هم‌بنیان‌گذار ناگ ایران: رگولاتور باید از پتانسیل آی‌آرناگ استفاده کند

ناگ‌ها از چه زمانی به وجود آمدند و چه اهمیتی در دنیا دارند؟

ناگ‌ها از پیدایش شبکه اینترنت شکل گرفتند و قدیمی‌ترین آنها را می‌توان NANOG دانست. North America Nog در دهه هفتاد میلادی در آمریکا شکل گرفت و افراد فنی شبکه اینترنت در آن به گفت‌وگو و اشتراک‌گذاری دانش پرداختند.

ذات شبکه اینترنت بر اساس اعتماد است؛ یعنی از لحاظ فنی این شبکه بر اساس اعتماد شبکه‌های کوچک‌تری شکل می‌گیرد که بهم ارتباط دارند و آن شبکه‌های کوچک‌تر هر کدام در نقطه‌ای از دنیا شکل گرفته‌اند و با یک سری قوانین که از ابتدای شکل‌گیری آن ایجاد شده‌اند، اداره می‌شوند.

در این کامیونیتی‌های کوچک و فنی هم یک سری قوانین به وجود آمده است که آنها را عملیاتی کرده‌اند و در شبکه‌ای با مقایس کره زمین بین کشورها با شرایط کاملا مختلف و غیر یکسانی که دارند کار کند و به یک اینترنت واحد و یکسان تبدیل شود و با شعار یک دنیا و یک اینترنت فعالیت می‌کند.

در این کامیونیتی‌های کوچک و فنی نیز قوانینی به وجود آمده و عملیاتی شده است که در مقایس کره زمین با کشورهایی که شرایط کاملا متفاوتی دارند عمل کنند و به یک اینترنت واحد تبدیل شود. همانطور که شعار خود ICANN هم یک دنیا و «یک اینترنت» است.

اصلا چرا باید انجمن‌‌های فنی جهانی شکل‌بگیرند؟

انجمن‌های فنی همیشه عضو خیلی مهمی بوده‌اند چون توسعه پروتکل‌ها و مسائلی از این قبیل برای پیش‌برد فناوری در سطح دنیا توسط افراد فنی انجام می‌شود و آن افراد در این انجمن‌ها با یکدیگر آشنا می‌شدند و تعامل می‌کنند. جرقه‌های ایجاد پروتکل‌ها و شرایط بهتر اینترنت نیز از همینجا شکل گرفت است.

چرا ناگ‌ها به صورت محلی شکل گرفته‌اند؟

دلیل اصلی محلی بودن این است که به زبان محلی خود آنجا فعالیت می‌کنند چون چالش اصلی شرکت در انجمن‌های بین‌المللی مثل ICANN و رایپ‌، برای افرادی که از کشورهای دیگر می‌آیند، هم‌زبان نبودن است.

بر همین اساس اصلی‌ترین رکن انجمن‌های محلی این است که به زبان محلی آن منطقه باشد. در ایران هم به همین شکل در سال ۲۰۱۴، سازمان رایپ‌ان‌سی‌سی در رویدادی که برگزار کرد ایرانی‌ها را تشویق کرد که یک تشکل داخلی فارسی زبان ایجاد کنند و تعاملات داخلی خود را به زبان فارسی انجام دهند تا حضور پررنگ‌تری هم در انجمن‌های بین‌المللی از جمله رایپ و رایپ‌ان‌سی‌سی داشته باشند.

اولین رویداد شما چه زمانی برگزار شد؟

سال ۲۰۱۷ ما اولین رویدادمان را برگزار کردیم. در حالیکه تنها یک ماه قبل برگزاری آن را از طریق کانال تلگراممان اعلام کرده بودیم، استقبال آنقدر چشمگیر بود که خودمان جا خوردیم.

نزدیک به ۲۰۰ نفر ثبت نام کردند و از این تعداد ۱۰۰ نفر حضور فیزیکی داشتند. این اولین رویداد آی‌آرناگ شد که در آن شش ارائه و دو اسپانسر داشتیم.

