۵۰ درصد اهداف ICT برنامه ششم در سال ۱۴۰۲ محقق شد

به گزارش پیوست؛ سازمان برنامه و بودجه گزارش «عملکرد قانون برنامه ششم توسعه کشور در سال ۱۴۰۲» را در سه جلد، ۱۹ بخش و ۶۶ فصل، همراه لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ به مجلس فرستاده بود که این سند، هم‌اکنون منتشر شده است. یک فصل از این گزارش به ارتباطات و فناوری اطلاعات و میزان تحقق اهداف برنامه ششم اختصاص دارد. در این گزارش عنوان شده است که در ۱۴۰۲ از مجموع ۲۰ هدف تعیین شده در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات ۱۰ هدف به میزان ۹۰ درصد محقق شده‌اند و به عبارت دیگر «۵۰ درصد اهداف برنامه ششم، تقریباً محقق شده است.»

اهدافی که میزان تحقق آنها ۹۰ درصد برآورد شده عبارتند از: استقرار صددرصدی سامانه صیانت اجتماعی، برقراری امکان دسترسی پرسرعت به ۹۰ درصد روستا‌های بالای ۲۰ خانوار، ارائه حداقل چهار خدمت الکترونیکی اصلی در ۸۰ درصد روستا‌های بالای ۲۰ خانوار کشور، کاهش ۵۰ درصدی هزینه پهنای باند اتصال CDN‌ها به شبکه ملی اطلاعات نسبت به وضع کنونی، افزایش سهم درآمدی و خدمات نوین پستی به حداقل ۳۰ درصد کل درآمد خدمات پستی، افزایش ظرفیت ترانزیت ترافیک به ۳۰ ترابیت بر ثانیه، دسترسی پرسرعت مدارس شهر‌های زیر بیست هزار نفر و روستا‌ها و حاشیه شهر‌های بزرگ، رصد پژوهش و ارتقای دانش در فناوری‌های نوین از جمله نسل پنجم تلفن همراه، داده‌های عظیم، پردازش ابری، اینترنت اشیا، فناوری ارائه خدمات خرده بانکداری در صددرصد دفاتر ارتباطات و فناوری اطلاعات روستایی و درصد پیشرفت تکمیل مرکز ملی تبادل اطلاعات (NIX).

همچنین در سال ۱۴۰۲ تعداد ۴ هدف ارائه ۱۵ خدمت نوین فضایی با ارزش افزوده، افزایش توان داخلی فناوری و ساخت ماهواره سنجشی و ماهواره مخابراتی مدار بالا به میزان ۵۰ درصد، خرید و بهره‌برداری دو ماهواره مخابراتی سنجش از راه دور و تعداد ایستگاه‌های راه‌آهن، بنادر، فرودگاه‌های بین‌المللی و پایانه‌های مرزی کشور ارائه‌دهنده خدمات پستی، بیش از ۵۰ درصد محقق شده‌اند. در همین حال اهداف تولید و به‌کارگیری ۳ دسته کالای راهبردی داخلی و افزایش ظرفیت هاب پستی پیشرفت مطلوبی نداشته‌اند که علت آن «در اولویت قرار نگرفتن اهداف کمی توسط دستگاه اجرایی، نوسانات نرخ ارز و اعمال تحریم‌ها» عنوان شده است.

در این گزارش آمده است که در خصوص میزان تحقق اهداف افزایش سرعت دسترسی مشترک، دسترسی ۸۰ درصد خانوارها به پهن‌باند، ارائه صددرصدی خدمات دولت به صورت الکترونیکی و افزایش سهم درآمدی خدمات ارزش افزوده همگرا «اطلاعات موثقی ارائه نشده است.»

بودجه افزایش یافت

در سال ۱۴۰۲، اعتبارات هزینه‌ای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در قالب هشت برنامه تنظیم شده بود که تخصیص اعتبارات آن از محل منابع عمومی (ردیف اصلی و متفرقه) بیش از ۱۹۰۰ میلیارد تومان، از محل درآمد اختصاصی ۱۹۴ میلیارد تومان و در مجموع، از محل منابع بودجه عمومی دولت مبلغ ۲ هزار و ۱۲۳ میلیارد و ۸۵۶ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان بوده است که نسبت به سال ۱۴۰۱ تخصیص اعتبارات از محل منابع عمومی و منابع بودجه عمومی دولت به ترتیب به میزان ۴۲ و ۴۸ درصد افزایش داشته است.

در سال ۱۴۰۲، اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای در قالب ۵ برنامه انجام شده و تخصیص اعتبارات آن از محل منابع عمومی مبلغ ۸ هزار و ۶۳۴ میلیارد و ۵۳۵ میلیون تومان بوده است که نسبت به سال ۱۴۰۱، تخصیص اعتبارات از محل منابع عمومی دولت تقریباً به میزان ۳ درصد کاهش داشته است.

