تحریم‌های آمریکا دسترسی کوبایی‌ها را به خدمات آنلاین محدود کرده است

الین دیاز روزنامه‌نگار کوبایی وقتی می‌خواست یک خبرنامه را برای مشترکان Periodismo de Barrio، وب‌سایتی خبری با موضوعات حقوق بشری، ارسال کند با یک پیغام خطا مواجه شد.

پلتفرم آمریکایی MailChimp که الین از آن استفاده می‌کرد به یکباره بدون اخطار حساب او را حذف کرده بود. الین در توییتر این‌طور نوشت: «آنها این کار را بدون هشدار قبلی و برای اینکه در کوبا بودم انجام دادند. مایه شرمساری است. این اولین باری نیست که برای یک درگاه کوبایی چنین اتفاقی می‌افتد.»

با وجود افزایش دسترسی به اینترنت در این جزیره، تعداد بیشتری از روزنامه‌نگاران، فعالان و هنرمندان در شرایطی به سر می‌برند که به بسیاری از پلتفرم‌ها و خدمات آنلاین جهان دسترسی ندارند. جالب اینکه این محدودیت از سوی دولت کمونیست کوبا وضع نشده بلکه محدودیت‌های شرکت‌های آمریکایی باعث این اتفاق شده است، تحریم‌هایی به قدمت ۶۰ سال که دسترسی را محدود کرده است. در سال‌های اخیر، کوبایی‌ها از خدمات ابری، سایت‌های انتقال فایل، ‌مدیران رسانه، نرم‌افزارهای ادیت، اپلیکیشن‌های توسعه، تماس ویدئویی، پلتفرم‌های آموزشی رایگان و بازارهای NFT محروم شده‌اند. به گفته جوانان کوبایی در مصاحبه با مجله تایم، موضوع تنها دسترسی نداشتن به اقتصاد دیجیتالی جهان نیست بلکه تولید محتوا و دسترسی به مخاطب هم برای آنها دشوار است.

مشکل کوبایی‌ها به تحریم‌های آمریکا محدود نمی‌شود. دولت کوبا نیز با انحصار ارتباطات از طریق شرکت ETECSA، دسترسی شهروندان را به وب‌سایت‌های منتقد رژیم محدود کرده است. همچنین این آژانس پس از اعتراضات ماه جولای که پیرو کمبود غذا و دارو در کوبا کشور را فرا گرفت، پلتفرم‌های شبکه اجتماعی را محدود کرد. مردم در شبکه‌های اجتماعی خواستار استعفای میگل دیاز کانل، رئیس‌جمهور کوبا، شدند.

این دو عامل با هم قلب تحرکات اعتراضی کوبا را هدف گرفته است. اعتراضات تابستان را جوانان رهبری می‌کردند و با پلتفرم‌های دیجیتالی اطلاعات خود را منتشر و فرصت بیان پیدا می‌کردند. در نتیجه می‌توان گفت که تحریم‌های چند ده‌ساله امکان آزادی بیان را سلب کرده و جامعه مدنی را که دولت آمریکا مدعی پشتیبانی از آن در کوباست محدود کرده است. شرکت‌های آمریکایی برای جلوگیری از مجازات خدمات خود را قطع می‌کنند.

تد هنکن، استاد مطالعات آمریکای لاتین در کالج باروچ که کتابی در مورد انقلاب دیجیتالی کوبا نوشته، می‌گوید: «قضیه این است که تحریم‌های خودمان مانند بومرنگی برمی‌گردند و به صورت خودمان می‌خورند. اهداف تحریم‌ها اشتباه است و مجریان آن اطلاعات خیلی کمی راجع به جامعه نوپای مدنی در فضای دیجیتالی این جزیره دارند.»