با توجه به اینکه مدل اینترنت در ایران دولتی است، ناگ ایران با چه هدفی شکل گرفت که توانست با نگاه دولتی در تضاد نباشد و حتی با بخش حاکمیتی دولت ارتباط برقرار کند؟

هدف ما فقط این است که افراد فنی حوزه شبکه‌های اینترنت را به هم وصل کنیم. یک شیوه‌نامه ابتدای کار این گروه درست کردیم و در آن ذکر کردیم که آی‌آرناگ هیچ نقش اجرایی در صنعت ICT و اینترنت ندارد. تنها در صورت نیاز رگولاتور یا حاکمیت و دولت می‌تواند نقش مشاوره‌ای بازی کند.

ما فقط روی این موضوع تمرکز کرده‌ایم که سالی یکبار افراد حوزه شبکه و اینترنت را کنار هم جمع کنیم و چالش‌های فنی این حوزه را که در دنیا هم مطرح هست برطرف کنیم؛ مثل مهاجرت از IPv4 به IPv6 که کل دنیا درگیر آن است و ایران هم یکی از آن کشورهاست. این یکی از موضوعات فنی بوده که همیشه در آی‌آرناگ به آن پرداخته شده است.

تا حالا رگولاتور یا دولت از ناگ ایران درخواست مشاوره یا کمک کرده‌اند؟

تا الان که عملا اتفاقی نیوفتاده چون باید رگولاتور یا نهادهای دولتی این پتانسیل را در آی‌آرناگ ببینند که افراد فنی حوزه شبکه اینترنت با تجربه کافی در مورد این مسائل صحبت می‌کنند. در واقع ارتباط نهادهای دولتی با اعضای آی‌آرناگ وقتی اتفاق می‌افتد که سیاستگذار حوزه اینترنت بخواهد کمک بگیرد.

آیا ناگ‌ها واقعا تاثیر گذارند؟

بله واقعا موثر بوده است. سال ۲۰۱۴ جرقه اولیه خورد اما همتی نبود و هیچکس نمی‌دانست از کجا شروع کنیم. آن زمان یک لیست درست شد و اعضای ایرانی رایپ‌ان‌سی‌سی که همین شرکت‌های اینترنتی بودند، به زبان فارسی با هم ارتباط برقرار کنند. منتها صحبت‌ها و گفت‌وگوهای آنها حول موضوعات IP، منابع عددی و مسائلی از این قبیل بود.

بعد از آن یک رویداد غیرمستقل مربوط با LIRهای ایرانی یا همان شرکت‌های اینترنتی عضو رایپ‌ان‌سی‌سی شکل گرفت. در آن رویداد دوباره بحث راه‌اندازی یک ناگ در ایران مطرح شد و ما درخواست دادیم هر کسی که داوطلب است، اعلام آمادگی کند. ۲۰ نفر اعلام آمادگی کردند و پس از یک سال فراز و نشیب ما تصمیم گرفتیم انجمنی تاسیس کنیم که هدف اصلی آن، برگزار کردن رویداد و جمع کردن افراد فنی شبکه اینترنت دور هم باشد.

تا حالا ناگ چه دستاوردهایی به دست آورده‌است؟

ما همیشه به خاطر تحریم‌ها، برای شرکت در آزمون‌های بین‌المللی که شرکت‌های گوناگون در نقاط مختلف دنیا برگزار می‌کنند، مشکلاتی داشتیم. یکی از سازمان‌هایی که دوره‌های مختلف برگزار می‌کند خود رایپ‌ان‌سی‌‌سی است. رایپ‌ان‌سی‌سی یک سازمان غیرانتفاعی است که به ۷۶ کشور سرویس می‌دهد و ایران هم جزو آن است.

رایپ‌ان‌سی‌سی یک آکادمی دارد که پس از برگزاری دوره‌های فنی مختلف، از آنها امتحان می‌گیرد. شرکتی که برنامه‌‌ریزی این دوره‌ها را انجام می‌دهد یک شریک تجاری آمریکایی دارد و این موضوع به خاطر مسائل مربوط به تحریم‌ها، شرکت کردن ایرانی‌هایی را که کارت شناسایی موردقبول بین‌المللی نداشتند با مشکل مواجه می‌کرد.

