۲۰ هزار کشته در سال بر اثر تصادفات؛ پلیس ناچار به هوشمندسازی با هوش‌مصنوعی

به گزارش پیوست، سالانه حدود ۲۰ هزار نفر در تصادفات رانندگی در ایران جان خود را از دست می‌دهند و نزدیک به ۴۰۰ هزار نفر مصدوم می‌شوند. آماری که در کنار هزینه‌های اقتصادی، زنگ خطری برای ناکارآمدی شیوه‌های سنتی مدیریت ترافیک است؛ در شرایطی که تعداد وسایل نقلیه و پیچیدگی شبکه‌های شهری به‌طور مداوم در حال افزایش است، کنترل تصادفات بدون اتکا به داده، فناوری‌های هوشمند و تحلیل الگوریتمی عملا ممکن به نظر نمی‌رسد.

همین نگاه، فراجا را به سمت همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان و استفاده از فناوری‌های نوین سوق داده است. حسن مومنی، جانشین رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی فراجای کل کشور، تصادفات را نه صرفا یک مسئله انتظامی، بلکه بحرانی ملی توصیف می‌کند و می‌گوید که اگر بتوانیم از توان شرکت‌های دانش‌بنیان استفاده کنیم، می‌توانیم بر روند تصادفاتی که واقعا فاجعه است، تاثیر بگذاریم. به گفته او، در حوزه ماموریت‌مان دیگر بین روش سنتی و فناوری نوین حق انتخاب نداریم. ما ناگزیر از انتخاب روش‌های نوین و هوش‌مصنوعی هستیم.

در همین خصوص بتول ریحیانیان، رئیس هیات‌مدیره شرکت شبکه حسگر مفید، هوشمندسازی را جایگزین شکاف‌های نظارتی پلیس می‌داند. او می‌گوید: در بسیاری از مواقع پلیس در یک نقطه حضور ندارد، اما وقتی بتوانیم اطلاعات خودرو، سرعت حرکت و الگوی رفتاری راننده را دریافت کنیم، می‌توانیم در بهترین زمان ممکن از بسیاری از حوادث جلوگیری کنیم.

به گفته ریحیانیان، پروژه این شرکت مبتنی‌بر انتقال سریع داده‌های رفتاری راننده است؛ داده‌هایی که از طریق شبکه‌های خودرو به خودرو (V2V) منتقل و در نهایت به پلیس مخابره می‌شود. او توضیح می‌دهد: اگر راننده‌ای الگوی رفتاری نامناسبی داشته باشد یا دچار سانحه شود، این موضوع بلافاصله به پلیس کشور اطلاع داده می‌شود؛ چه برای اعمال جریمه و چه برای مداخله اضطراری. او همچنین به نقشی اشاره می‌کند که هوشمندسازی پس از وقوع حادثه ایفا می‌کند: اگر حادثه‌ای رخ بدهد، می‌توانیم با سرعت بیشتری اورژانس را مطلع کنیم. نکته‌ای که به صورت مستقیم به کاهش مرگ‌ومیر مرتبط است.

مدیریت رفتار راننده با الگوریتم

در سطح کلان شهری، شرکت نوین ریا صنعت روی مفهومی کار می‌کند که ترافیک را به یک جریان داده تبدیل می‌کند. عزیزی، عضو این شرکت، توضیح می‌دهد: «اطلاعات دوربین‌های پلاک‌خوان، ثبت سرعت، چراغ قرمز و داده‌های راداری تجمیع می‌شود و وارد ترافیک سرور می‌شود. خروجی آن به ترافیک سنتر می‌رود؛ جایی که هوش‌مصنوعی وارد عمل می‌شود.

به گفته او، در ترافیک سنتر می‌توان به‌صورت سوال و جواب با سیستم تعامل داشت. اگر در نقطه‌ای تصادف رخ بدهد، سیستم به‌صورت خودکار اطلاع می‌دهد یا اگر ترافیک از حالت معمولی خارج شود، هشدار می‌دهد. این هشدارها می‌تواند به تصمیم‌هایی مانند افزایش زمان چراغ سبز یا اعزام نیروی میدانی منجر شود.

