مدیرعامل اسمایلینو: دولت پس از این جنگ باید در سیاست‌های هوش مصنوعی بازنگری کند

در این ۱۲ روز چه بر سر کسب‌وکار شما گذشت و اقدامات شما برای اینکه کسب‌وکار و مخاطبانتان کمترین آسیب را ببینند شامل چه مواردی بود؟

با قطع شدن اینترنت، تمامی کسب‌و‌کارهای فضای مجازی و اینترنتی آسیب می‌بینند و تفاوت در درجه آسیبی است که متوجه‌شان می‌شود. یکی از محصولات اصلی کسب‌وکار یک دستیار صوتی فراگیر برای فارسی‌زبان است که زیگپ نام دارد. زیگپ مبتنی بر هوش مصنوعی و متشکل از مجموعه APIهاست که به سرویس‌های داخل و خارج از کشور دسترسی دارد. برای نمونه سرویس مسیریاب ما با API «نشان» کار می‌کند یا سرویس جست‌وجوی سینما با API «سینماتیکت» هماهنگ شده است. همچنین از سرویس‌های هوش مصنوعی خارجی هم در زیگپ استفاده می‌شود. برنامه ما این بود که به تدریج نقش مدل زبانی خودمان را پررنگ‌تر کنیم. ما در حال انجام دادن پژوهش‌های این کار بودیم که یک‌مرتبه دسترسی به سرویس‌های خارجی قطع و APIهای داخلی نیز مختل شد. این موضوع منجر شد تا سرویس ما با اختلال مواجه شود. این موضوع دقیقا همزمان با برنامه ما برای افزایش مقیاس و جذب کاربر جدید اتفاق افتاد. با وجود اختلال، تیم ما در پشت صحنه به‌طور شبانه‌روزی در حال توسعه نسخه پایدارتر پلتفرم بود و در مدت کوتاهی سرویس بازیابی شد.

یعنی علت اختلال زیگپ برای مخاطبان مختل شدن APIهای سرویس بود؟

از طرفی قطعی اینترنت منجر به از دست رفتن APIهای خارج از کشور شد و از طرف دیگر اختلال و ناپایداری APIهای داخلی باعث این امر شد. پس از وقوع این اتفاق، سریعا کمیته بحران تشکیل دادیم. همچنین برای امنیت سرمایه انسانی تصمیم به‌ دورکاری گرفتیم. هرچند که اختلال اینترنت برگزاری جلسات آنلاین در موقعیت دورکاری را نیز با دشواری روبه‌رو کرده بود. ما به‌سرعت اولویت‌هایمان را جابه‌جا کردیم و اولویت کاری که قرار بود روی LLM Local انجام دهیم را افزایش دادیم و برنامه‌ای که قرار بود ۵ الی ۶ ماه آینده انجام دهیم را در روزهای جنگ در دستور کار قرار دادیم. ۸ روز اول جنگ، کار فشرده‌ای روی این سرویس آغاز شد که با وجود محدودیت اینترنت پیشبرد آن بسیار دشوار بود. البته برای اینکه به‌صورت کامل به‌ مرحله‌ سرویس‌دهی برسیم به ظرفیت پردازش و GPU نیاز داشتیم که این موارد در اختیارمان نبود و آنچه داشتیم کفایت نمی‌کرد. در آن روزها سازمان‌هایی هم که می‌توانستند این ملزومات را در اختیار ما قرار دهند در دسترس نبودند. از سوی دیگر در روزهای جنگ شاهد پیک نصب و تقاضا از سرویس بودیم. ظرفیت GPU برای این میزان از تقاضا کافی نبود و سرویس کند شده بود. در شرایط فعلی که اوضاع یک مقدار بهبود یافته، در حال تامین GPU مورد نیاز هستیم تا در وقوع بحران سرویسمان افت نکند.

با وجود این اقدامات، می‌توان گفت زیگپ از این پس در شرایط بحرانی دچار اختلال نخواهد شد؟

اگر اینترنت داخل هم قطع شود که عملا دسترسی‌ها از بین می‌رود ولی با فرض محدودیت اینترنت خارجی در شرایط بحرانی امیدواریم این اختلال تکرار نشود. یکسری اقدامات برای ارتقای سطح سرویس انجام شده است که تاب‌آوری ما را در شرایط بحران افزایش می‌دهد.