دلایل محقق نشدن برخی از احکام برنامه ششم

در برنامه ششم برخی از  احکام به دلایل مغایرت با اسناد بالادستی، همکاری نکردن دستگاه های اجرایی و پرهزینه بودن، اجرایی نشده است. از جمله این برنامه ها حضور موثر در بازارهای بین المللی، مشارکت بخش خصوصی در الکترونیکی کردن خدمات و هوشمندسازی مدارس بود.

چالش‌های مربوط به فراهم‌سازی امکانات مورد نیاز اپراتور‌های ارتباطی همراه از سوی نهاد‌های مختلف در مقابل نقاط قوت برنامه ششم است. دستگاه‌های دولتی و لزوم صرف هزینه و زمان فزاینده از سوی اپراتور جهت توسعه شبکه در مناطق شهری از جمله ضعف‌های برنامه ششم است. افزایش نرخ ارز و دشوارتر شدن شرایط سرمایه‌گذاری جهت توسعه شبکه همچنین مشکل تأمین برق در برخی نقاط جغرافیایی نیز در دسته نقاط ضعف قرار می‌گیرد.
نوسانات نرخ ارز و تحریم‌های بین‌المللی و مشکلات استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذاری مشترک خارجی موردی است که در برنامه توسعه ششم بسیار به آن اشاره شده است و تحریم‌ها را از عوامل اصلی دست پیدا نکردن به هدف‌های اصلی دانسته است.

در تحلیل و بیان نقاط ضعف و دلایل موفقیت نشدن در برنامه توسعه ششم گفته شده است سرعت رشد و پیشرفت تکنولوژی در این بخش باعث از دست رفتن ارزش زمانی اجرای برخی از پروژه‌ها تغییر هدف‌گذاری‌ها و حرکت به سمت لبه تکنولوژی‌های جدید و مورد نیاز کشور شده است. افزایش سهم هزینه تجهیزات و خدمات ICT در سبد هزینه خانوار و همکاری نکردن  برخی از دستگاه‌های اجرایی برای تحقق اهداف کمی مرتبط نیز مواردی است که اجرایی شدن بخش آی سی تی برنامه ششم را با مشکل مواجه کرده است.

عملکرد بخش علم و فناوری در سال ۱۴۰۲ حاکی از آن است که علی رغم تمام محدودیت‌های موجود در تعاملات بین‌المللی که برای رشد و شکوفایی اقتصاد دانش‌بنیان و نظام نوآوری ضروری هستند. علی رغم رشد و بهبود برخی از شاخص‌های علم و فناوری در سال‌های اخیر شاخص‌های چون تعداد پژوهشگران رتبه کمی مقالات در دنیا سهم محصولات با فناوری متوسط به بالا از تولید ناخالص داخلی رشد چشمگیری را شاهد نبوده است از جمله نقاط قوت این حوزه توجه خاص به پارک‌های علم و فناوری مراکز رشد و مراکز نوآوری به عنوان مهمترین زیر ساخت توسعه از برنامه‌های مهم بخش پژوهش و فناوری محسوب می‌شود.

بخش فناوری و نوآوری کشور برای نقش آفرینی هرچه بیشتر در بخش‌های اقتصادی و صنعتی نیازمند توجه به عوامل تأثیرگذار بر اقتصاد دانش بنیان اقتصاد دیجیتال و همکاری فعال مدیریت کلان اقتصادی و بخش‌های کسب و کار کشور با بخش‌های علمی و پژوهشی استارت آپ‌ها و شرکت‌های دانش بنیان است. این مهم نیازمند اتخاذ سیاست‌های کلان از طریق پیاده‌سازی در قالب یک برنامه منسجم میان مدت با همکاری تمام دستگاه‌های ذی ربط، علم، فناوری اقتصادی و صنعتی است. گزارش عملکرد اهداف کمی برنامه در سال ۱۴۰۲ حاکی از تحقق کامل اهداف کمی تعداد اختراعات و ابداعات ثبت شده در مراجع بین‌المللی»، تعداد نشریات ایرانی نمایه شده در پایگاه بین‌المللی علم و دارای ضریب تأثیر و تعداد مقالات نمایه شده در پایگاه استنادی جهاد اسلام ISC می‌باشد همچنین شاخص درصد تعداد مقالات مشترک با محققان خارجی از کل شاخص هرش»، تعداد پژوهشگران به میلیون نفر و سرانه سالانه مقالات SCOPUS به تعداد اعضای هیئت علمی فاصله بسیار کمی تا تحقق کامل دارد.

گزارش سازمان برنامه از عملکرد برنامه ششم در سال ۱۴۰۲ در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات