پرونده‌ای درباره اقتصاد توجه؛ در جست‌وجوی توجهِ از‌دست‌رفته

دامینیک کاب به کمک تیم حرفه‌ای‌اش وارد خواب‌های آدم‌ها می‌شوند و ایده‌ای را در ذهن‌شان می‌کارند: ایده‌ای که آن‌قدر ظرافتمندانه و طبیعی است که فرد خیال می‌کند از درون خودش جوشیده است. ساختار فیلم بر همین مداخله ذهنی استوار است: اینکه چگونه می‌توان به لایه‌های عمیق روان نفوذ کرد. در واقع نولان در Inception، دنیایی را نشان می‌دهد که خیال و واقعیت مرز مشخصی ندارند و تا جایی محو می‌شوند که حتی تماشاگر نمی‌داند چه چیز واقعی است و چه چیز ساخته ذهن. نبوغ اصلی روایت نیز در همین نکته است: برای تسلط بر ذهن، می‌توان سراغ زور و اجبار نرفت؛ جلب ‌توجه و هدایت مغز کافی است. کاب در اینسپشن می‌گوید: «یک ایده، مقاوم‌ترین انگل است. اگر در ذهن کسی کاشته شود، رشد می‌کند، گسترش می‌یابد و همه‌چیز را تغییر می‌دهد.» اقتصاد توجه (Attention Economy) نیز همین‌گونه عمل می‌کند: لایه‌به‌لایه عمل می‌کند و جلو می‌رود: اولش می‌خواهی چند ثانیه‌ای یکی‌ دو عکس را تماشا کنی، بعد اسکرول می‌کنی، ذهنت مشغول می‌شود و تا به خودت بیایی، یک ساعت گذشته. اقتصاد توجه یعنی رقابت بی‌وقفه سازمان‌ها و شرکت‌ها برای جلب توجه ما. نقطه ثقل ماجرا آن محتوایی است که ما را در شبکه نگه می‌دارد و هر ثانیه‌ای که بیشتر مکث می‌کنیم، سود بیشتری تولید می‌شود. در واقع پلتفرم‌ها چیزی به ما نمی‌فروشند، آنها توجه ما را می‌خرند. در این پرونده سراغ مفهوم اقتصاد توجه رفتیم که به‌رغم جدید بودنش، همه به‌نوعی می‌شناسیمش. درباره «توجه» حرف زدیم و اینکه چرا می‌گویند بازه توجه ما انسان‌های عصر فناوری کاهش یافته است. آیا این مساله صرفاً به دلیل فناوری است یا دلایل دیگری نیز دارد. همچنین تاثیرات مختلف اقتصاد توجه را بر حریم‌ خصوصی، آموزش و مغزهایمان مرور کردیم. نگاهی به آمار استفاده از پلتفرم‌های دیجیتالی در کشورهای مختلف انداختیم. با تکیه بر مفهوم «پرهیز انتقادی» (Critical Ignoring) از راه‌حل‌ها گفتیم و...