عزیزی تاکید می‌کند: این سیستم صرفا ابزار ثبت تخلف نیست. در جهان فقط حدود هفت کشور چنین سیستمی دارند. این یک مفهوم جدید مبتنی بر هوش‌مصنوعی و کلان‌داده است.

برخی شرکت‌ها، نقطه شروع هوشمندسازی را خود خودرو می‌دانند. یکی از اعضای شرکت هادی الکترونیک می‌گوید: ما سامانه‌ای داریم که اطلاعات خودرو را به سرور ارسال می‌کند و اگر کیلومتر دست‌کاری شود یا ایراد فنی وجود داشته باشد، سیستم خطا می‌دهد.  این پایش مداوم باعث می‌شود ایرادها زودتر شناسایی شوند و از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود؛ نگاهی پیشگیرانه که کمتر در سیاست‌های ترافیکی دیده شده است.

فرنوش فخیمی، رئیس هیات‌مدیره شرکت پارس جی‌پی‌اس، مدیریت ناوگان را یکی از مؤثرترین ابزارهای کنترل رفتار راننده می‌داند. او می‌گوید: اگر راننده‌ای بد رانندگی کند، ترمز ناگهانی بگیرد یا حرکت مارپیچ داشته باشد، مرکز بلافاصله مطلع می‌شود. حتی امکان توقف خودرو از مرکز کنترل وجود دارد.

فخیمی تاکید می‌کند که این سیستم‌ها می‌توانند برای پلیس بسیار کاربردی باشند، به‌ویژه اگر روی ناوگان عمومی نصب شوند. یک مرکز می‌تواند ده‌ها هزار خودرو را هم‌زمان مدیریت کند.

در مقابل، محمدرضا زنگنه، مدیرعامل شرکت فراز ارتباطات آسانا، نگاه دیگری دارد. او می‌گوید: تاثیر این محصولات در کاهش مستقیم سوانح چندان محسوس نیست، اما در مدیریت ناوگان و واکنش سریع‌تر به شرایط خاص نقش موثری دارند.

همچنین حدیث نظری، مدیرعامل شرکت حامی دیجیتال در این خصوص توضیح می‌دهد: در صورت پیاده‌سازی کامل، این سیستم‌ها می‌توانند تا ۷۵ درصد اختلالات رانندگی را کاهش دهند. حتی در تهران نیز دستیابی به بیش از ۵۰ درصد بهبود قابل تصور است، البته اگر همه مولفه‌های ترافیکی هم‌زمان اصلاح شوند. هوشمندسازی پلی است میان وضعیت فعلی ترافیک شهری و ایده‌آل یک شهر ایمن.

با وجود  راهکارهای فناورانه‌ای که امروز از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه می‌شود، بخش قابل‌توجهی از این پروژه‌ها همچنان در مرحله رونمایی، دمو یا اجرای محدود باقی مانده‌اند. هم‌زمان، پلیس راهور نیز از ناگزیر بودن حرکت به سمت هوشمندسازی سخن می‌گوید، اما تحقق این مسیر به یکپارچگی داده‌ها، تعیین متولی مشخص، تامین زیرساخت حقوقی و عبور از موازی‌کاری، مولفه‌هایی هستند که مشخص می‌کنند هوشمندسازی ترافیک به ابزار تصمیم‌سازی فراجا تبدیل می‌شود یا همچنان در سطح نمایشگاه‌ها و پایلوت‌ها متوقف می‌ماند.

در چنین شرایطی، آنچه آینده کاهش تصادفات را تعیین می‌کند، نه صرفا توان فنی شرکت‌ها و نه اعلام آمادگی پلیس، بلکه نحوه حکمرانی بر داده‌های ترافیکی و اراده سایر نهادها برای استفاده عملی از این فناوری‌هاست؛ مسیری که نتیجه آن می‌تواند در آمار تصادفات و مرگ‌ومیر سال‌های آینده دیده شود.