وزیر ارتباطات: فضای مجازی کشور بی‌دروپیکر نیست، بی‌قانون است

به گزارش پیوست،‌ در ابتدای این گفت‌وگوی زنده تلویزیونی، وزیر ارتباطات به ارائه آمار کلی از وضعیت توسعه فناوری اطلاعات در دولت یازدهم پرداخت. محمد‌جواد آذری جهرمی، با اتکا به گزارش‌های بین‌المللی در مورد رشد ICT کشور گفت:‌ «در ۷ سال اخیر به گواهی سازمان جهانی مخابرات در ۲ سال متوالی به ویژه ۲سال منتهی به سال ۱۳۹۹، دومین مقام در نرخ رشد توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات در دنیا را به خود اختصاص داده‌ایم. اما چیزی که مردم می‌توانند به صورت ملموس در این زمینه درک کنند، جدا از اینکه چه پروژه‌ها و اقداماتی انجام شده، این است که در دسترسی به خدمات پهن باند ثابت و همراه تعداد کاربران ایران از ۱۱ میلیون به ۷۳ میلیون رسیده است، یعنی یک رشد ۵.۶ برابر. متوسط سرعت اتصال مردم به شبکه پهن‌باند از ۲۵ صدم مگابیت بر ثانیه در سال ۹۲ به متوسط ۷ مگابیت بر ثانیه رسیده که در این زمینه رشد ۲۷ برابری داشته‌ایم. »

او با اشاره به نصف شدن متوسط قیمت خدمات بر حسب واحد در حوزه فناوری اطلاعات ادامه داد: «متوسط قیمت خدمات بر حسب واحد نصف شده است. یعنی وقتی حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات را با سایر بخش‌ها مقایسه کنید، متوجه می‌شوید که هزینه در این بخش مخصوصا در بخش دیتا نصف شده است که این یک موضوع بسیار مهمی است.» جهرمی همچنین به جهش اتصال روستاها به شبکه پهن باند اشاره و اعلام کرد که در سال ۹۲ صفر روستا به شبکه پهن‌باند متصل بودند؛ اما حالا ۳۲هزار روستا به شبکه پهن‌باند متصل شده‌اند. به گفته او پروژه‌های مختلفی انجام شده تا این اتفاق رخ دهد. جهرمی در این زمینه توضیح داد:‌ «اکنون۶ هزار استارتاپ فناوری اطلاعات، ۳۵ هزار محصول خدمات ایرانی را در فضای مجازی ارائه می کنند که این آمار در سال ۹۲ زیر ۱۰۰ محصول یعنی تنها ۴۸ خدمت بود. اشتغال مستقیم این بخش بیش از ۲۰۰ هزار نفر و اشتغال غیر مستقیم بیش از ۱.۵ میلیون نفر بود.» به گفته او در این سال‌ها سهم محتوای فارسی با رشد دو برابری همراه شده و زبان فارسی در وب با رشدی که در آن صورت گرفته از مقام یازدهم به مقام پنجم رسیده است؛ یعنی تولید محتوای ایرانی در فضای مجازی با رشد قابل توجهی رو به رو شده است. جهرمی تاکید کرد که در تولید محتوای داخلی از ۷ گیگابیت بر ثانیه در سال  ۹۲ به پیک ۲ هزار ۱۰۰ گیگابیت بر ثانیه رسیده‌ایم  که این تجربه رشد ۳۰۰ برابری را در تولید محتوای داخلی نشان می‌دهد.

در ادامه ارائه این آمارها وزیر ارتباطات به رشد جایگاه ایران در زمینه دولت الکترونیکی نیز اشاره کرد. محمد‌جواد آذری جهرمی با اعلام اینکه ایران در دولت الکترونیکی رشد ۲۱  پله‌ای را در سال گذشته تجربه کرده است گفت: «بر اساس تکلیف برنامه ششم توسعه، باید در طول این برنامه ۳۰ پله رشد کنیم که در یک سال اول برنامه توانستیم رشد ۲۱ پله‌ای را محقق کنیم.»

