کاربرد بلاک‌چین در سیستم‌ آموزش ایران و جهان

به گزارش پیوست، شاید نام بلاکچین را بیش از هر دستاورد دیگری در تکنولوژی پشت پرده رمزارزها شنیده‌ باشیم؛ اما در سال‌های اخیر همزمان با افزایش حجم داده‌ها، استفاده از این دیتابیس غیرمتمرکز، ضرورت و همزمان اقبال بیش‌تری پیدا کرده است.

در روزهایی که خبر از راه‌اندازی پلتفرم پزشکی از راه دور مبتنی بر بلاکچین، ایجاد پیام‌رسان‌های گوناگون بر بستر آن، استفاده از این دیتابیس برای نگهداری داده‌ها برای مقابله با ویروس کرونا به گوش می‌رسد، آموزش نیز در این رقابت جا نمانده و پلتفرم‌های آموزشی هم به پیاده‌سازی در این بستر رسیده‌اند.

جعل کردن ممنوع

رویکرد استفاده از بلاکچین در آموزش، در ابتدا اغلب در قالب صدور مدارک تحصیلی یا تشخیص اصالت آن‌ها بود؛ در سپتامبر ۲۰۱۹ (شهریورماه ۱۳۹۸) وزارت آموزش مالزی از مقابله با مدارک تحصیلی تقلبی با معرفی یک پلتفرم مبتنی بر بلاکچین خبر داد، چرا که صدور مدارک تقلبی تا پیش از آن سبب کاهش اعتبار سیستم آموزش عالی در این کشور شده بود.

علاوه‌بر این، در مارس ۲۰۲۰ (اسفندماه ۱۳۹۸) دو دبیرستان در دو شهر ایتالیا اعلام کردند که با استفاده از فناوری بلاکچین برای دانش‌آموزان‌شان دیپلم‌های دیجیتال صادر می‌کنند. در همین زمان، وزارت آموزش و پرورش برزیل هم اعلام کرد که قصد دارد برای مبارزه با جعل مدارک تحصیلی، پیشینه آموزشی دانش‌آموزان و دانشجویان این کشور را در بستر بلاکچین ذخیره کند.

این درحالی‌ست که چندی پیش هم دولت ویتنام اعلام کرد که با یک شرکت فناوری سنگاپوری تفاهم‌نامه‌ای امضا کرده است تا از اوایل سال 2020 مدارک تحصیلی دانش‌آموزان را به صورت غیرمتمرکز و در بستر بلاکچین صادر کند. چرا که انگوین فن فوک، معاون وزیر آموزش و پرورش ویتنام معتقد است که استفاده از بلاکچین می‌تواند موجب صرفه‌جویی در هزینه‌های نهادهای آموزشی این کشور شود. دانشگاه نیکوسیا از بزرگ‌ترین موسسه‌های آموزش عالی در قبرس هم برای ذخیره‌ اطلاعات مربوط به دانشجویان خود و مدارک تحصیلی آن‌ها از بستر بلاکچین استفاده کرده است.

آن‌چه در ساختار بلاکچین سبب می‌شود تا کشورها و سیستم‌های آموزشی کوچک و بزرگ برای مقابله با جعل مدارک تحصیلی به سراغ آن بروند، به شیوه نگهداری داده‌ها در آن برمی‌گردد، بلاکچین علی‌رغم غیرمتمرکز بودن، به مثابه یک دفتر کل عمل می‌کند که هر تغییر و ثبت هر تراکنشی در دیتابیس، در اختیار همه اعضای آن قرار می‌گیرد و به این ترتیب امکان جعل اطلاعات و کلاهبرداری در آن تقریبا غیرممکن است.

فرزانه مردوخ روحانی در نوشتاری با عنوان «بلاک‌چین، پایانی بر کلاه‌برداری علمی» دراین‌باره معتقد است: «هزینه‌ نگهداری از سیستم صدور گواهینامه‌ دیجیتال مبتنی بر بلاکچین می‌تواند به مراتب ارزان‌تر از ایجاد معادل آن در یک بانک اطلاعاتی متمرکز باشد. پس از ایجاد گواهینامه، داده‌های آن به یک رشته حروف و اعداد تصادفی منحصر به فرد تبدیل شده و در این سیستم به صورت غیرمتمرکز ذخیره می‌شوند.»

