: «این‌طور هم نگاه کنیم که این یک فرصت است. حوزه اقتصاد دیجیتالی ظرفیت این را دارد که توسعه نامتوازن ایران را اصلاح کند. در بیشتر شهرها دانشگاه و کلاس‌‌های آموزشی وجود دارد. آیا بخش خصوصی می‌تواند با سازمان فنی‌‌وحرفه‌ای به توافقی برسد؟ کنسرسیومی که دکتر محمدی می‌گوید باید برای تامین نیروی انسانی و ایجاد امید تشکیل شود.»