به گفته جهرمی بخش‌های اعظم از زیرساخت شبکه ملی اطلاعات اکنون به سرانجام رسیده و با دستور رهبر معظم ادامه کارها نیز از سال گذشته در این زمینه سرعت گرفته است. جهرمی به سهم فناوری اطلاعات در زمینه تولید ناخالص ملی  اشاره کرد و گفت: «سهم ارتباطات و فناوری اطلاعات در تولید ناخالص ملی از ۲.۶ درصد  به ۶.۵ درصد رسیده، یعنی رشدی تقریبا ۱.۵برابری. در واقع  اقتصاد بخش ۱۵۰ درصد رشد کرده است.»

او در ادامه ارائه آمارها از عملکرد وزارت ارتباطات دولت یازدهم به دستاوردهای بخش فضایی هم اشاره کرد. جهرمی درباره دانش صلح‌آمیز فضایی گفت: «دانش صلح‌آمیز فضایی بخشی از زیر مجموعه‌های فعالیت وزارت ارتباطات است. ۸ ماهواره در این دولت ساختیم که این تعداد ۲.۷ دهم برابر زمان‌های قبل بوده است. البته امیداوریم امسال هم توفیقات برای قرارگیری ماهواره در مدار داشته باشیم.» او ادامه داد: «در دولت یازدهم و دوازدهم، در فضا هم‌اکنون به مدار ۵۰۰ کیلومتری دست پیدا کرده‌ایم و این چیزی است که محقق شده‌ است. در واقع پیش از این تا مدار ۲۵۰ کیلومتر بودیم.» به گفته او پژوهش، تحقیق و ساخت موتور آرش و آزمایش موفق آن در آزمایشگاه برای رسیدن به مدار ۲۱هزار کیلومتری هم انجام شده و این پیشرفت بزرگی در عرصه فضایی است.

همچنین وزیر ارتباطات به دستاوردهای ایران در تولید محصولات مخابراتی هم اشاره کرد. آنطور که او در این برنامه اعلام کرد اکنون ۵۰ کالای مهم و پرکاربرد مخابراتی به تولید داخلی رسیده و حالا کشور از واردات این محصولات بی‌نیاز شده است. البته او تاکید کرد که واردات برخی قطعات این محصولات داخلی انجام می‌شود، اما دیگر محصول وارد کشور نمی‌شود. براساس آمارهای جهرمی در عرصه ترانزیت بین‌الملل یعنی عبور اینترنت از ایران، حجم انتقالی عد ۱۱۶ گیگابیت بر ثانیه بود که اکنون به عدد ۴هزار۶۸۴  گیگابیت بر ثانیه رسیده‌ایم و این نشان‌دهند رشد ۴۰۰ برابری است.

کرونا و مشکلات آموزش الکترونیکی

در این گفت‌وگوی تلویزیونی وزیر ارتباطات از وضعیت شبکه ارتباطی کشور در ایام کرونا گفت و اینکه در این روزها چه بار سنگنین روی این شبکه متحمل شده تا نیازهای مردم در حوزه سلامت، بانکداری، حمل‌ونقل، آموزش و … پاسخ داده شود. البته او تاکید کرد که فراهم نبودن زیرساخت‌های برخی مجموعه‌های دولتی در ایام کرونا هم نشان داد که آنها تا چه اندازه از انجام پروژه‌های الکترونیکی خود عقب هستند. او در حال‌حاضر مهمترین دغدغه وزارت ارتباطات را فراهم کردن زیرساخت‌های لازم و ارائه کمک به وزارت آموزش و پرورش برای ارائه خدمات آموزش الکترونیکی با توجه به نزدیکی سال تحصیلی جدید عنوان کرد.

جهرمی در پاسخ به این سوال که با شروع سال تحصیلی جدید چه تعداد از مدارس برای ارائه خدمات هوشمند آماده شده‌اند گفت: «طبق آمار در ابتدا ۱۰۶هزار مدرسه در کشور داشتیم؛ اما پس از بررسی با وزارت آموزش و پرورش و همکاری با آنها و البته ثبت نام‌هایی که در سامانه شاد صورت گرفت، ۸۶هزار مدرسه شناسایی شد. تا امروز صبح (۵شهریور) از این تعداد ۷۹ هزار مدرسه متصل شده اند و ۷هزار مدرسه دیگه باقی‌مانده است.» به گفته او عقب‌ترین استان کشور برای فراهم شدن شرایط ارتباطی آموزشی‌اش کهکیلویه و بویراحمد است که این اتفاق هم به این دلیل بوده که  تجهیزات مورد نظر به آن‌جا نرسیده است. هرچند که جهرمی تاکید می‌کند که اکنون تجهیزات مورد نیاز به این استان رسیده و مسئولان مربوط به انجام کار قول داده‌اند تا پایان هفته همه مدارس در سراسر کشور به شبکه متصل شوند و خدمات رایگان از سوی وزارت ارتباطات دریافت کنند.