اما اگر از توجه به کاربرد امنیتی بلاکچین در ساختار آموزشی کشورهای مختلف در سال‌های گذشته عبور کنیم به اهمیت سیستم‌های غیرمتمرکز همانند تکنولوژی بلاکچین در آموزش دوران شیوع ویروس کرونا در جهان می‌رسیم، مسئله‌ای که هنوز با گذشت حدود یک سال از آن وضعیت مبهمی در کشور ما دارد؛ پلتفرم درنظرگرفته‌شده برای شبکه آموزش دانش‌آموزان ( شاد) کارآیی لازم را نداشت که گاه با انتقاد برخی معلمان و دانش‌آموزان شده و منتقدان را  به شبکه‌های اجتماعی (مثل واتس‌اپ و تلگرام) کشانده است؛ علاوه‌بر این هنوز ساختار یکپارچه‌ای برای بخش آموزش عالی در فضای مجازی وجود ندارد و به نحوی انگار هر کسی راه خودش را می‌رود تا شاید به نتیجه برسد.

در حالی که آماده‌سازی یک سیستم آموزش مجازی برای هر گروه از فراگیران یا حتی همه آن‌ها می‌تواند مسئله را ساده‌تر کند. هرچند که در ایران هم اقداماتی در این خصوص شده است اما تاکنون غالبا به صورت تئوری بوده و به اجرای عمومی نرسیده‌ است؛ مقاله‌هایی که نه فقط در زمینه آموزش در بستر بلاکچین بلکه درمورد استفاده از این تکنولوژی در دیگر زمینه‌های اجتماعی نوشته، منتشر و در همایش‌ها ارائه نیز شده اما هنوز به زندگی واقعی راه پیدا نکرده‌اند.

کاربرد بلاکچین در دانشگاه‌ و مدارس جهان

نگاهی به سیستم‌های آموزشی کشورهای دیگر در زندگی با کرونا در جهان نشان می‌دهد که در همان ماه‌های نخست اقداماتی در این زمینه عملیاتی شده است؛ می ۲۰۲۰ (اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۹) درحالی که تنها چند ماه از شیوع ویروس کرونا در جهان می‌گذشت، شرکت سوئیسی ODEM به‌عنوان ارائه‌دهنده سیستم آموزشی مبتنی‌ بر بلاکچین، از این‌که بستر آموزشی خود را در زمان تعطیلی‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا در اختیار مدارس و دانشگاه‌ها قرار می‌دهد، خبر داد. و ایتالیا، انگلیس، آلمان و مصر خواهان قراردادن برخی از دوره‌های خود بر بستر بلاک‌چین ODEM بوده‌اند. دانشگاه‌های آمریکا هم حدود 500 دوره از دوره‌های آموزشی‌شان را بر بستر بلاک‌چین ODEM قرارداده‌اند.

سازمان همکاری منشور خدمات کالیفرنیا (خدمات پشتیبانی اداری را به مدارس ارائه می‌دهد) هم به شیوه دیگری از بلاکچین در سیستم‌ آموزشی این کشور استفاده کرد، آن‌ها با استفاده از بستر بلاکچین به مدارس کمک می‌کنند تا کسانی که در معرض ابتلا به کرونا هستند، در جامعه ردیابی و کمک کنند تا بازگشت به آموزش حضوری را با کنترل و احتیاط بیشتری انجام دهند.

علاوه‌بر این، در بخشی از استارتاپ‌های جهان مبتنی بر بلاکچین که تاکنون در زمینه آموزش فعالیت داشته‌اند؛ shikapaShikapa که در سانفرانسیسکو واقع شده اما تمرکز آن با هدف تقویت سیستم‌های آموزشی در غرب آفریقا است؛ Woolf, Blockchain University، این استارتاپ امکان برگزاری دوره‌های آموزشی مبتنی بر بلاکچین را به تمام دانشگاه‌های معتبر می‌دهد؛ ntokNTok-X، این پلتفرم مبتنی بر بلاکچین امکان آموزش به صورت آنلاین را میسر می‌کند و jalapeno-inventiveJalapeno Inventive که امکان آموزش مجازی در یک فضای رمزنگاری‌شده را فراهم می‌کند.