آپارات، ورزش سه و دیجی‌کالا زبان فارسی را به پرواز درآوردند

به گزارش پیوست، زبان فارسی بعد از انگلیسی، روسی، ترکی و اسپانیولی در جایگاه پنجم در میان زبان‌های پرکاربرد اینترنت قرار گرفت. سهم زبان فارسی در ابتدای سال ۲۰۱۴ یعنی دی ماه ۱۳۹۲ تنها ۰/۸ درصد بود و در جایگاه چهاردهم قرار داشت. در اسفند ۹۶ محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در توییتی اعلام کرد: «در حالیکه جهانی شدن باعث نزول سهم برخی زبان‌های دنیا از جمله عربی در فضای مجازی شده است، خوشبختانه آمار معتبر جهانی (W3Tech) گزارش از رشد شتابان سهم خط و زبان فارسی در اینترنت طی سال‌های اخیر داشته است. اکنون سهم زبان فارسی به ۱/۸ درصد رسیده است…»

رضا باقری اصل، دبیر شورای اجرایی فناوری اطلاعات نیز اوایل مرداد ماه امسال (۱۴۰۰) در توییتی اعلام کرد که «سهم زبان فارسی از محتوای وب به ۳/۴ درصد رسید و زبان فارسی بعد از انگلیسی، روسی، ترکی، اسپانیولی در جایگاه پنجم قرار گرفت…»

شرحی از سایت‌های ارائه شده توسط w3techs در فرآیند بررسی سهم زبان فارسی از محتوای وب نشان می‌دهد فیس‌بوک، ویکی‌پدیا، آفیس، توییتر، آپارات، کنوا، وردپرس، واتس‌اپ، دیجی‌کالا و ورزش سه پربازدیدترین سایت‌ها از سوی فارسی زبانان به شمار می‌آیند. قرار گرفتن نام سه سایت با محتوای کاملا فارسی نشان‌دهنده میزان تاثیر این سایت‌ها در توسعه زبان فارسی است.

وب‌سایت w3techs درخصوص شیوه بررسی خود اعلام کرده است که برای انتشار و جمع‌آوری این گزارش آنها تکنولوژی صفحات وب را در این بررسی مد نظر قرار می‌دهند و فقط به مرور و بررسی یک صفحه به صورت جداگانه نمی‌پردازند. همچنین آنها برای محدود کردن اسپمرهای دامنه حین بررسی، تنها ۱۰ میلیون وب‌سایت برتر را براساس رتبه‌بندی الکسا یا ترانکو در نظر گرفته‌اند و حتی در این میان سایت‌هایی را که محتوای مفیدی ندارند، از این مطالعه حذف کرده‌اند. براساس اعلام این سایت، آنها حتی دامنه‌های فرعی وب‌سایت‌ها را به صورت جداگانه در نظر نگرفته‌اند.

حالا زبان انگلیسی با ۶۱.۸%، روسی با ۷.۷% و ترکی و اسپانیولی نیز با ۳.۸% رقیبانی هستند که تا اینجا از زبان فارسی پیشی گرفته‌اند.

البته مقایسه تغییرات سهم زبان فارسی با صدرنشین فهرست زبان‌ها یعنی انگلیسی در طول این ۱۰ سال نشان می‌دهد که هر چند زبان انگلیسی بیشترین سهم را از محتوای وب به خود اختصاص داده است اما در طول این مدت، همواره با افت و خیزهایی مواجه بوده و پایین‌ترین نقطه در منحنی تغییرات نشان می‌دهد سال ۲۰۱۸ برای حضور زبان انگلیسی در محتوای وب، بدترین سال بوده است؛ اما زبان فارسی در طول این مدت همواره روندی صعودی داشته است.

بررسی نمودار شماره ۲ نشان می‌دهد از سال ۲۰۱۶ (سال‌های ۹۴ و ۹۵) سهم زبان فارسی در وب با شیبی تندتر از گذشته افزایش یافته است. توسعه اینترنت پهن‌باند و به خصوص پهن‌باند سیار (3G و 4G) نیز تقریبا از همان سال‌ها آغاز شد. نیمه دوم سال ۹۳ دوره انحصار رایتل برای توسعه 3G به اتمام رسید و همراه اول و ایرانسل اجازه فعالیت یافتند بدون محدودیت فناوری، اینترنت باند پهن را در اختیار مشترکان خود قرار دهند. هر چند ارائه سرویس از همان زمان آغاز شد؛ توسعه جدی پهن‌باند سیار و اثرات آن در سال‌های ۹۴ و ۹۵ دیده شد.