در ادامه این توضیحات وزیر ارتباطات در مورد شبکه شاد و مشکلاتی که این شبکه برای دانش‌آموزان و معلمان به دنبال داشته گفت:‌ «باید قبول کنیم که آموزش و پرورش از زمان شیوع کرونا با شوک جدی مواجه شد. مجموعه‌ای که با ۱۳ میلیون مخاطب سر و کار داشت مجبور شد کلاس‌های فیزیکی را تعطیل و همه چیز را به فضای مجازی ببرد.  اینکه آموزش پرورش خودش را برای ارائه آموزش به صورت الکترونیکی آماده کند یک حرکت و قدرت بزرگ نیاز ندارد، بالاخره باید قبول کنیم که آموزش و پرورش در گذشته برای آموزش مجازی در این حد و اندازه پیش‌بینی‌ای لازم را انجام نداده بود، اما راه‌اندازی اپلیکیشن شاد کار بزرگی بود که انجام شد، نباید این را فراموش کنیم.»

جهرمی ادامه داد: «البته این بستر ایرادهای جدی و زیادی دارد ولی نمی‌توان آن را رها کرد و باید شروع به بهبود دادن را آغاز کرد. چیزی که وزیر آموزش و پرورش و همکاران ما در وزارت ارتباطات به ما اطلاع دادند حکایت از این دارد که تلاش بسیاری بزرگی برای بهبود این شرایط در حال انجام است. طبیعتا یک پیام‌رسان نمی‌تواند به طور کلی نیاز آموزشی را برطرف کند. ۱۹ پارامتر و ابزار برای آموزش مجازی نیاز است که سامانه شاد تنها یک ابزار است. پس سایر پارامترها در کنار این یک ابزار باید توسعه پیدا کند.» جهرمی با اشاره به اینکه تمام این فعالیت‌ها بار سنگینی روی شبکه ارتباطی کشور ایجاد می‌کند اعلام کرد که با تمام اینها برای برقراری عدالت آموزشی و کمک به برخی خانواده‌ها در تامین ابزارهای دیجیتال، این وزارتخانه در تلاش است که بسته‌های ویژه‌ای را برای دانش آموزان و دانشجویان و معلمان تا پیش از شروع سال تحصیلی جدید در نظر بگیرد.

شبکه ملی اطلاعات یک فرایند است نه یک پروژه

بخش دیگری از این گفت‌وگو به وضعیت شبکه ملی اطلاعات و تمام اما‌واگرهای مطرح شده از سوی ارگان‌های مختلف در مورد بود و نبود این شبکه اختصاص یافت. جهرمی در این زمینه و در پاسخ به مجری برنامه که اعلام کرد چرا شبکه ملی اطلاعات بعد از ۱۰ سال به جای مشخصی نرسیده است گفت:‌ «اینکه می‌گویید چرا شبکه ملی اطلاعات به سرانجامی نرسیده مانند این می‌ماند که بگوییم صدا‌وسیما به کجا رسیده است. شبکه ملی اطلاعات یک پروژه نیست که تمام شود، یک جریان و فرایند همیشگی است. شبکه ملی اطلاعات مدیایی برقراری ارتباط مردم در فضای مجازی است. شبکه ملی اجزای مختلفی دارد که باید تکمیل شود. طبق سندی که در شورای عالی فضای مجازی برای طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات به تصویب رسیده، این شبکه ۲۳ جزو زیرساختی دارد.» به گفته او در حال‌حاضر ۵۷ درصد اجزای این شبکه مانند هسته شبکه ملی اطلاعات استقرار کامل پیدا کرده‌اند ،۱۹ درصد اجزا نیازمند تکمیل و توسعه هستند و ۲۴ درصد اجزا باید استقرار پیدا کنند.

