امکان خرید تجهیزات ارتباطی برای دهک‌های پایین جامعه سخت‌تر شده است

به گزارش پیوست، با بررسی هزینه‌کرد خانوارهای ایرنی در مدت ۸ سال، می‌توان دید خوبی نسبت به جایگاه ارتباطات در سبد مصرفی خانوار‌های جامعه به دست آورد. هرچند این آمارها نشان‌دهنده وضعیت تا پایان سال ۹۸ هستند و سال ۹۹ که از نظر اقتصادی به مراتب سخت از سال‌های قبل بود را در بر نمی‌گیرند.

هزینه ارتباطات یک خانواده ایرانی در این گزارش به سه دسته کلی «خدمات پستی»، «تجهیزات تلفن و تلفکس» و «خدمات تلفن و فکس» تقسیم‌بندی شده است. دسته‌بندی اول مربوط به هزینه ارسال مرسولات پستی است و دسته دوم مربوط به هزینه خرید گوشی تلفن همراه یا ثابت و دیگر دستگاه‌های ارتباطی است. دسته آخر هم به پرداخت قبوض و خرید بسته‌های اینترنتی مربوط می‌شود.

آنطور که در این گزارش آمده، متوسط هزینه‌کرد سالیانه خانوار شهری برای سال ۹۷ معادل ۳۹ میلیون و ۳۲۲ هزار تومان بوده که از این میزان، ۹۱۰ هزار تومان، میانگین هزینه‌ ارتباطات خانوار شهری در سال ۹۷ بوده است. از مبلغ میانگین ۹۱۰ هزار تومان، هزار و ۶۰۰ تومان هزینه خدمات پستی، ۹۹ هزار تومان هزینه خرید تجهیزات ارتباطی و ۸۰۹ هزار تومان هزینه خدمات تلفنی بوده است. به این ترتیب خانواده شهری در سال ۹۷ به‌طور میانگین ۲.۱ درصد از کل هزینه‌های سالیانه خود را برای خرید شارژ، پرداخت قبض و خرید بسته اینترنتی هزینه کرده درحالی که تنها ۰.۳ درصد از هزینه سالیانه خود را به خرید تجهیزات مانند تلفن همراه و ۰.۰۱ درصد را به خدمات پستی اختصاص داده است.

همانطور که اشاره شد، تورم، عامل اصلی و تاثیرگذار در تغییر اعداد و ارقام این گزارش است. به همین ترتیب، میانگین هزینه‌کرد سالیانه خانوار شهری برای سال ۹۸ به ۴۷ میلیون و ۴۳۷ هزار تومان و هزینه ارتباطات هم به عدد یک میلیون و ۵۳ هزار تومان رسیده است. میانگین هزینه خدمات پستی خانوار شهری در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ با ۱۱۲.۵ درصد رشد به ۳ هزار و ۴۰۰ تومان رسیده و میانگین هزینه خرید تجهیزات ارتباطی با ۴۰.۷ درصد رشد به ۱۳۹ هزار و ۶۰۰ تومان رسیده اما در یک نگاه کلی‌تر، سهم هزینه این دو، نسبت به کل هزینه سالیانه ثابت مانده و تغییری نداشته است. به‌طوری که هزینه برای خدمات پستی در سال ۹۸ همچنان ۰.۰۱ درصد از کل هزینه‌های سالیانه خانوار شهری را شامل شده و هزینه خرید تجهیزات هم همچنان ۰.۳ درصد از کل بوده است.

با آنکه هزینه برای خدمات تلفن و فکس که شامل پرداخت قبض، خرید شارژ و بسته اینترنتی می‌شود، ۱۲.۵ درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته و به عدد میانگین ۹۱۰ هزار تومان رسیده اما سهم کمتری نسبت به سال گذشته از کل هزینه سالیانه خانواده شهری داشته و از سهم ۲.۱ درصدی در سال ۹۷ به سهم ۱.۹ درصدی رسیده است.

یعنی با آنکه هیچ ارزانی در قیمت‌ها اتفاق نیافتاده، خانواده شهری به‌طور میانگین در سال ۹۸ کمتر از سال ۹۷ برای خرید شارژ، پرداخت قبض و خرید بسته اینترنتی هزینه کرده است.