با اینکه MailChimp در نهایت حساب دیاز را پس از علنی شدن موضوع فعال کرد اما به گفته هنرمندان و فعالان کوبا این یک استثناست (سخنگوی میل‌چیمپ در مصاحبه با تایم گفت که این خدمت «مطابق با تمام قوانین و مقررات موجود فعالیت می‌کند» اما مشخص نکرد که چه چیزی شرایط دیاز را تغییر داد). طبق اطلاعاتی که برنامه‌نویسان کوبایی در وب‌سایت Github، وب‌سایتی برای اشتراک‌گذاری کد، منتشر کرده‌اند، حداقل ۱۰۷ وب‌سایت، نرم‌افزار و خدمت وب پرطرفدار در کوبا محدود هستند. این خدمات بر اساس قوانین آمریکا علاوه بر کوبا، در ایران، کره‌شمالی و سوریه هم محدودند.

گابریل گوئرا بیانچی، عکاس و هنرمند در هاوانا، می‌گوید: «هرچه می‌گذرد وب‌سایت‌ها و خدمات بیشتری کوبایی‌ها را تحریم می‌کنند.» او همانند بسیاری از هنرمندان و فعالان کوبایی که سعی دارند هنر خود را به صورت دیجیتالی عرضه و مخاطب جذب کنند از محدودیت وب‌سایتی مثل OpenSea که محلی برای فروش اقلام دیجیتالی است عصبانی است. این وب‌سایت‌ نیز همانند بسیاری از وب‌سایت‌های معروف ارائه خدمات را برای کاربران ایران، کوبا، کره‌شمالی و سوریه محدود کرده است و هنرمندان به یکی از بزرگ‌ترین بازارهای فروش توکن غیرمثلی (NFT) دسترسی ندارند.

به گفته بیانچی، موضوع بدرفتاری و سوءنیت وب‌سایت‌ها نیست، این قوانین آمریکاست که وب‌سایت‌ها را محدود کرده و هیچ وب‌سایت بزرگی دنبال مشکل پیدا کردن با وزارت کشور آمریکا نیست.

چندین نسل از کوبایی‌ها با این تحریم‌ها زندگی کرده‌اند. جان‌ اف کندی در ۱۹۶۲ پس از تلاش نافرجام آمریکا برای کنار زدن فیدل کاسترو، معامله با کوبا را تقریباً به طور کامل تحریم کرد. کندی دلیل این تحریم‌ها را همراهی دولت با کمونیسم چینی-شوروی بیان کرد. همین موضوع باعث شد تا کوبایی که به شدت وابسته به تجارت با آمریکا بود برای تامین نیاز‌های اقتصادی و نظامی به شوروی و بعداً ونزوئلا وابسته شود.

اما با توسعه اینترنت در کوبا داستان تحریم‌ها و تاثیراتش وارد فصل جدید شد. در ۲۰۱۴ زمانی که باراک اوباما و رائول کاسترو در صدد احیای روابط دیپلماتیک برآمدند و برخی از محدودیت‌های تجاری و مسافرتی کاهش یافت و پول کوبا ارزش بیشتری پیدا کرد، تنش‌زدایی باعث افزایش چشمگیر استفاده از اینترنت در کوبا شد. با اینکه کوبا دسترسی کامل به اینترنت را در ۲۰۱۸ برای گوشی‌های موبایل آزاد کرد، چهار میلیون شهروند این جزیره، یعنی بیش از یک‌سوم جمعیت کوبا، از طریق گوشی هوشمند به اینترنت دسترسی دارند.

با این حال روابط بین کوبا و آمریکا بار دیگر در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ دچار آشوب شد. همان دورانی که ترامپ از توافق با ایران خارج شد، آزادی‌هایی که اوباما برای کوبا قائل شده بود هم منتفی شد. اما موضوع تنها بازگشت تحریم‌های قدیمی نبود و دوران ریاست‌جمهوری ترامپ بیش از ۲۴۰ تحریم کوبا را هدف گرفت. بایدن هم با اینکه وعده بازگشت به سیاست‌های اوباما را داده بود فعلاً تغییری در شرایط کوبا ایجاد نکرده است.