او در مورد اجزای شبکه ملی اطلاعات که باید استقرار پیدا کنند گفت: «یکی از این اجزا مرکز امنیتی یک‌پارچه است که کارهای مربوط به این مرکز تمام شده و ظرف دو هفته آینده افتتاح خواهد شد. یکی دیگر از این اجزا مرکز مادر شبکه ملی اطلاعات است که بنا بود درهفته دولت افتتاح شود.» به گفته او یکی از اجزای دیگر شبکه ملی اطلاعات، خدمات است که ۲۹ جزو دارد. براساس اظهارات او در این بخش تعداد اجزای اجرا نشده‌ای که نیاز به تکمیل دارند زیاد است: «در این بخش ۴۰ درصد خدمات استقرار پیدا کرده‌اند،۴۷ درصد مستقر هستند اما نیاز به تکمیل دارند و ۱۳ درصد نیاز به استقرار جدید دارند.»

آنطور که جهرمی با اشاره به سند شورای عالی فضای مجازی می‌گوید در تقسیم کار ملی برای راه‌اندازی زیرساخت‌های این شبکه، ‌۵۹ درصد وظایف با وزارت ارتباطات است. به گفته او در ادامه این وظایف ۴ درصد کمیسیون تنظیم مقررات، ۸ درصد مرکز ملی فضای مجازی، وزارتخانه‌های امور خارجه ۳ درصد،‌ صمت ۵ درصد، اطلاعات ۱۰ درصد، دفاع ۳ درصد، معاونت علمی ریاست جمهوری۳ درصد، قوه‌قضاییه ۲ درصد وظیفه دارند که در لایه زیرساخت شبکه اقداماتی انجام دهند. جهرمی با بیان این که محتوا یک جز دیگر از شبکه ملی اطلاعات است، اعلام کرد که در لایه محتوای شبکه ملی اطلاعات،۳۲درصد وظایف با وزارت ارشاد است و صداو‌سیما نیز ۱۳ درصد در این زمینه وظیفه دارد و سایر وظایف نیز در اختیار سایر دستگاه‌هاست.

وزیر ارتباطات در خصوص خدمات پایه‌ای روی شبکه ملی اطلاعات مانند پیام‌رسان و موتور جستجو اعلام کرد ضعف‌هایی در این زمینه وجود دارد. او در این مورد گفت: «در سندی که به تازگی به تصویب شورای عالی فضای مجازی رسیده ، وظیفه خدمات پایه شبکه ملی اطلاعات به وزارت ارتباطات سپرده شده است. ما در بخش توسعه موتور جستجو ضعف داریم و اتفاقاتی که در آبان سال ۹۸ به دلیل قطعی سراسری اینترنت رخ داد، مشخص کرد که توان اداره نیازهای مردم از طریق موتورهای جستجو وجود ندارد و در این حوزه نمره قبولی نگرفتیم و در واقع در این بخش‌ها مردود شدیم.» او با اشاره به برنامه‌ریزی‌ها برای جبران این عقب‌افتادگی‌ها توضیح داد: «چارچوب‌های انجام کار در این بخش مشخص شده و اصلا مرکز داده مادر شبکه ملی اطلاعات که افتتاح می‌شود یکی از وظایف اصلی‌اش ایجاد زیرساخت برای موتور جستجو است.» البته جهرمی اعلام کرد در بخش توسعه پیام‌رسان‌های بومی کشور در وضعیت مطلوب‌تر قرار دارد. براساس اظهارت جهرمی برنامه عملیاتی برای تکمیل بخش‌های مختلف شبکه از جمله توسعه پیام‌رسان و موتور جستجو تا شهریور سال ۱۴۰۰ انجام خواهد شد. به گفته او براساس ارزیابی مرکز ملی فضای مجازی در حال‌حاضر اجرای این شبکه ۲۵ درصد پیشرفت داشته است. آنطور که وزیر ارتباطات می‌گوید شبکه ملی اطلاعات با توجه به بندهای سند آن تا ۱۴۰۴تکمیل می‌شود.

