۳ استان کشور در فقر ارتباطی به سر می‌برند سیستان و بلوچستان، خراسان شمالی، کهگیلویه و بویراحمد کمترین دسترسی را به فناوری دارند

به گزارش پیوست، گزارش وزارت کار، رفاه و تعاون اجتماعی از وضعیت فقر در استان‌های مختلف کشور که سال گذشته منتشر شد، نشان می‌داد نرخ فقر در کل کشور حدود ۳۰درصد است؛ اما در استانی مانند سیستان و بلوچستان، این نرخ بالاتر از ۵۰ درصد است. همین وضعیت در شاخص‌های ICT و پرداختی نیز دیده می‌شود و استان‌های محروم اقتصادی در شاخص‌هایی مانند ضریب نفوذ اینترنت همراه و ثابت، پوشش جمعیتی تلفن همراه و تعداد خطوط تلفن ثابت و استفاده از ابزارهای پرداخت الکترونیکی زیر خط میانگین کشوری قرار دارند و در مقابل، استان‌هایی که از نظر اقتصادی وضعیت بهتری دارند، بالای خط میانگین شاخص‌های ارتباطی قرار می‌گیرند.استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان شمالی، کهگیلویه و بویراحمد، بدترین وضعیت و استان‌های تهران، البرز، اصفهان و یزد بهترین شرایط را دارند.

حداقل ارتباطات

داده‌های پایگاه رفاه ایرانیان نشان می‌دهد استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان شمالی، هرمزگان و لرستان بدترین وضعیت اقتصادی را در سال ۱۴۰۰ داشته‌اند و در رتبه‌های بعدی، استان‌های مرزی ایران قرار دارند. در مقابل، استان‌های یزد، تهران، بوشهر و اصفهان در رتبه‌های بالایی هستند. این آمار هنوز برای سال ۱۴۰۱ منتشر نشده است.

همین الگو تقریباً در شاخص‌های ارتباطی نیز دیده می‌شود. به گونه‌ای که بر اساس آمارهای رگولاتوری، متوسط پوشش جمعیتی نسل ۲ تلفن همراه (حداقل ارتباطات همراه) در استان تهران نزدیک ۱۰۰ درصد و در استان خراسان شمالی کمتر از ۸۰ درصد است. متوسط این شاخص در کل کشور، حدود ۹۲ درصد است.

دو اپراتور همراه اول و ایرانسل خدمات نسل ۲ تلفن همراه (2G) را ارائه می‌دهند و اپراتور سوم (رایتل) چنین سرویسی ندارد. میزان پوشش جمعیتی دو اپراتور مذکور در استان‌های مختلف، یکسان نیست؛ اما جدا از رقابت‌های میان این دو شرکت، اگر از پوشش جمعیتی آنها در استان‌های مختلف، میانگین بگیریم، نمودار زیر به دست می‌آید که نشان می‌دهد غیر خراسان شمالی، استان‌های سیستان و بلوچستان، کردستان، کهگیلویه و بویراحمد و خراسان جنوبی، از خط میانگین پوشش جمعیتی، فاصله دارند و در مقابل استان‌های تهران، البرز، اصفهان، قم و یزد وضعیتی بهتر از میانگین دارند.

شاخص بعدی در زمینه حداقل ارتباطات، تعداد خطوط تلفن ثابت است که نمودار آن فاصله بسیار زیاد استان تهران با دیگر استان‌ها را به ثبت می‌رساند. در استان تهران تا پایان اسفند سال ۱۴۰۱ نزدیک ۷.۵ میلیون خط تلفن ثابت، فعال بوده درحالی‌که استان اصفهان به عنوان رتبه دوم از این نظر کمتر از ۲.۵ میلیون خط فعال داشته است.

جدا از فاصله تهران با دیگر استان‌های کشور در این شاخص هم می‌توان دید استان‌هایی مانند مازندران، فارس، خراسان رضوی و آذربایجان شرقی وضعیت به مراتب بهتری نسبت به دیگر استان‌ها دارند و در انتهای این جدول نیز استان کهگیلویه و بویراحمد با کمتر از ۹۰ هزار خط فعال تلفن فعال قرار دارد.

در همین زمینه، خبرگزاری ایسنا روز ۱۸ اردیبهشت امسال گزارش داد «شهرستان مرزی ساحلی دشتیاری در جنوب سیستان و بلوچستان از جمله شهرستان‌های مرزی استان است که جمعیت غالب در روستاها ساکن هستند و بعد از سرباز دومین شهرستان روستایی در سیستان و بلوچستان به شمار می‌رود، در بارندگی‌های اخیر سیستم‌های ارتباطی ۷ روستای این شهرستان به کلی آسیب دیده و از مدار ارتباط آنتن‌دهی و اینترنت خارج شده است روستاهای بل ریمدان، شیخان کرگ، جر، سندحمزه، سندمیرثوبان، سندشیران و روستای دور از جمله روستاهای بخش مرکزی دشتیاری هستند که بیش از ۱۴ روز است که هیچ‌گونه آنتن‌دهی ندارند و عملاً از دسترس خارج شدند.»

