اپراتورهای مجازی تلفن همراه، هفت سال پس از دریافت پروانه؛ بازار کساد MVNOها

به گزارش پیوست، پروانه اپراتور مجازی تلفن همراه از جمله برنامه‌های محمود واعظی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت اول حسن روحانی بود. پروانه‌ای که از ابتدا با اما و اگر برای موفقیت روبه‌رو بود و پس از گذشت هفت سال از صدور اولین پروانه، اثر مهمی از این اپراتورها در بازار دیده نمی‌شود و حتی در گزارش‌های فصلی سازمان تنظیم مقررات نیز نامی از آنها به میان نمی‌آید.

ترابردپذیری شماره‌های تلفن همراه، رومینگ ملی و اپراتور مجازی تلفن همراه، سه طرحی بودند که وزارت ارتباطات در میانه دهه ۹۰ برای شکست انحصار در بازار تلفن همراه به میان آورد و در حالی که بیش از ۵۰ شرکت متقاضی دریافت موافقت اولیه برای راه‌اندازی MVNO شدند اما در نهایت تنها ۱۹ شرکت این موافقت‌نامه را اخذ کردند که از میان آنها نیز فقط ۹ شرکت توانستند از سال ۹۶ تا امروز این پروانه را دریافت کنند. این در حالی است که از همان ۹ شرکت دارای پروانه نیز چند شرکت محدود همچنان فعالیت خود را ادامه می‌دهند.

مشکل ارز و تحریم

اپراتور مجازی موبایل (Mobile Virtual Network Operator) اپراتورهایی هستند که از فرکانس و تجهیزات اپراتورهای تلفن همراه استفاده می‌کنند. اپراتورهای مجازی به دو نوع کلی تقسیم می‌شوند. Full MVNO از کر جداگانه برخوردار هستند اما Light MVNO از کلیه امکانات اپراتورهای اصلی استفاده می‌کنند.

اپراتورهای مجازی معمولاً بخش کوچکی از بازار را به عنوان هدف انتخاب می‌کنند و خدماتی به دانشجویان، دانش‌آموزان، گردشگران و… ارائه می‌دهند که گاهی تنها شامل پیامک، اینترنت، مکالمه در ساعت‌های خاص می‌شود.

در ایران پنج اپراتور مجازی نوع اول فعال هستند که اولین آنها (سامانتل) در آخرین روزهای شهریور ۹۶ پروانه فعالیت گرفت و آخرین آنها (آرین‌تل) نیز انتهای همان سال موفق به دریافت پروانه شد. در این میان تنها شاتل موبایل در سال جاری گزارشی از وضعیت خود ارائه کرد و دیگر اپراتورها ترجیح داده‌اند در سایه باقی بمانند.

آرش کریم‌بیگی، مدیرعامل شاتل موبایل، با بیان این نکته که تعداد کاربران شاتل موبایل به یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر رسیده است، درباره مشکلات اپراتورهای مجازی در ایران گفت: مشکل تعرفه هم اپراتورهای مجازی و هم اصلی را درگیر کرده است. بیش از هفت سال است که تعرفه خدمات موبایل بازبینی نشده و با سرکوب تعرفه و تعرفه‌گذاری دستوری این صنعت مواجه است. اما هزینه‌های اپراتورهای موبایل همواره در حال افزایش است. چه هزینه ریالی و چه ارزی برای توسعه شبکه، نگهداری شبکه و هزینه‌های دیگر به طور نجومی طی این سال‌ها افزایش یافته اما تعرفه موبایل همچنان ثابت است و عملاً سرکوب شده است.

او تحریم‌ها را یکی دیگر از مشکلات پیش روی اپراتورهای مجازی نوع اول عنوان کرد که در زمینه خرید تجهیزات، خدمات، لایسنس خدمات، نرم‌افزارها و سخت‌افزارها تاثیر خود را نشان می‌دهد.

همکاری میزبان‌ها

تاکنون چهار اپراتور مجازی نوع دوم مجوز فعالیت دریافت کرده‌اند که به‌جز آپتل (متعلق به آپ) از دیگران ردپایی در اینترنت دیده نمی‌شود و مشخص نیست دارندگان این پروانه‌ها چه تصمیمی دارند. این در حالی است که دو گروه بزرگ توسن و فناپ نیز در میان دارندگان پروانه اپراتور مجازی نوع دوم قرار دارند.

اپراتورهای نوع دوم با توجه به نوع پروانه، همکاری بیشتر اپراتورهای میزبان را نیاز دارند؛ اما از همان زمان که ارائه این پروانه در دستور کار وزارت ارتباطات قرار گرفت، برخی کارشناسان می‌گفتند اپراتورهای میزبان کلیه بازارهای کوچک را پوشش داده و فضایی برای حضور MVNOها باقی نگذاشته‌اند. این در حالی است که در همان سال‌ها اعلام شده بود هر اپراتور باید حداقل با دو MVNO قرارداد همکاری امضا کند.

مدیرعامل شاتل موبایل در پایان درباره همکاری اپراتورهای میزبان توضیح داد: یکی از مشکلاتی که اپراتورهای مجازی را درگیر کرده، عدم تعامل سازنده برخی اپراتورهای میزبان است. به نظر می‌رسد اپراتورهای میزبان چنان‌که باید دیدگاه تعاملی با اپراتورهای مجازی ندارند. حتی در برخی موارد برخی اپراتورهای میزبان با MVNOها به‌اشتباه خود را در رقابت و ادغام عمودی می‌بینند. برخی نیز تصور می‌کنند باید عقب‌ماندگی تجاری خود را با گران‌فروشی به اپراتورهای مجازی جبران کنند و با این کار هر دو بازنده می‌شوند.