فاصله طبقاتی-ارتباطی

افزایش تورم در یک جامعه تاثیر مستقیمی در افزایش فاصله طبقاتی دارد. این فاصله طبقاتی تنها به درآمد، تفریح، خورد و خوراک و سطح دغدغه خانواده‌ها محدود نیست و شامل نیازهای ارتباطی یک خانواده هم می‌شود.

طبق بررسی‌های مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، میانگین هزینه دهک اول جامعه در سال ۹۷ برای خرید تجهیزات تلفن و تلفکس، فقط ۱۴ هزار و ۸۰۰ تومان بوده درحالی که دهک دهم به‌طور میانگین ۳۵۰ هزار تومان برای خرید تجهیزات ارتباطی هزینه کرده است. این درحالی است که میانگین هزینه سالیانه دهک اول در سال ۹۷ معادل ۱۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان و میانگین هزینه سالیانه دهک دهم در سال ۹۷ معادل ۹۸ میلیون تومان بوده است!

تاثیر تورم بر افزایش فاصله طبقاتی را زمانی درمی‌یابیم که آمار‌های منتشر شده نشان می‌دهد هزینه‌کرد دهک اول برای خرید تجهیزات ارتباطی در سال ۹۸ با رشد منفی یک و نیم درصدی همراه بوده و از ۱۴ هزار و ۸۰۰ تومان به ۱۴ هزار و ۶۰۰ تومان رسیده است. درحالی که دهک دهم با رشد مثبت ۱۹.۳ درصدی از ۳۵۰ هزار تومان هزینه برای خرید تجهیزات ارتباطی به ۴۱۸ هزار تومان رسیده است.

اگرچه قدرت خرید دهک‌های پایین سال به سال کمتر شده اما خوشبختانه دسترسی آنها به اینترنت رشد صعودی داشته است. به‌طوری که هزینه دهک اول برای خدمات تلفن در سال ۹۷ برابر با ۲۹۰ هزار تومان بوده و این عدد با ۱۳.۲ درصد رشد در سال ۹۸ به ۳۲۸ هزار تومان رسیده است. این نشان می‌دهد که دهک اول جامعه در سال ۹۸ برای خرید شارژ، بسته اینترنتی و پرداخت قبض نسبت به سال ۹۷ هزینه بیشتری کرده است.

بررسی آمار‌ و ارقام نشان و به‌خصوص نمودار میله‌ای شماره ۲ می‌دهد، دهک‌های اول تا چهارم جامعه غالبا گوشی‌های پایین‌رده یا گوشی‌های ساده خریداری می‌کنند و همان تجهیزات را هم چندسال یک بار عوض می‌کنند. اما دهک‌های پنجم تا دهم، علاوه بر اینکه هزینه بیشتری برای خرید تجهیزات ارتباطی دارند و غالبا گوشی‌های میان‌رده، بالارده و پرچمدار خریداری می‌کنند، در زمان کوتاه‌تری اقدام به تعویض و خرید تجهیزات جدید ارتباطی می‌کنند.

روستاهای آنلاین

دولت یازدهم و دوازدهم تلاش زیادی برای رساندن اینترنت به تمام نقاط کشور از جمله روستاهای دورافتاده کرد. این تلاش‌ها با بررسی متوسط هزینه سالانه ارتباطات خانوارهای روستایی در سال‌های گذشته به خوبی خود را نشان می‌دهد. در سال ۹۷ به‌طور میانگین هر خانواده روستایی ۴۶ هزار و ۴۰۰ تومان برای خرید تجهیزات ارتباطی هزینه کرده است. این میزان هزینه ۰.۲ درصد از کل هزینه‌های سالیانه یک خانواده روستایی به حساب می‌آید. در حالی که سال ۹۸ این هزینه به ۷۵ هزار و ۵۰۰ تومان افزایش پیدا کرده که این مبلغ، ۰.۳ درصد از کل هزیه سالیانه خانواده به حساب می‌آید. رشد یک دهم درصد در خرید تجهیزات نشان از افزایش دسترسی خانوارهای روستایی به تجهیزات ارتباطی و خدمات ارتباطی نظیر اینترنت دارد. هزینه خدمات هم در سال ۹۷، تقریبا ۴۵۰ هزار تومان بوده که این میزان در سال ۹۸ به عدد تقریبی ۵۱۸ هزار تومان رسیده است. هزینه خدمات در سال ۹۷ سهم ۲.۱ درصد از کل هزینه سالیانه خانوار روستایی را شامل می‌شده که این سهم در سال ۹۸ به ۲ درصد رسیده که این هم می‌تواند تاثیر مستقیم تورم، گرانی و تغییر اولویت‌ها باشد.

