معاون فناوریهای نوین بانک مرکزی: محدودیت انتشار توکنهای معاملاتی حذف شدهاست
معاون فناوریهای نوین بانک مرکزی در رویداد ملی ارز دیجیتال از حذف بخش عمدهای از…
۱۷ آذر ۱۴۰۳
۱ اسفند ۱۴۰۱
زمان مطالعه : ۱۷ دقیقه
تاریخ بهروزرسانی: ۲۰ اسفند ۱۴۰۱
همه ما روزانه از خدمات بانکی مختلفی استفاده میکنیم اما در مورد برخی از آنها اطلاعاتی نداشته و با کارکرد آنها آشنا نیستیم. شناخت و اطلاع از این اصطلاحات بانکی بویژه در حال حاضر که اکثر خدمات بانکی دیجیتالی است به ما کمک میکند که امور بانکی خود را به نحو درستی پیگیری و به انجام برسانیم.
نکته مهم دیگری که ضرورت یادگیری اصطلاحات بانکی را شدت میبخشد، این است که در هماکنون خدمات بانکها در هر حوزهای با تنوع بسیاری روبرو شده به طوری که برخی از آنها دارای پیچیدگیهایی هستند که سبب میشود تا افرادی که اطلاعات و سررشته چندانی در این خصوص ندارند، در انجام برخی کارهای بانکی خود دچار چالش و مشکل شوند.
پیش از آن که به معرفی خدمات بانکی و اصطلاحات مرتبط با آنها بپردازیم، لازم است تعریفی از بانک مرکزی و بانکهای کشور ارائه دهیم.
بانک مرکزی نهاد مرجعی به شمار میآید که در آن ضوابط کاری بانکها و رسیدگی به امورشان تنظیم خواهد شد. علاوه بر طرح ضوابط، خدماتی مانند صدور مجوز PSP برای شرکتهایی که شرایط لازم برای دریافت آنرا دارند، از طریق نهاد بانک مرکزی انجام میشود.
از دیگر وظایف و خدمات بانک مرکزی میتوان به چاپ اسکناس، تنظیم حجم پول در گردش، نگهداری از فلزات گرانبها و ارزهای متعلق به دولت، نگهداری از ذخایر قانونی و موجودی نقدی بانکها اشاره کرد. لازم است بدانید که برخی از بانکهای تجاری نیاز به این دارند که برایشان امکانات اعتباری در نظر گرفته شود؛ این امر نیز توسط بانک مرکزی کشور انجام میشود. عملیات تسویه حساب بین بانکها، صندوقداری و نمایندگی مالی برای عملیات بانکی دولت، اجرای سیاستهای پولی و کنترل حجم اعتبارات از دیگر وظایف بانک مرکزی به شمار میآید.
تعریف جامعی که درباره بانک میتوان ارائه کرد از این قرار است که بانک یک نهاد رسمی و قانونی محسوب میشود که باید مجوز بانک مرکزی را دارا باشد. از جمله خدمات مالی و بانکداری که بانکها ارائه میکنند میتوان به پسانداز، نقل و انتقال پول، اعطای وام و سرمایهگذاری اشاره کرد. علاوه بر این موارد در نظر گرفتن اعتبارات برای شعبات، عملیات اعتباری، عملیات مالی، خرید و فروش ارز، نقل و انتقال وجوه، وصول مطالبات اسنادی و سود سهام مشتریان، پرداخت بدهی مشتریان، قبول امانات، نگهداری سهام و اوراق بهادار و نگهداری اشیای قیمتی مشتریان از دیگر وظایف شعبههای بانک به شمار میآید.
در ابتدا پیش از آن که به بررسی سایر خدمات بانکی و اصطلاحات بانکی مربوط به آنها بپردازیم، بهتر است به موضوع کارتهای بانکی پرداخته و اصطلاحاتی را که در خصوص نحوه استفاده از آنها وجود دارد بررسی کنیم.
هنگامی که شما اقدام به افتتاح حساب در یکی از شعبات بانک میکنید، به شما کارتی داده میشود که با استفاده از آن میتوانید توسط دستگاههای عابر بانک از حساب خود پول برداشت کنید، خرید خود را از طریق دستگاههای کارتخوان انجام دهید و خریدهای آنلاین را از طریق درگاههای پرداخت به انجام برسانید. در ادامه در خصوص هر یک از اصطلاحات بانکی مربوط به کارتهای بانکی اطلاعاتی را در اختیارتان قرار خواهیم داد.