حدود سه سال من و سایر افرادی که در رویدادهای بین‌المللی با کسانی آنها تعامل می‌کردیم، به عنوان نمانیده انجمن ناگ ایران می‌گفتیم که شما موظف هستید به ایران هم مثل سایر کشورها این خدمات را ارائه دهید. ذات سازمان رایپ‌ان‌سی‌سی (RIPE NCC) به عنوان یک سرویس غیرانتفاعی این است که تمام سرویس‌هایش را به همه کشورها ارائه دهد. این پیگیری‌ها باعث شد ساز و کار قبلی کنار گذاشته شود و رایپ‌ان‌سی‌سی تکنولوژی برگزاری آزمونش را درونی کند.

الان بیش از یک سال است که ایرانی‌ها هم می‌توانند بدون نیاز به وی‌پی‌ان یا نشان دادن کارت شناسایی دیگر، با همان کارت شناسایی عکس‌دار خود مثل پاسپورت یا هر چیز دیگری، در این آزمون‌ها شرکت کنند و مدرکشان را بگیرند. این موضوع همراه با دستاوردها و بهبودهای فنی دیگری که در شبکه اینترنت ایران بوده، به واسطه تعامل ایجاد شده است که شاید به خاطر اتفاقات موجود در اینترنت ایران خیلی برای عموم ملموس نباشد.

اصلی‌ترین چالش شما در مورد این ارتباط چیست؟

یکی از چالش‌های ما نداشتن اسپانسر است؛ چه مالی چه معنوی. همیشه جای سازمان‌های دولتی که در اینترنت ایران تاثیرگذار هستند، مثل سازمان تنظیم مقررات رادیویی یا شرکت ارتباطات زیرساخت، در آی‌آرناگ خالی بوده است. با وجود اینکه ناگ الان به پختگی رسیده است، ما شرکت‌کنندگان کمی از این سازمان‌ها در رویدادها حضور دارند و این کمبود احساس می‌شود زیرا اگر از رگولاتوری و تصمیم‌گیرنده‌های دولتی در آی‌آرناگ حضور پیدا کنند و تشکل را بهتر بشناسند، می‌توانند از پتانسیل فنی افراد حاضر در آن استفاده کنند.

آیا در کشورهای دیگر هم ناگ‌ها به همین صورت فعالیت می‌کنند؟

تقریبا ناگ داخلی هر کشوری با توجه به وضعیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آنجا به فعالیت خود ادامه می‌دهد. نمی‌توان گفت دقیقا شبیه ما هستند چون شرایط برای ما در ایران به خاطر ذات شبکه اینترنت و ساز و کار آن کمی متفاوت است.

به عنوان مثال یکی از دغدغه‌هایی که از ابتدای پیدایش شبکه اینترنت بوده، بحث امنیت در روتینگ اینترنت (مسیریابی شبکه) و پروتکل BGP است که در همه رویدادهای فنی و ناگ‌های مختلف، مطرح می‌شود. در این سال‌ها برای اینکه امنیت به این روتینگ اضافه شود، ساختارهای مختلفی بررسی شده و در IETF به اجماع رسیده که به عنوان یک استاندارد آن را منتشر کرده‌اند.

تا ۵-۶ سال پیش آدرس‌های IP ایران از نظر امنیتی وضعیت مناسبی نداشت و ما همیشه جزو پنج کشور اولی بودیم که IP هایمان یا رکورد امنیتی ندارد یا اگر دارد اشتباه است و این باعث می‌شد در ساختار روتینگ اینترنت IP آدرس‌های ایرانی با مشکل مواجه شوند.

ما در رویدادهای مختلف مربوط به آی‌آرناگ در خصوص ساز و کارهایی که باعث می‌شد این مشکلات امنیتی را برطرف کنیم، ارائه‌ها و وبینارهای آموزشی مختلف داشتیم و رسیدیم به جایی که در رویداد قبلی ما خود سازمان رایپ‌ان‌سی‌سی ارائه‌ای انجام داد که طبق آن بالای ۹۹ درصد آدرس‌های IP ایرانی دیگر مشکل نداشتند. این اتفاق به دلیل همین تعامل و نزدیک کردن افراد فنی حوزه شبکه‌های اینترنت و ارتباطی بود که تجربه و دانش خود را با یکدیگر به اشتراک گذاشتند.