مقررات پیچیده، محدودیت بازرگانی و محدودیت‌هایی که در دل تحریم‌های آمریکا جا گرفته، شرکت‌های آمریکایی را از ارائه هرگونه خدمتی به کوبا منع می‌کند. گرچه در مورد برخی خدمات ارتباطاتی و در نتیجه توسعه دسترسی به اینترنتی که مستقیماً به مردم کوبا نفع می‌رساند در این تحریم‌ها استثنا وجود دارد اما اکثر خدمات وب مشمول این استثنا نیستند و تنها با مجوز ویژه می‌توانند به کاربران کوبایی خدمات‌رسانی کنند. سردرگمی در مورد تفسیر این مقررات باعث شده تا بسیاری از پلتفرم‌ها و شرکت‌های آمریکایی به دلیل ترس از نقض احتمالی تحریم‌ها، خدمات خود را به طور کامل در این کشور متوقف کنند.

سال‌هاست که حلقه محدودیت‌ها تنگ و تنگ‌تر می‌شود. کورسرا (Coursera)، یک پلتفرم آموزش آنلاین در کالیفرنیا که کلاس‌های رایگان برگزار می‌کند، به یکباره در ۲۰۱۴ دسترسی کاربران کوبایی و چند کشور مشمول تحریم را به خدمات خود قطع کرد. این شرکت آن سال در بیانیه‌ای گفت که مقررات صادرات در زمینه خدمات آموزشی «غیرشفاف هستند» و آنها اطلاعاتی از وزارت کشور و اداره کنترل دارایی‌های خارجی آمریکا (OFAC) دریافت کرده‌اند که ارائه خدمات در این مناطق قوانین آمریکا را نقض می‌کند. وب‌سایت کوتاه‌کننده لینک Bitly ناگهان در ۲۰۱۶ خدمات خود را برای کوبایی‌ها متوقف کرد و در نتیجه بسیاری از لینک‌ها در وب‌سایت‌های کوبایی دچار مشکل شد.

سال ۲۰۱۷، روزا ماریا پایا، فعال حقوق بشر کوبایی، پیغام خطایی را در وب‌سایت خود دریافت کرد و پی برد که مسدود شدن سایت ارتباطی با دولت کمونیست ندارد بلکه خدمت Project Shield گوگل که یک خدمت محافظت DDoS (حمله عدم خدمت‌رسانی) ارائه می‌کند خدمات خود را متوقف کرده است. گوگل آن زمان اعلام کرد که به دلیل تحریم‌های آمریکا خدمات خود را متوقف کرده است.

چهار سال بعد لیست خدمات مشمول تحریم گسترده‌تر شد و طبق اعلام برنامه‌نویسان کوبایی، گوگل خدمات متعددی مثل گوگل کلاود، گوگل دولوپر، گوگل وان و گوگل پلی را هم به دلیل تحریم‌ها در کوبا محدود کرده است. دیگر اپلیکیشن‌های محدود در کوبا عبارت‌اند از: Adobe ، Android Developers ، Gitlab، IBM software، اینتل، جاوا، اوراکل، زوم و اپلیکیشن‌های پرداختی که برای حضور در جهان دیجیتالی ضرورت دارند.

برای مثال شرکت پی‌پل با اینکه تراکنش‌هایی با کلمات «بمب» و «کوکائین» را هم مجاز می‌داند، هرگونه تراکنش حاوی کلمه «کوبا» را ممنوع کرده است. شرایط خدمت‌رسانی پی‌پل تصریح می‌کند که شهروندان «هیچ کدام از کشور‌هایی که هدف تحریم‌های ایالات متحده یا سازمان ملل متحد هستند» نباید از خدمات این شرکت استفاده کنند.

هرچند بسیاری از خدمات در کوبا و کشور‌های تحریمی در دسترس نیست اما مردم کشورهای تحریمی به دنبال راه‌هایی برای دور زدن این محدودیت‌ها و مشارکت در بازار جهانی هستند.

جوانان کوبا برای دور زدن این محدودیت‌ها از VPN استفاده می‌کنند. وی‌پی‌ان نه تنها برای دور زدن محدودیت‌های خارجی بلکه برای محدودیت‌های دولت کوبا به خدمات و اپلیکیشن‌ها استفاده می‌شود. اما مشکل اینجاست که VPN ارزان‌قیمت معمولاً سرعت پایینی دارد و در نتیجه مردم باید برای سرعت مناسب از خدمات گران‌قیمت استفاده کنند. هدف دسترسی به خدماتی است که در دیگر مناطق به صورت رایگان در اختیار مردم است.