هنگامی که کارت شما از طرف بانک صادر میشود یک شماره رمز که عددی۴ رقمی است، از سوی بانک برای حساب مشتری تعریف میشود. مشتری میتواند همیشه از آن شماره رمز استفاده کرده و با صلاحدید خود در صورت نیاز اقدام به تغییر آن نماید. لازم به ذکر است برای تغییر رمز اصلی کارت لازم است به دستگاه های خودپرداز یکی از شعب بانکی که حساب خود را در آن افتتاح کردهاید، مراجعه کنید.
از دیگر اصطلاحات بانکی مربوط به کارت، رمز دوم است. این رمز برای زمانی که قصد دارید از خدمات بانکی اینترنتی استفاده نمایید به کار میآید. برای دریافت رمز دوم هم میتوانید به شعبه صادر کننده بانک مراجعه کرده و هم از دستگاههای خودپرداز استفاده نمایید. برای انجام تراکنشها و خریدهای اینترنتی داشتن رمز دوم بسیار ضروری است و بدون آن امکان انجام تراکنشهای اینترنتی وجود ندارد.
یکی دیگر از اصطلاحات بانکی حوزه کارتهای بانکی که باید از آن مطلع باشید، رمز پویا است. چنانچه مایلید نقل و انتقالات پولی بیش از صد هزار تومان را انجام دهید، جهت بالا بردن امنیت حساب خودتان نیاز به استفاده از رمز پویا دارید. برای داشتن این رمز لازم است پس از وارد شدن به فرآیند تراکنش آنلاین، درخواست رمز پویا کنید. در مدت چند ثانیه یک رمز موقت به تلفن همراه شما ارسال میشود که میتوانید از آن برای تراکنش اینترنتی استفاده نمایید. نکته لازم به ذکر این است که برای استفاده از رمز پویا تنها بین ۶۰ تا ۱۲۰ ثانیه زمان دارید که در غیر این صورت اعتبار این رمز به پایان رسیده و برای از سرگیری عملیات پرداخت باید مجدد درخواست بدهید تا رمز پویا برایتان ارسال شود.
CVV2 یک کد ۳ یا ۴ رقمی است که روی تمامی کارت های بانکی درج شده است و یکی از وجوه تمایز و تفاوت با کارتهای دیگر است. از این کد میتوان تنها در جهت انجام خدمات بانکی بصورت آنلاین استفاده کرد. دلیل استفاده از این کد، اعتبار سنجی آن است که به افزایش امنیت کارتهای بانکی کمک کرده و از جعل و کلاهبرداری از آنها جلوگیری میکند.
یکی از اعدادی که روی کارتهای بانکی درج شده است، تاریخ انقضای آن است. این تاریخ نشان میدهد که اعتبار کارت تا چه زمانی است زیرا پس از آن دیگر نمیتوان از خدمات بانکی بخصوص خرید اینترنتی و خدمات بانکی آنلاین استفاده کرد.
به همین منظور نیاز است تا صاحب کارت به شعبه بانک مورد نظر مراجعه کرده و برای دریافت یک کارت جدید درخواست دهد.
در قسمت پیشین اطلاعاتی را درباره اعداد و ارقامی که روی کارت بانکی درج شده است با شما در میان گذاشتیم. در ادامه قصد داریم به معرفی انواع کارت بانکی یعنی کارتهای نقدی و اعتباری که در نظام بانکداری کشور استفاده میشود، بپردازیم.
این کارت برای تمامی افرادی که در بانکی حساب باز میکنند، صادر میشود. با استفاده از این کارت، مشتری میتواند در دستگاهها و سیستمهای پذیرنده، تراکنش انجام دهد بدون آن که نیاز به حمل پول نقد داشته باشد.
چنانچه هر یک از مشتریان بانک سابقه طولانی فعالیت و سپردهگذاری داشته باشد و گردش مالی این دست از مشتریان بیشتر از یک مبلغ مشخص باشد، بانک میتواند برای آنها اقدام به صدور کارت اعتباری نماید. کارت اعتباری به این دسته از مشتریان کمک میکند تا بتوانند در طول ماه با استفاده از این کارت کالا و خدمات مورد نیاز خود را تهیه کرده و در پایان، مبالغ پرداخت شده را به بانک پرداخت نمایند.