اگر از موضوع فیلترینگ بگذریم، یکی از مشکلاتی که مردم با آن مواجه هستند حفره‌های امنیتی است. آیا ناگ می‌تواند برای این موضوع راهکار ارائه دهد یا متخصص‌های این موضوع در ناگ حضور دارند تا از مشاوره شما استفاده کنند؟

متخصصان امنیت سایبری در گروه آی‌آرناگ هستند و در رویداد اخیر هم ما سه ارائه در مورد این موضوع داشته‌ایم. یکی از موضوعات قابل ارائه در این رویدادها چه در ایران و چه در دیگر نقاط دنیا، امنیت شبکه است که خیلی از مسائل قطعا در درون آن وجود دارد.

به غیر از دو سال کرونا، بقیه رویدادهای آی‌آرناگ به ترتیب برگزار شده است. در سال‌های اخیر شما بیشتر با چه چالش‌هایی مواجه شدید؟

جدی‌ترین چالش ما در این چند سال جذب اسپانسر است و یکی از دلایل آنه هم کرونا و فاصله‌ای بود که ایجاد کرد. ما چهار آی‌آرناگ برگزار کرده بودیم و آی‌آرناگ ۴ هم رویداد خوبی بود که باعث شد این انجمن بین شرکت‌های اینترنتی و هاستینگ‌های مختلف شناخته شود و خود من هم با مدیران کسب و کارها و شرکت‌های دیگر اطلاعات زیادی مبادله کردم.

با این وجود و با توجه به اینکه بسته‌های اسپانسری ما در مقابل هزینه‌هایی که سازمان‌ها برای حضور در نمایشگاه‌هایی مثل الکام و تلکامپ می‌کنند بسیار ناچیز است و به نظر من دیگر آن نمایشگاه‌‌ها برای شرکت‌ها دستاوردی ندارد، ما هنوز چالش داریم و به سختی می‌توانیم اسپانسر بگیریم.

بیشتر چه سازمان‌هایی تمایل به حمایت از شما نشان داده‌اند؟

این موضوع هم از خوش‌شانسی ما است و هم مقداری جای نقد دارد که در این رویدادها، اسپانسر اصلی ما سرویس‌های ابری بوده‌اند در حالی که شرکت‌های اینترنت ثابت یا همراه شرکت‌هایی هستند که قطعا فعالیت ما برای آنها مفیدتر است.

تا الان با وجود شناختی که از آی‌آرناگ ایجاد شده است، موفق نشده‌ایم که این اسپانسرها را جذب کنیم و این یکی از چالش‌های اصلی ما است.

چطور افراد متخصص را جذب می‌کنید و آنها را از غیرمتخصص‌ها تشخیص می‌دهید؟

محل اصلی فعالیت ما یک گروه تلگرامی باز است که الان بیش از هزار و دویست نفر عضو دارد و در هر رویداد ما لینک عضویت در آن را به اشتراک می‌گذاریم. فعالیت‌های ما بیشتر دهان به دهان چرخیده و با مصاحبه‌هایی که انجام داده‌ایم ما را شناخته‌اند.

این هم یکی دیگر از چالش‌های ما است که به دلیل بالاتر رفتن تعداد اعضای گروهمان فضایی در آن ایجاد شده که بیشتر افراد آن را جایی برای رفع مشکلات اینترنتی می‌بینند. یعنی به جای اینکه افراد با پشتیبان شرکت ارائه‌دهنده خدمات اینترنت خود مسائل فنی را برطرف کنند، در آی‌آرناگ به دنبال افرادی که در آن شرکت کار می‌کنند می‌گردند.

قرار است با همکاری گروه پی‌سی، به زودی ساز و کار و سیستمی راه‌اندازی کنیم که به کمک آن احراز هویت ساده‌ای صورت بگیرد و بتوانیم افراد متخصص‌تری در حوزه شبکه و اینترنت در گروهمان داشته باشیم.