مشخصا دهک اول خانوار شهری از دهک اول خانوار روستایی وضعیت به مراتب سخت‌تری دارد ام ظاهرا فاصله طبقاتی هم در خانوار روستایی بیشتر از خانوار شهری است. به‌طوری که میانگین هزینه خرید تجهیزات برای دهک اول خانوار روستایی در سال ۹۷ حدودا ۳ هزار و ۷۰۰ تومان بوده و این عدد در سال ۹۸ به هزار و ۷۰۰ تومان رسیده است. این یعنی هزینه خرید تجهیزات ارتباطی برای دهک اول خانوار روستایی در یک سال، رشد منفی ۵۴ درصدی داشته است. این درحالی است که دهک دهم خانوار روستایی با بیش از ۸۹ درصد رشد در هزینه خرید تجهیزات از میانگین ۱۲۲ هزار و ۷۰۰ تومانی در سال ۹۷ به میانگین ۲۳۲ هزار تومانی در سال ۹۸ رسیده است.

نگاهی به نمودار میله‌ای شماره ۴ در بررسی متوسط هزینه‌های ارتباطات یک خانوار روستایی نشان می‌دهد دهک‌های اول و دوم تقریبا هیچ هزینه‌ای برای خرید تجهیزات ارتباطی در سال نمی‌کنند و دهک‌های سوم تا ششم تنها امکان هزینه برای خرید تجهیزات پایین‌رده و میان‌رده را دارند. اما دهک‌های هفتم تا دهم روستایی، علاوه بر امکان خرید تجهیزات به‌روز و بالارده، پابه‌پای دهک‌های بالای خانوار شهری برای خرید تجهیزات به‌صورت سالانه هزینه می‌کنند.

کاهش قدرت خرید

بدون بررسی آمار و ارقام خاصی هم مشخص است که در یک دهه گذشته، تورم شدید باعث شده تا قدرت خرید مردم کاهش زیادی داشته باشد. به‌طوری‌که بسیاری از هزینه‌های مصرفی و جانبی از لسیت هزینه دهک‌های متوسط و پایین جامعه حذف شده یا به حداقل رسیده است. اما این وضعیت با بررسی آمار و ارقام، به شکل واضح و مشخص‌تری قابل دیدن است.

سال ۱۳۹۰ میانگین هزینه سالانه یک خانوار شهری برابر با ۱۳ میلیون و ۲۷۱ هزار تومان بود. هزینه ارتباطات همان خانوار شهری به‌طور میانگین، ۴۶۴ هزار تومان در سال بود که سهم ۳.۵ درصدی از کل هزینه‌های سالانه را دربر داشت. اما با آنکه با گذشت ۸ سال، هزینه سالانه خانوار شهری به میانگین ۴۷ میلیون و ۴۳۷ هزار تومان رسید و هزینه سالانه ارتباطات همان خانوار به‌طور میانگین به یک میلیون و ۷۰ هزار تومان افزایش پیدا کرد اما سهم هزینه‌های ارتباطی نسبت به کل هزینه‌های سالانه از ۳.۵ درصد در سال ۹۰ با یک شیب اکیدا نزولی به ۲.۳ درصد رسیده است.

