کدام سکوی تامین مالی جمعی شفاف‌تر است؟ سایه-روشن‌های جذب سرمایه ۶۴۳ طرح پیوست میزان شفافیت ۶۴۳ طرح تامین مالی جمعی را بررسی می‌کند

به گزارش پیوست، تامین مالی جمعی به عنوان روشی برای جمع‌آوری سرمایه مورد نیاز کسب‌وکارها و ایده‌ها در حوزه‌ها و صنایع مختلف شناخته می‌شود. بررسی ۴۰ سکوی تامین مالی جمعی در سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد ۶۴۳ طرح با استفاده از این پلتفرم‌ها توانسته‌اند جذب سرمایه کنند. در این میان سکوی «دونگی»، بیشتر از ۸ هزار میلیارد ریال میزان تامین مالی در سال ۱۴۰۳ بیشترین سهم را به خود اختصاص داده و با ۴۶.۱۶ میانگین سود پیش‌بینی شده سالانه بیشترین سود را در میان سکوهای تامین مالی ارائه کرده است. همچنین سکوی «هم‌آفرین» با ۹۰ طرح در سال گذشته، بیشترین تعداد تامین مالی پروژه‌ها را داشته است.

با ناکارآمدی و پیچیدگی‌های موجود در روش‌هایی مانند وام و تسهیلات بانکی یا عرضه سهام در بورس، محبوبیت تامین مالی جمعی افزایش چشمگیری داشته است. این روش در مقایسه با روش‌های سنتی، فرصت‌های بیشتری پیش روی سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد و برخلاف نرخ سودهای شبکه بانکی یا پیچیدگی‌های بازار سرمایه، سکوهای تامین مالی جمعی در سال ۱۴۰۳، نرخ سودی حدود ۴۰ درصد و نزدیک به تورم اعلامی بانک مرکزی ارائه کرده‌اند.

در سال گذشته تعداد سرمایه‌پذیران و سرمایه‌گذاران در حوزه تامین مالی جمعی، افزایش چشمگیری داشت؛ اما بخش پاسخگویی پشتیانی و شفافیت در نمایش داده‌ها و گزارش‌های برخی از این سکوها با مشکلات و ابهام‌هایی همراه است.

داده‌ها و گزارش‌های سکوهای تامین مالی جمعی برای کاربران شفاف است؟

وجود فرصت‌های جذاب‌تر در تامین مالی جمعی برای سرمایه‌گذاران با ریسک بیشتر می‌تواند همراه باشد. هرچند باتوجه به نظارت فرابورس، پروسه‌های تایید طرح‌ها، درگیری نهادهای مالی یا حتی ارائه تضامین سعی شده این ریسک مدیریت شود اما همچنان سود بیشتر می‌تواند با ریسک بیشتر در سرمایه‌گذاری همراه شود. به همین دلیل سرمایه‌گذاران نیازمند شیوه‌هایی برای مقایسه و بررسی طرح‌ها هستند. در این رابطه امکان استعلام طرح‌های ارائه شده در سکوهای مجاز در سامانه تامین مالی جمعی فرابورس فراهم است.

فرابورس در پاسخ به پیگیری پیوست در مورد الزامات سکوها برای نمایش داده‌ها اعلام کرد: «بر اساس ابلاغیه کارگروه تامین مالی جمعی که اول اسفندماه ۱۴۰۳ اطلاع‌رسانی شد، پوستر تبلیغاتی و اعلان روی سایت تمامی سکوها باید چارچوب شفاف و مشخصی داشته باشد و  به اطلاعات هر طرح اعم از نهاد مالی، نام سکو، متقاضی، پیش‌بینی سود و… به‌صورت شفاف اعلام شود که تمامی سکوهای تامین مالی جمعی، موظف به رعایت این موضوع هستند.»

همچنین در جریان پیگیری پیوست از سکوهای تامین مالی جمعی، امکان تماس با بخش پشتیبانی برخی از سکوها با مشکلاتی مواجه بود. در این مورد فرابورس به پیوست اعلام کرد: «طبق ابلاغیه کارگروه تامین مالی جمعی، سکوها موظف‌اند راه‌های ارتباطی را در اختیار عموم گذاشته و پاسخگو باشند. راه‌های ارتباطی سکوها روی تارنمای اینترنتی هر سکو وجود دارد و در صورتی‌که پاسخگو نباشند یا راه ارتباطی درج نشده باشد، طی بازرسی‌هایی که از سوی کارگروه انجام می‌شود، تذکر اداری داده می‌شود که سه تذکر اداری منجر به تذکر کتبی خواهد شد.»