اینترنت پرسرعت

بعد از حداقل ارتباطات، دسترسی به اینترنت اهمیت دارد که پیامد آن امکان استفاده از خدمات الکترونیکی دولتی و خصوصی و توسعه تجارت الکترونیکی است. از این نظر گرچه استان‌های مختلف در سال‌های اخیر با افزایش دسترسی به اینترنت همراه روبه‌رو شده‌اند؛ اما باز هم فاصله معناداری میان استان‌های محروم با استان‌های برخوردار دیده می‌شود. وضعیت در دسترسی به اینترنت ثابت بسیار بدتر از اینترنت همراه است.

ضریب نفوذ پهن‌باند ثابت در سال‌های اخیر رشد چشمگیری نداشته و هنوز حتی به رقم ۱۵ درصد نیز نرسیده است. این در حالی است که از اوایل دهه ۸۰ اینترنت پرسرعت در ایران عرضه می‌شود. با وجود این، همچنان بسیاری از استان‌های کشور در دسترسی به اینترنت ثابت پرسرعت، مشکل دارند. آمارهای رگولاتوری نشان می‌دهد استان تهران با ضریب نفوذ بیش از ۱۹ درصد بهترین شرایط را دارد و استان سیستان و بلوچستان با حدود ۳ درصد در بدترین وضعیت به سر می‌برد. میانگین ضریب نفوذ پهن‌باند ثابت در کشور حدود ۱۳ درصد است. در اینجا نیز استان‌های برخوردار در بالای خط میانگین قرار دارند و استان‌های محروم همگی زیر ۱۰ درصد هستند.

در اینترنت همراه، وضعیت بهتر است و هیچ استانی ضریب نفوذ کمتر از ۱۰۰ درصد ندارد. میانگین کشوری این شاخص نیز به ۱۷۵ درصد رسیده است؛ اما باز هم می‌توان فاصله میان استان‌های مختلف را مشاهده کرد. استان البرز با بیش از ۲۰۰ درصد، رکورد عجیبی را به ثبت رسانده و در مقابل استان سیستان و بلوچستان به ۱۴۵ درصد نرسیده است.

با نگاهی جزئی‌تر به آمارها، دیده می‌شود اپراتور سوم تلفن همراه (رایتل) در استان‌های ایلام، خراسان جنوبی، زنجان و کهگیلویه و بویراحمد اصلاً حضور ندارد و در استان‌های بوشهر، چهارمحال و بختیاری، سمنان، سیستان و بلوچستان، گلستان، لرستان، همدان و یزد نیز فقط سرویس 3G عرضه می‌کند.

همچنین پوشش جمعیتی 3G و 4G دو اپراتور دیگر در استان‌های مختلف از وضعیت کلی ارتباطی آن استان‌ها پیروی می‌کند و مثلاً در استان سیستان و بلوچستان متوسط پوشش جمعیتی همراه اول و ایرانسل ۵۰ درصد است. این در حالی است که در استان تهران چنین شاخصی به ۹۹ درصد می‌رسد.

بررسی پوشش جمعیتی 3G و 4G در استان‌های مختلف و مقایسه آن با عدد ضریب نفوذ پهن‌باند سیار نشان می‌دهد امکانات موجود در استان‌ها به صورت یکسان توزیع نشده و بخش بزرگی از ساکنان استان‌های محروم به اینترنت پهن‌باند دسترسی ندارند.

پرداخت الکترونیکی

شاخص دیگری که می‌تواند وضعیت دسترسی به خدمات الکترونیکی را نشان دهد، میزان پرداخت‌های الکترونیکی است. گزارش‌های دوره‌ای شاپرک در این زمینه، ارتباط خطی میان دسترسی به سرویس‌های ارتباطاتی و پرداخت الکترونیکی را تایید می‌کند.

جدیدترین گزارش شاپرک که مربوط به فروردین ۱۴۰۲ است به ما می‌گوید سرانه تعداد کارتخوان فروشگاهی فعال در استان مازندران حدود ۱.۷ برابر استان سیستان و بلوچستان است. در این زمینه، استان تهران تقریباً در میانه جدول قرار دارد.

اگر بتوان بالا بودن سرانه کارتخوان در استان‌هایی مانند مازندران، بوشهر و گیلان را به مسافرپذیر بودن این استان‌ها مرتبط دانست، تعداد ابزارهای پذیرش اینترنتی و موبایلی فعال، به صورت واقعی‌تری وضعیت پرداخت الکترونیکی در استان‌ها را نشان می‌دهد.

در این زمینه استان تهران فاصله بسیار زیادی با استان‌های دیگر دارد و در سمت مقابل، کهگیلویه و بویراحمد و ایلام شرایط خوبی ندارند.

در یک نگاه کلی همان‌طور که گفته شد، الگوی برخورداری اقتصادی استان‌های مختلف کشور در شاخص‌های الکترونیکی و ارتباطاتی نیز تکرار شده است و این موضوع، نشان‌دهنده وجود شکاف دیجیتالی در کشور است.