شما به صورت یک انجمن غیرانتفاعی فعالیت می‌کنید، معمولا این انجمن‌ها حق عضویت می‌گیرند. آیا شما هم چنین برنامه‌ای دارید؟

همیشه همه چیز ما کاملا رایگان بوده است. تمام هزینه‌ای که از اسپانسرها جذب می‌کنیم، خرج رویداد می‌شود و همیشه رایگان خواهد بود چون در همه جای دنیا به همین صورت است.

اگر بخواهید افراد متخصص را از غیرمتخصص جذا کنید شاید در نهایت مجبور به گرفتن حق عضویت بشوید.

این پیشنهاد بارها مطرح شده است که یا یک سیستم اهدا کردن راه‌اندازی کنیم تا هر کسی دوست دارد کمک مالی کند، یا حق عضویت بگیریم. اما با توجه به اینکه الگوی ما انجمن‌هایی هستند که بیش از ۳۰ سال است در اینترنت کار می‌کنند و همیشه رایگان بوده‌اند، ترجیح می‌دهیم به صورت کنونی مسیر خود را ادامه دهیم.

آی‌آرناگ ۶ چه زمانی برگزار می‌شود؟

در بهار و به احتمال زیاد اردیبهشت خواهد بود اما زمان دقیق آن را نمی‌توانم بگویم. استقبال از آی‌آرناگ ۵ خوب بود و تصمیم گرفتیم در سال جدید آن را زودتر برگزار کنیم که در فصل مناسبی باشد.

ما تلاش می‌کنیم این رویداد در جایی غیر از تهران برگزار شود چون اسم آن واضح است؛ گروه گردانندگان شبکه اینترنت ایران. تا الان ۵ رویداد قبلی در تهران بوده و خیلی از افرادی که حضور پیدا کردند از شهرهای دیگر بودند.

به همین دلیل می‌خواهیم نشان بدهیم که فقط ناگ تهران نیست و برای ایران است. احتمالا یا در مشهد یا در شیراز برگزار خواهد شد و به این موضوع بستگی دارد که آیا اسپانسری که جذب می‌کنیم متقاعد می‌شود در جای دیگری برگزار شود یا خیر.

آیا با ناگ‌های منطقه هم ارتباطی دارید؟

آی‌آرناگ را کامیونیتی اینترنت در دنیا و سازمان‌های تاثیرگذاری مثل خود رایپ‌ان‌سی‌سی یا ICANN می‌شناسند. این سازمان‌ها برای برگزار کردن خیلی از رویدادهای خود، اطلاعات لازم از ایران را از طریق کانال آی‌آرناگ به دست می‌آورند. به عنوان مثال زمانی که می‌خواهند برای یک رویداد به تعدادی از افراد بورسیه شرکت به صورت رایگان بدهند، می‌دانند آی‌آرناگی وجود دارد و اطلاعیه خود را در آنجا هم منتشر می‌کنند. با این حال ارتباط خاصی که بخواهد دلیل یا هدف خاصی را دنبال کند وجود ندارد.

سال گذشته در تاشکند ازبکستان رایپ‌ان‌سی‌سی یک رویداد منطقه‌ای برگزار کرد که من آنجا در مورد تجربه راه‌اندازی ناگ در کشوری مثل ایران که شرایط خاصی دارد، ارائه‌ای انجام داد. آنها به دنبال این بودند که یک کامیونیتی به این شکل در کشور ازبکستان راه‌اندازی کنند و به خاطر نزدیک بودن شرایط ایران و ازبکستان به دلایل مختلف، ارائه در آنجا برگزار شد. به این شکل ارتباط بین کشورها و کامیونیتی‌ها وجود دارد.

الان چند ناگ در دنیا داریم؟

فکر می‌کنم بیش از ۸۰-۹۰ ناگ داشته باشیم. علاوه بر اکثر کشورهایی که به اینترنت دسترسی دارند، ناگ‌های منطقه‌ای هم داریم مثل ناگ خاورمیانه، ناگ اوراسیا و سی‌ای ناگ برای آسیای مرکزی که به زودی راه می‌افتد. البته این ناگ‌های منطقه‌ای را همیشه یک سازمان بالادستی مثل رایپ یا‌ آیزاک راه‌اندازی کرد‌ه‌اند.