مردم هاوانا که مدت‌هاست فعالیت‌ زیادی در زمینه هنر کریپتو دارند از این محدودیت‌ها عصبانی‌اند. هنرمندان کوبایی با استفاده از NFT، چندین کلکسیون هنری راه‌اندازی کردند تا از الگوی درآمدی این اقتصاد بیمار رها شوند.

از سوی دیگر دولت این کشور بسیاری از خدمات VPN را محدود کرده و مردم علاوه بر فاکتور هزینه، فاکتور دسترسی و امکان اتصال را هم باید در نظر بگیرند. در نتیجه انتخاب‌ها محدود است و وی‌پی‌انی که شاید برای کشور‌های پردرآمد مقرون به صرفه باشد در کشوری مثل کوبا گران‌قیمت است. بیانچی، یکی از عکاسان و هنرمندان هاوانا، در پاسخ به توییتی که استفاده از وی‌پی‌ان را پیشنهاد داده بود نوشته: «این هزینه ۱۰ دلار در ماه درآمد ۱۰ روز کار در کوباست.»

متخصصان می‌گویند پیچیدگی روابط آمریکا و کوبا، یعنی کاهش تحریم‌ها در دوران ریاست‌جمهوری اوباما و تشدید آنها در دوره ترامپ، باعث شده بسیاری از شرکت‌ها و پلتفرم‌های آمریکایی علاقه‌ای به فعالیت در کشور‌هایی مثل کوبا و ایران نداشته باشند.

دولت‌ها هم از این تحریم‌ها به مثابه ابزاری برای جلب توجه و حواله کردن مشکلات به خارج از کشور استفاده می‌کنند. گزارشی که دبیر کل سازمان ملل سال گذشته منتشر کرد گویای آن بود که تحریم‌های آمریکا چطور بر ارتباطات آنلاین تاثیر گذاشته و در نتیجه نمایندگان کوبا در دسترسی یا شرکت در جلسات مجازی سازمان ملل متحد به مشکل خورده‌اند. سازمان ملل به دنبال پاندمی کرونا جلساتی در راستای حل این مشکل برگزار کرد و حضار از طریق اپلیکیشن‌هایی مثل زوم و مایکروسافت تیمز که دسترسی به آن در کوبا محدود است در این جلسات شرکت می‌کردند.

رابرت مارتینز، هنرمند جوان کوبایی، می‌گوید این یکی از معدود مشترکات جوانان با رژیم کونیست است. جالب است آمریکایی که تا این حد به آزادی اینترنت برای کوبایی‌ها اهمیت می‌دهد چطور دسترسی ما را به پلتفرم‌هایی مثل ادوبی و OpenSea و غیره محدود کرده است.

با این حال چند سیاست‌مدار جمهوری‌خواه از جمله ران دی‌سنتیس و سناتور مارکو رابیو از دولت بایدن درخواست کردند تا دسترسی اینترنت را در کوبا تسهیل کند. به عقیده آنان، این وضعیت دقیقاً با روح تحریم‌ها در تضاد است.

محدودیت‌های آمریکا کوبایی‌ها را از امکان ساخت حساب آی‌کلاود یا نصب اپلیکیشن از فروشگاه اپل محروم کرده و اینها احتیاجات هر کاربر آی‌فونی است. سخنگوی رابیو می‌گوید این تحریم‌ها بخش مخابرات و ارتباط را شامل نمی‌شوند و «این رژیم است که دسترسی به آن را محدود کرده و برای ترویج پروپاگاندا دلیل دیگری می‌آورد». این در حالی است که بسیاری از شرکت‌ها دلیل محدودیت در خدمت‌رسانی را تحریم‌های آمریکا و ترس از به مشکل خوردن در آمریکا بیان کرده‌اند.

منبع: Time