از نظر شما اکوسیستم زیرسایه جنگ و متاثر از پیامدهای آن به کدام سمت خواهد رفت؟

فضای جنگی و اضطرار باعث می‌شود فضای سرمایه‌گذاری و تامین سرمایه نیز به شدت تغییر کند. این شرایط برای کسب‌وکارهایی که درآمد جاری دارند قابل مدیریت‌تر است اما برای استارت‌آپ‌هایی مثل ما که در فرآیند جذب سرمایه هستیم، مدیریت نقدینگی را بسیار سخت‌تر می‌کند. بحران و بروز اختلال‌های پیاپی، به استارت‌آپ‌هایی که هنوز به مرحله سربه‌سر شدن نرسیدند و در حال جذب سرمایه هستند ضربه کشنده‌ای وارد می‌کند. چون سرمایه‌گذار در فضای بحرانی پولش را خرج نمی‌کند یا در زمینه‌ای صرف می‌کند که نقدشوندگی بالایی داشته باشد. فعالیت ما در حوزه هوش مصنوعی نیز جزو فعالیت‌های پرریسک محسوب می‌شود و من مطمئنم بسیاری از استارت‌آپ‌هایی که در مرحله قبل از سربه‌سر شدن قرار دارند و از پشتوانه مالی بزرگی برخوردار نیستند ممکن است به سمت انحلال بروند. به همین دلیل اطمینان دارم که بسیاری از استارت‌آپ‌ها در این مدت عملا  زمین خوردند.

در چنین شرایطی که جذب سرمایه و به‌طور کلی فعالیت سخت است از نظر شما حمایت‌های دولتی باید به چه شکل باشد و تا چه اندازه در تداوم فعالیت استار‌ت‌آپ‌ها موثر است؟

این حمایت‌ها خیلی تاثیرگذار است. این جنگ به همه اثبات کرد که دنیای هوش مصنوعی موازنه‌ها را در حوزه‌های مختلف از جمله اقتصاد، سلامت، فرهنگ و رسانه و حتی امنیت برهم زده است. نکته‌ای که همواره گوشزد می‌کردیم اما کمتر شنیده می‌شد. به‌‌نظرم سیستم حکمرانی کشور موضوع هوش مصنوعی را آنگونه که باید جدی نگرفته بود و سرعت اقداماتش با عظمت این پدیده متناسب نبود. نگاه‌ها به هوش مصنوعی به‌عنوان یک عامل برهم‌زننده و برافکن نبود. رفتار و تصمیمات در این زمینه به‌مانند روش‌های سابق بود. به‌اصطلاح با چکش قدیمی سراغ این میخ جدید رفته بودند. از تشکیل ستاد و تخصیص بودجه گرفته تا تدوین سند بالادستی؛ مانند همان کارهایی که برای نانوفناوری انجام شد، نسبتا هم خوب بود و تقریبا ۲۰ سال هم طول کشید. اما ابعاد این بازی بسیار بزرگتر، سرعتش بیشتر، تاثیراتش بسیار گسترده‌تر و  زمان ظهور پیامدهایش خیلی کوتاه‌تر است. این جنگ اسفناک، ناگوار و آزاردهنده اثبات کرد که  هوش مصنوعی را نباید به شوخی گرفت. یک سوال، آیا حمایت‌ها و اولویت‌ها تناسبی با اهمیت‌ هوش مصنوعی دارد؟ این بازی‌ای نیست که بتوان با حضور چندین استارت‌آپ و شرکت دانش‌بنیان آن را پیش برد؛ باید یک زیست‌بوم بزرگ مبتنی بر هوش مصنوعی با چابکی و سرعت خیلی بالا و با اختصاص منابعی متناسب با اهمیت آن ساخت. من این موارد را اصلا نمی‌بینم. اقدامات انجام شده در حوزه هوش مصنوعی طی یکسال به تشکیل ستاد و منصوب کردن سمت‌ها و مواردی از این قبیل محدود ماند. یکسال زمان در این حوزه بسیار زیاد است و از دست رفتن آن غیرقابل جبران است. در این جنگ شاهد بخشی از تاثیرات امنیتی هوش مصنوعی بودیم. آثار اقتصادی هوش مصنوعی هنوز هویدا نشده که خیلی می‌تواند بزرگتر باشد. اعتقاد دارم کشور پس از این جنگ باید در سیاست‌هایش در زمینه هوش مصنوعی یک بازنگری جدی کند. تاکید می‌کنم کل کارهایی که تا پیش از این جنگ در حوزه هوش مصنوعی انجام شده (چه از لحاظ سازماندهی و چه از لحاظ منابعی که اختصاص داده شده) درخور این پدیده نبوده است. در هر مقیاسی که بخواهید به آن نگاه کنید (جهانی، منطقه‌ای و حتی با توجه به حجم چالش‌های داخل کشور)، این اقدامات درخور و متناسب نبوده است. حالا فکر کنید که بحرانی اتفاق افتاده و احتمالا تعدادی از بازیگران این حوزه نیز از صحنه خارج شوند. به این ترتیب، اوضاع خیلی بدتر از پیش از جنگ هم می‌شود. به باور من سیاست‌های این حوزه نیاز به تجدیدنظر خیلی سریع و چابک دارند.