وضعیت برای خانوار‌های روستایی هم کاملا مشابه است. یک خانوار روستایی در سال ۹۰ به‌طور میانگین ۸ میلیون و ۳۹۷ هزار تومان در سال هزینه داشته که از این میزان ۲۸۵ هزار تومان مربوط به هزینه‌های ارتباطات بوده است. به این ترتیب هزینه‌های ارتباطات برای خانوار روستایی در سال ۹۰، سهم ۳.۴ درصدی از کل هزینه‌ها را شامل می‌شده به‌طوری که در سال ۹۸ این سهم باز هم با یک شیب اکیدا نزولی به ۲.۳ درصد رسیده است. در سال ۹۸ یک خانوار روستایی ۲۶ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان در سال هزینه کرده است که تنها ۵۹۵ هزار تومان از آن مربوط به هزینه‌ ارتباطات بوده است. جدول زیر، متوسط هزینه ارتباطات خانواده‌های شهری و روستایی را طی ۸ سال نشان می‌دهد. در این نمودار شیب بسیار ملایم صعودی هزینه خانوار روستایی نسبت به شیب تند صعودی هزینه خانواده شهری کاملا به چشم می‌آید.

نمودار بعدی هم همانطور که در بالا عنوان شد، کاهش سهم هزینه‌های ارتباطات در یک خانواده شهری و روستایی در گذر زمان را نشان می‌دهد. بررسی جزئی‌تر آمار نشان می‌دهد که دهک دوم جامعه با کاهش سهم ۱.۴ درصدی هزینه‌های ارتباطات نسبت به کل هزینه‌ها، بیشتری کاهش سهم را درمیان دهک‌های مختلف جامعه تجربه کرده است. دهک‌های اول، سوم، پنجم، نهم و دهم هر کدام با کاهش سهم ۱.۳ درصدی در جایگاه دوم بیشترین کاهش سهم قرار می‌گیرند و دهک‌های هفتم و هشتم با ۱.۲ درصد کاهش سهم و دهک چهارم با ۱.۱ درصد کاهش سهم در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. بین سال‌های ۹۰ تا ۹۸، تنها دهک ششم فقط یک درصد کاهش سهم در هزینه ارتباطات را تجربه کرده است. تورم در سال‌های گذشته آنقدر زیاد شده که حتی روی دهک دهم هم تاثیر خود را گذاشته به‌طوری که در سال ۹۸ کمترین سهم هزینه ارتباطات نسبت به کل هزینه‌ها با ۲.۰ درصد سهم، متعلق به قشر ثروتمند جامعه یعنی دهک دهم است.

همانطور که اشاره شد، فاصله طبقاتی در خانوار‌های روستایی به مراتب بیشتر از خانوار شهری است. این موضوع را می‌توان بار دیگر در مقایسه میزان کاهش سهم هزیه‌های ارتباطی دهک‌های خانوار روستایی هم مشاهده کرد.

در یک نگاه کلی، سهم هزینه‌های ارتباطات نسبت به کل هزینه‌های سالانه دهک اول خانوار روستایی از سال ۹۰ تا ۹۸ از ۲.۲ درصد به ۱.۹ درصد رسیده است. یعنی تنها ۰.۳ درصد کاهش در طول ۸ سال. در حالی که سهم هزینه‌های ارتباطات نسبت به کل هزینه‌های سالانه دهک دهم خانوار روستایی از سال ۹۰ تا ۹۸ از ۳.۴ درصد به ۲.۲ درصد رسیده است. یعنی ۱.۲ درصد کاهش در طول ۸ سال. این مقایسه باید نشانگر آن باشد که اوضاع در خانوار روستایی خوب است اما اگر به هزینه‌ها نگاه کنیم متوجه فاصله طبقاتی بیشتر می‌شویم.

در یک خانوار شهری، متوسط هزینه ارتباطات دهک اول در سال ۹۸ معادل ۳۴۲ هزار تومان و برای دهک دهم، ۲ میلیون و ۲۵۶ هرار تومان است در حالی که در یک خانوار روستایی، متوسط هزینه ارتباطات دهک اول در سال ۹۸ معادل ۱۵۲ هزار تومان و برای دهک دهم معادل یک میلیون و ۲۳۵ هزار تومان است.

به این ترتیب در یک خانوار روستایی، هزینه ارتباطات دهک دهم ۸.۱ برابر هزینه دهک اول است. اما در یک خانوار شهری، هزینه ارتبطات دهک دهم ۶.۵ برابر هزینه دهک اول است.

فایل کامل گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی