داده‌های کتابخانه ملی در اختیار کسب و کارها قرار می‌گیرد

به گزارش پیوست، بابک زنده دل نوبری، مدیرکل دفتر برنامه ریزی و نظارت سازمان اسناد و کتابخانه ملی و مدیر کلان پروژه لیبتک (libtech) درمورد چرایی و چگونگی روی آوردن این سازمان به نوآوری باز گفت: «پلتفرم نوآوری باز به مفهوم ایجاد شبکه‌ای تعاملی و چندوجهی از اجزای مختلف یک اکوسیستم است که با بسترسازی امکان تبادل ایده موجب هم افزایی درون اکوسیستم می‌شود. در آغاز این مفهوم بیشتر در صنعت کاربرد داشت؛اما به مرور زمان وارد بخش‌های دولتی و خدمات عمومی هم شد.»

او ادامه داد: «مشارکت ذینفعان و اکوسیستم پشتیبان، دو عنصر کلیدی در پیاده‌سازی پلتفرم نوآوری باز هستند. در سال‌های اخیر کتابخانه‌ها و آرشیوها نیز با روی آوردن به رویکرد نوآوری باز از این مسیر به خلق ارزش پرداخته‌اند.»

زنده دل‌نوبری با بیان اینکه در تابستان ۹۷ ایده‌های اولیه برای بهره‌گیری از راهکارهای نوآورانه برای رفع چالش‌های فناوری کتابخانه ملی شکل گرفت، درمورد نحوه ورود کتابخانه ملی به فناوری‌های نو گفت: «با مطالعه شرایط و مرور تجارب جهانی و ملی دریافتیم که ورود فناوری به تنهایی نمی‌تواند راهکار بهینه‌ای باشد. بلکه باید بستری ایجاد شود تا کارآفرینان و نوآوران بتوانند با دسترسی به داده‌های دسته بندی شده با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین به خلق ارزش کمک کنند. به همین دلیل اتاق فکر نوآوری سازمانی تشکیل شد.»

او در ادامه اضافه کرد: «در این اتاق فکر سعی شد از مشاوره استادان دانشگاه در حوزه هوش مصنوعی، خبرگان درون سازمانی علم اطلاعات و کارآفرینانی که تجربه زیسته حضور در مراکز رشد و نوآوری داشتند استفاده شود. از تابستان تا زمستان ۹۷ جلسه‌های متعددی تشکیل شد و طرح اولیه اکوسیستم لیبتک شکل گرفت. پس از آن اولین رویداد لیبتک با عنوان «ویتا»  و به صورت reverse pitch در تابستان 98 با مشارکت یک شتابدهنده خصوصی، سازمان فناوری اطلاعات و معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور برگزار شد.»

به گفته زنده دل‌نوبری استقبال از رویداد ویتا با بیش از 350 نفر شرکت کننده و 90 ایده اولیه موجب شد اکوسیستم لیبتک مخاطبان خود را بشناسد. او همچنین بیان کرد: «در اختتامیه همان رویداد که با حضور معاون علمی و فناوری رئیس جمهور همراه بود، تفاهم نامه‌ای برای ایجاد مرکز نوآوری کتابخانه ملی میان سازمان و معاونت علمی منعقد شد. در تابستان 99 مرکز نوآوری و توسعه کسب‌و‌کارهای داده محور سازمان در یکی از ساختمان‌های قدیمی و متروک واقع در خیابان به آفرین تاسیس شد.»

آنطور که مدیر پروژه لیبتک می‌گوید اکنون رویداد دوم لیبتک با طرح چالش تشخیص موضوع در زمستان 99 در حال برگزاری است. 

زنده دل‌نوبری ادامه داد: « اکوسیستم لیبتک درصدد است تا با کمک تحلیل کلان داده، هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی، بستر را برای اتصال میان فناوری و کاربرد و درواقع ارزش آفرینی از داده های موجود در مخازن فیزیکی و دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران فراهم کند.» او با اشاره به اهداف این اکوسیستم گفت: «کمک به کاربردی‌سازی علوم اطلاعات رایانشی و علوم داده بنیان در حوزه آرشیو، نسخ خطی، اطلاع‌رسانی، مدیریت اطلاعات و دانش، کتابداری و جنبه‌های عملیاتی و فناورانه علوم اطلاعات، توسعه پلتفرم‌‌های Open API  سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران‌، توسعه پلتفرم‌های Open Data سازمان اسناد و کتابخانه ملی از جمله دیگر اهداف اکوسیستم لیبتک است.»

او همچنین به نقش سازمان اسناد و کتابخانه ملی در این اکوسیستم اشاره کرد و گفت: «لیبتک به مفهوم استقبال از فناوری‌های برهم زننده برای بهبود خدمات و ارزش آفرینی برای کاربران حوزه‌های کتابخانه و آرشیو است؛ اما برای آنکه این اکوسیستم به درستی شکل بگیرد نیاز به داده‌های دسته‌بندی شده در قالب‌های استاندارد و تعریف درگاه‌های اتصال بر پایگاه‌های داده‌ای زبان فارسی هستیم. اینجاست که نقش سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به عنوان پایه‌گذار و حامی اکوسیستم لیبتک بیشتر اهمیت پیدا می‌کند.»

زنده دل ‌نوبری همچنین درمورد آخرین وضعیت اکوسیستم لیبتک بیان کرد: «مهم‌ترین نکته درمورد لیبتک این است که سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران دریافته است که برای دستیابی به «تحول دیجیتال» باید ظرفیت‌های اکوسیستم نوآوری را به کار گیرد. البته به کارگیری نوآوری یک فرایند مستمر است. به همین دلیل در سند تحول دانش بنیان سازمان که در سال 98 به تصویب رسید، «سازمان نوآور و یادگیرنده» به عنوان یکی از چهار راهبرد اساسی ما برای تحقق بخشیدن به چشم انداز «حافظه ملی در خانه هر ایرانی» در نظر گرفته شده است.»

به گفته زنده دل‌نوبری سازمان اسناد ملی برای اینکه بتواند نوآوری مستمر داشته باشد، باید به راه‌اندازی پلتفرم نوآوری باز روی می‌آورد. پیاده‌سازی این موضوع هم در عمل پیچیدگی‌هایی دارد که با راه‌اندازی مرکز نوآوری و توسعه کسب‌و‌کارهای داده محور کتابخانه ملی، گام‌های مهم اولیه برداشته شد. او همچنین تاکید کرد: «نکته مهم دیگر ایجاد ردپای ساختاری در تشکیلات سازمانی برای بحث نوآوری بوده است که در ساختار جدید سازمانی گروه نوآوری به عنوان یکی از گروه‌های کاری در دفتر برنامه‌ریزی و نظارت به همین منظور شکل گرفته است.»

آنطور که زنده دل‌نوبری اعلام می‌کند در حال حاضر اکوسیستم لیبتک در حال شکل گیری و شفاف‌سازی مرزها و محدوده‌های عملیاتی خود است و با برگزاری رویدادهای آتی شناخت کنش‌گران مختلف اکوسیستم نسبت به یکدیگر بیش از پیش خواهد شد و همین موضوع موجب هم افزایی بیشتر در میدان لیبتک خواهد شد.

ورود فناوری به کتابخانه‌های ملی کشورهای دیگر

بابک زنده دل نوبری همچنین در صحبت‌های خود به تجربه‌های مشابه در کتابخانه‌های ملی کشورهای دیگر هم اشاره کرد و گفت: «در گزارش عملکرد سالیانه آرشیو ملی ایالات متحده (NARA) که در سال 2019 در وب سایت این سازمان منتشر شده است شاخصی تحت عنوان تعداد پلتفرم‌هایی که از رکوردهای NARA به عنوان بخشی از مدل‌های کسب و‌کارشان استفاده می کنند، ارائه شده است. این گزارش نشان می دهد از سال 2017 هدف‌گذاری در این زمینه را آغاز کرده‌اند و در همان سال هم توانستند 15 کسب و‌کار بخش خصوصی را که با استفاده از داده‌های NARA ایجاد ارزش کرده‌اند، جذب کنند.»

او در ادامه اضافه کرد: «درکتابخانه ملی اسکاتلند همچنین پلتفرمی به نام COBRA (مخفف مرجع کامل مشاوره برای کسب و‌کارها) برای راهنمایی استارت‌‌آپ‌ها راه‌اندازی کرده است. در این پلتفرم مجموعه کاملی از قوانین و مقررات مورد استفاده برای کسب‌وکارها و گزارش تحقیقات بازار صنایع مختلف برای هرفردی که بخواهد کسب‌و‌کاری راه‌اندازی کند یا حتی در زمینه نوشتن طرح کسب و‌کار نیاز به کمک داشته باشد، ارائه می شود.»

آنطور که زنده دل‌نوبری می‌گوید در کتابخانه ملی بریتانیا نیز از سال 2006 مرکز مالکیت فکری و شبکه کسب و‌کارها راه‌اندازی شده است که در حدود 150 میلیون دیتاست مربوط به شرکت‌های بزرگ بریتانیایی و دیگر نقاط دنیا را برای کمک به کسب‌و‌کارهای نوپا ارائه می‌کند.

زنده دل‌نوبری اعتقاد دارد که لیبتک حوزه‌ای است که با توجه به اقبال کمتری که به صورت متمرکز در دنیا به آن شده است، می‌تواند یکی از حوزه‌های ارزش‌آفرین نوآوری در آینده‌ای نزدیک برای ایران در سطح بین‌المللی باشد.

او همچنین بیان کرد: «مسیری که سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران از سال 97 در حوزه لیبتک آغاز کرده، می‌تواند با مشارکت سایر ذینفعان اکوسیستم (دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، فعالان حوزه تولید محتوا، صاحب نظران علم اطلاعات و خبرگان کسب و‌کار و فناوری) و همه کسانی که دغدغه نوآوری و ارزش آفرینی از طریق نوآوری دارند، روز به روز توسعه یابد.»