همچنین جهرمی در ادامه این گفت‌وگو در مورد وضعیت دولت الکترونیکی اعلام کرد که درست است که شاکله و عملکرد اصلی در این زمینه را باید وزارت ارتباطات فراهم کند، اما هر دستگاهی هم در این زمینه وظیفه دارد. براساس اظهارات او وظیفه وزارت ارتباطات فراهم کردن زیرساخت‌ها، تنظیم پروتکل‌های ارتباطات، تسهیل ارتباط بین مجموعه‌ها و از این قبیل کارها است، که این کارها به سرعت انجام یا در حال تکمیل است. جهرمی می‌گوید که در حوزه‌های مختلف مربوط به خدمات دولت ۲۳ پروژه تعریف شده که این پروژه‌ها باید تا ۹ آذر ۹۹ به نتیجه برسند. به گفته او اجرای سلامت الکترونیکی، مالیات الکترونیکی اگر به نتیجه برسند می‌تواند دولت را به  هدف کاهش  ۱۲.۵ درصدی مراجعه سالانه مردم به دستگاه‌های دولتی برساند.

لایحه صیانت و حفاظت از داده‌های شخصی در راه هیات دولت

بخش دیگر این گفت‌وگو به بررسی مسائل امنیتی در فضای مجازی و حفظ حریم خصوصی کاربران اختصاص پیدا کرد. جهرمی در این زمینه به لایحه حفاظت از داده‌های شخصی اشاره کرد و گفت: «فضای مجازی این روزها به فضای حقیقی تبدیل شده است. چیزی که از مردم صیانت می‌کند قانون است. ما فتوای راهبردی مقام معظم رهبری در خصوص صیانت از داده‌های مردم در فضای مجازی را به عنوان یک حکم شرعی داریم. ایشان تعدی به حریم شخصی کاربران در فضای مجازی را حرام دانستند اما این مساله به قانون تبدیل نشده است.» او ادامه داد: «البته که بعد از فرمایشات ایشان لایحه صیانت از داده‌های حریم خصوصی را تهیه و به دولت بردیم. آخرین تغییرات در کمیسیون لوایح روی این لایحه انجام شده و این طرح آماده مطرح شدن در صحن دولت است که به زودی این طرح در دولت تصویب و به مجلس می‌رود.» به گفته او یکی از مهم‌ترین لوایحی است که امنیت مردم را تضمین و حقوق آن‌ها در فضای مجازی را مشخص می‌کند.

او با توجه به نظرات برخی که فضای مجازی را بی‌دروپیکر می‌دانند گفت: «بی در و پیکری که درباره فضای مجازی به آن اشاره می‌کند مربوط به نبود قانون است. فضای مجازی به کشور ما آمده اما قانونی درباره آن وجود ندارد. ۵ لایحه برای چارچوب دهی حفظ امینت کاربران در فضای مجازی در نظر گرفته شده که باید این لایحه‌ها با الویت بالا تصویب شود.»

او در خصوص تعامل با پیام‌رسان‌های خارجی و ایجاد چارچوب برای همکاری با آنها مانند کشورهای دیگر برای حفظ حریم خصوصی کاربران ایران هم توضیح داد: «مبحث اصلی این است که ما باید اصول حکمرانی را در فضای مجازی روشن کنیم. اغلب کشورها در اینباره اصول خاص خود را دارند. ما یک سند استراتژی که تمام خط و مشی‌ها در آن مشخص باشد نداریم که بخواهیم بر اساس آن قدم برداریم. این فقدان سیاست‌گذاری کلی در فضای مجازی است.» او ادامه داد: «اصول حکمرانی ما در فضای مجازی باید روشن شود و با خودمان بی تعارف باشیم. نمی توانیم اصول حکمرانی را روشن نکنیم و بخواهیم جایگاه جهانی داشته باشیم. برخی از کشورها مانند ترکیه درهای خود را به سوی پلتفرم‌ها باز می‌کند و با هم تعامل دارند و همین تعامل صاحبان خارجی پلتفرم را مسئولیت‌پذیر می‌کند. البته ایران به دلیل تحریم‌های ظالمانه در زمینه تعامل با پلتفرم‌های خارجی هم محودیت‌ دارد ولی می‌توان با مشخص کردن چارچوب‌های تعامل و با ابتکار عملی این محدودیت‌ها را نیز از بین برد.»

براساس اظهارات وزیر ارتباطات پیش‌نویسی در خصوص حکمرانی در فضای مجازی از سمت وزارت ارتباطات در نظر گرفته‌ شده؛ اما در این زمینه باید مرکز ملی فضای مجازی با جمع‌آوری نظرات مجموعه‌های مختلف به یک جمع‌بندی مشخص در این زمینه برسد.