آیا در روزهای پیش‌رو اسمایلینو تاب‌آوری لازم برای ادامه فعالیت و مواجه با چالش‌ها را خواهد داشت؟

رشد جدی زیگپ یکی از برنامه‌های امسال ماست. در حال حاضر تعداد کاربران زیگپ نزدیک به یک میلیون کاربر است و امسال باید به بالای ۳ میلیون کاربر برسیم. با توجه به شرایط جدید، اولویت‌ سرویس‌های درآمدزا را بیشتر کردیم. اقدامات انجام شده در زمینه زیرساخت همانطور که پیشتر توضیح دادم تاب‌آوری‌مان را افزایش داده و فکر می‌کنم امسال با وجود تمامی چالش‌هایی که داریم، سال رشد زیگپ خواهد بود. البته این کسب‌وکار یک کسب‌وکار زیست‌بومی است و کیفیت خدمات ما تنها در گرو شرایط خود اسمایلینو نیست. ما برای هر سرویس زیگپ با پارتنرهایی همکاری می‌کنیم که کسب‌وکار آنها ارائه‌دهنده خدماتی در حوزه دیجیتال است. اگر زیست‌بوم کسب‌وکارهای دیجیتال آسیب ببیند ما هم آسیب می‌بینیم.

این حوزه مانند یک چرخه است و تاثیر آن به همه بازیگران برمی‌گردد، پیرو این الگو بقای زیست‌بوم یک همکاری همه‌جانبه‌ای را می‌خواهد؟

بله. حمایت دولت از فضای زیست‌بوم دیجیتال به‌صورت عام و از فضای هوش مصنوعی به‌صورت خاص واقعا لازم است. صادقانه بگویم نسبت به انجام حمایت‌ها از سمت دولت چندان خوش‌بین نیستم و چابکی موردنیاز را نمی‌بینم. امیدوارم که صاحبان کسب‌وکارهای بزرگ بخش خصوصی فضای هوش مصنوعی را جدی‌تر بگیرند. امیدوارم آگاهی بیشتر از پیامدهای شگرف موج هوش مصنوعی، به کسب‌وکارهای بزرگ بخش خصوصی انگیزه بدهد که توانمندسازی در حوزه هوش مصنوعی را جدی‌تر بگیرند. بنابراین به اقدامات بخش خصوصی بیشتر امیدوارم. من گمان می‌کنم در حوزه هوش مصنوعی باید کار رسانه‌ای بیشتری انجام داد. عملکرد خوب رسانه‌ای می‌تواند زمینه‌ساز اقدامات بهتر و گسترده‌تر در سطح ملی شود. باید شرکت‌های هوش مصنوعی نقش‌آفرینی بیشتری در کنار رسانه‌ها داشته باشند. امیدوارم شرایط به گونه‌ای تغییر کند که تهدیدات موج هوش مصنوعی برای کشور کمینه شود و بتوان از پتانسیل‌های بالای آن برای کشور فرصت‌آفرینی کرد.