یکی دیگر از نقاط ابهام در مواجه با سکوهای تامین مالی جمعی نبود وحدت رویه در نمایش داده‌ها است. به این صورت که برخی سکوها گزارش تجمیعی و برخطی از تعداد پروژه‌ها، حجم تامین مالی، تعداد پروژه‌های موفق و ناموفق یا مواردی مانند تعداد سرمایه‌گذاران را نمایش می‌دهند و برخی دیگر تنها گزارش هر طرح را به صورت تکفیکی دارند. مشخص نبودن حجم تامین مالی اعلامی سکوها براساس ریال یا تومان هم دیگر موضوعی است که می‌تواند برای سرمایه‌گذاران ابهام بسازد.

فرابورس در این رابطه به پیوست اعلام کرد: «تمامی سکوها، جزئیات طرح شامل اطلاعاتی اعم از میزان مبالغ جمع‌آوری‌شده، سود پرداختی دوره‌ای، دیرکرد پرداخت سود و… را اعلام می‌کنند که بعضی از سکوها این اطلاعات را برای عموم منتشر می‌کنند اما در برخی از سکوها صرفا برای سرمایه‌گذاران قابل مشاهده است که برای مشاهده آن باید وارد پنل کاربری خود شوند. پس سکوهای تامین مالی جمعی موظف به گزارش‌دهی هستند اما الزامی در خصوص انتشار اعداد به ریال و یا تومان وجود ندارد و سکوها در این خصوص تصمیم‌گیری می‌کنند.»

باتوجه به حساسیت رگولاتورها در مورد نکول تامین مالی جمعی، این نرخ در سکوها به صورت تجمیعی مشاهده نمی‌شود. هرچند کاربران می‌توانند بابررسی طرح‌ها میزان تامین مالی، سود واریزی و ناموفق بودن پروژه‌ها را به صورت تفکیکی مشاهده کنند.

فرابورس در مورد الزامات نمایش این داده‌ها در سکوها به پیوست گفت: «موفق یا ناموفق بودن هر طرح نیز به روش‌های مختلف اعلام می‌شود. یا به صورت تیک سبز، یا پر شدن نواری که نشان‌دهنده اتمام جمع‌آوری وجوه است و… اکثر طرح‌ها تاکنون موفق بوده و به صورت انگشت‌شمار اگر طرحی ناموفق باشد، سکو وجوه جمع‌آوری شده را به‌حساب سرمایه‌گذاران بازمی‌گرداند.»

تامین مالی جمعی؛ از سیاست‌گذاری تا اعمال محدودیت

شکل‌گیری این سکوها به نیمه اول دهه ۹۰ برمی‌گردد. البته با ارائه دستورالعمل تامین مالی جمعی مصوب شورای عالی بورس، این شکل از فعالیت سیاست‌گذاری و قانونی شد که در سال ۹۹ سکوهای تامین مالی جمعی تحت نظارت فرابوس ارائه طرح‌های خود را آغاز کردند.

ارکان تامین مالی جمعی شامل عامل (سکوی تامین مالی جمعی)، متقاضی، سرمایه‌گذار، طرح و گواهی شرکت می‌شود. روند روبه رشد ارائه طرح‌ها در سکوها همزمان با افزایش سرمایه‌گذاران در سال گذشته استقبال از این روش را نشان می‌دهد. با این حال از جمله مهم‌ترین چالش‌های این حوزه از نگاه فعالان محدودیت‌های فرابورس و بانک مرکزی عنوان می‌شود که آنها معتقدند به کاهش خلاقیت کسب‌وکارها منجر می‌شود.

در این میان به نظر می‌رسد سقف تامین مالی از جمله مهم‌ترین چالش سکوهاست. این سقف که در سال ۹۹ به دست فرابورس ۵۰۰ میلیون تومان مشخص شده بود، امروزه به ۵۰ میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است. البته دیگر چالش مهم سکوها نرخ تامین مالی عنوان می‌شود. موضوعی که گفته می‌شود باتوجه به نزدیکی این نرخ به نرخ بهره بازار نگرانی‌هایی را نزد رگولاتورهایی مانند بانک مرکزی و فرابورس برای نکول ایجاد کرده و باعث محدودیت در مشخص کردن این نرخ برای سکوها شده است.