نمودار ضریب نفوذ پهن‌باند سیار (3G و 4G) نشان می‌دهد ارتباط مستقیمی میان فعالیت‌های صورت گرفته در این بخش و توسعه زبان فارسی وجود دارد و هرقدر میزان دسترسی مردم به اینترنت بیشتر فراهم شده سهم زبان فارسی نیز بیشتر شده است. چرا که این توسعه در نهایت موجب رشد کسب‌وکارهای موثر در این حوزه مانند دیجی‌کالا، آپارت و ورزش۳ شده و پلتفرم‌های ارائه دهنده خدمات نیز فعالیت‌های گسترده خود را با فراگیر شدن اینترنت پهن‌باند آغاز کرده‌اند.

در اردیبهشت سال ۹۳ سازمان ملل متحد فعالیت خود در سایت آپارات را با هدف ارائه اطلاعات بیشتر راجع به فعالیت‌هایش در ایران و جهان آغاز کرد و در شهریور همان سال بود که آپارات رکورد تعداد بازدیدهای روزانه بیش از چهار میلیون را ثبت کرد. دیجی‌کالا نیز که فعالیت خود را در سال ۸۶ تنها با ۵ نفر آغاز کرده بود، در همین بازه زمانی به‌جایی رسید که شمار پرسنل خود را به ۳ و سپس ۴ رقم رساند. این سایت فروش کالا در سال ۹۳ حدود ۷۰۰ نفر پرسنل، در سال ۹۴ حدود هزار نفر و در سال ۹۵ حدود دوهزار پرسنل داشت که این خود به تنهایی نشان‌دهنده افزایش میزان فعالیت این کسب‌وکار اینترنتی در بازه زمانی ۳ سال است. همچنین بر اساس آمار ایرنیک، در حال حاضر بیش از یک میلیون و ۴۸۷ هزار دامنه .ir در کشور به ثبت رسیده است.

علاوه بر این، شیب تندتر نمودار از سال ۲۰۲۰ تاکنون نشان‌دهنده تاثیر شیوع ویروس کرونا در ایران و به تبع آن افزایش گرایش به پلتفرم‌های مجازی مانند دیجی‌کالا یا سرویس اشتراک ویدیوی آپارات است.

داده‌های statista.com نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۱ حدود ۱.۳۵ میلیارد نفر در سراسر جهان به زبان انگلیسی صحبت می‌کنند یا انگلیسی زبان دوم‌شان است. ۱.۱۲۰ میلیارد نفر نیز به زبان چینی، ۶۰۰ میلیون نفر به زبان هندی، ۵۴۳ میلیون نفر به زبان اسپانیولی، ۲۷۴ میلیون نفر به زبان عربی، ۲۶۸ میلیون نفر به زبان بنگالی و ۲۶۷ میلیون نفر به زبان فرانسوی به عنوان پرجمعیت‌ترین زبان‌ها صحبت می‌کنند؛ اما میزان اختصاص محتوای وب به این زبان‌ها نشان می‌دهد برخی از آنها در فضای مجازی مانند دنیای واقعی پرتعداد نیستند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد زبان‌های پرجمعیت دنیا معمولا سهم زیادی از محتوای وب ندارند و مردمشان ترجیح می‌دهند از پلتفرم‌های انگلیسی‌زبان بهره‌برند. همین امر موجب شده تا تولید محتوای چندانی به آن زبان‌ها صورت نگیرد. برای مثال حتی زبان عربی که رسم‌الخطی مشابه زبان فارسی دارد و حدود ۲۲ کشور به این زبان صحبت می‌کنند، حالا فقط ۱/۱ درصد از محتوای وب را به خود اختصاص داده است.

نمودار زیر موقعیت بازار تکنولوژی‌های انتخاب شده را از نظر محبوبیت و بازدید نسبت به محبوب‌ترین زبان‌های محتوایی نشان می‌دهد؛ اما با اینکه میزان ترافیک عربی‌زبان‌ها نسبت به فارسی‌زبان‌ها در مراجعه به سایت‌های محبوب بررسی‌شده بیشتر است- چون سایت‌های مورد استفاده آنها اغلب انگلیسی‌زبان هستند- سهم زبان عربی را از محتوای وب در رتبه یازدهم قرار می‌دهد.

از این رو، شاید از منظر عده‌ای استفاده از پلتفرم‌های فارسی زبان در ایران حسن محسوب نشود اما تاکنون توانسته است پرواز ۲/۸ درصدی زبان فارسی در فضای وب را در مدت ۱۰ سال رقم بزند.

این روزها که موضوع محدودیت فضای مجازی داغ شده است انتشار چنین گزارش‌هایی نشان می‌دهد توسعه زبان فارسی در دنیا فقط در شرایطی میسر خواهد بود که امکان تعامل دو طرفه وجود داشته باشد و فیلتر و محدودیت سایت‌های خارجی موجب تنها موجب خواهد شد زبان فارسی ایزوله شده و دسترسی به محتوای فارسی کاهش یابد.