یکی از اصطلاحات بانکی در حوزه کارتها مربوط به کارتهای پیش پرداخت میشود که خود نیز شامل دو نوع کارت خرید و کارت هدیه است.
کارت خرید به کارتی گفته میشود که با مقدار سپرده مشخصی صادر میشود. دارندگان این کارت میتواند تا سقف همان مبلغ از موجودی کارت استفاده نماید. کارتهای خرید را نمیتوان دوباره شارژ کرد، مضاف بر اینکه نمیتوان از آنها برای جابجایی پول نیز استفاده نمود.
از دیگر کارتهای پیش پرداختی که توسط بانکها صادر میشود میتوان به کارت هدیه اشاره کرد. این کارت، ظاهری شبیه به سایر کارتهای بانکی دارد و تنها تفاوتش در این است که روی این کارتها نام دارنده کارت ذکر نمیشود و درواقع این مدل از کارتها بدوت نام صادر میشوند. بیشتر استفاده از این کارتها همانطور که از اسمش پیداست اهدای آنها میباشد. برای اعطای کارت هدیه با مبلغ مورد نظر میتوان از شعب بانکها نسبت به دریافت و صدور این کارت اقدام کرد.
از مهمترین این اصطلاحات که در دسته خدمات مالی جای میگیرد و به انواع سپرده و حسابهای بانکی و خدمات پرداخت مربوط میشود، میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
سپرده مدتدار یکی از انواع سپرده در بانک به شمار میآید که در آن صاحب حساب متعهد میشود که پس از طی یک تاریخ معین ۶ماهه یا ۱ ساله و مدت زمانهای مضخص دیگر بتواند حق برداشت از حساب خود را داشته باشد. سپرده سرمایهگذاری مدتدار دو نوع است که شامل سپرده کوتاه مدت و بلند مدت میشود. در ادامه به معرفی هر یک از این سپردهها خواهیم پرداخت.
عملکرد این نوع سپرده بانکی به این صورت است که به آن سود تعلق گرفته و صاحب حساب قادر خواهد بود بدون محدودیت امکان واریز و برداشت روزانه را داشته باشد.
لازم به ذکر است سودی که به این نوع حساب سپرده تعلق میگیرد بسیار کمتر از سپرده بلند مدت است. صاحبان این نوع حسابها میتوانند عملیات روزانه بانکی خود را با استفاده از کارت بانکی، تلفن بانک و سامانههای اینترنتی انجام دهند.
از دیگر انواع سپردههایی که در بانکها میتوان داشت، نوع بلند مدت آن است. به این ترتیب فرد پول خود را برای مدتی طولانی در بانک گذاشته و بانک با اندوخته این افراد اقدام به سرمایهگذاری میکند و به آنها مبلغی را تحت عنوان سود پرداخت میکند. لازم به ذکر است که این بانکها هستند که تعیین میکنند اصل سپرده چقدر باید باشد و چه میزان سودی قرار است به مالکان حساب تعلق گیرد. نکته مهم در این نوع سپرده آن است که سپردهگذار امکان برداشت از حساب سپرده بلند مدت خود را ندارد. در صورتی که به این پول نیاز داشته باشد لازم است کل حساب خود را باطل نماید.
از دیگر انواع سپرده که جزو خدمات بانکی به شمار میآید می توان به حساب قرض الحسنه اشاره کرد. در این نوع حساب فرد پول خود را به بانک سپرده تا بانک برای سرمایهگذاری در صنایع و کارهای عمرانی از آن استفاده کند. لازم به ذکر است هیچ سودی به سپرده قرضالحسنه تعلق نمیگیرد همچنین این سپردهها شامل دو نوع پس انداز و جاری میشوند.
نوعی از سپرده قرض الحسنه پس انداز هم وجود دارد که صرف امور بشر دوستانه و کارهای عامالمنفعه میشود و میتوان با افتتاح آن از خدمات بانکی استفاده کرد. سپردهگذار میتواند هر زمان که نیاز داشت تمام یا بخشی از سپرده خود را بردارد.
حساب قرض الحسنه جاری نوعی از انواع سپرده به شمار میآید که برای پرداخت وجه در آینده افتتاح میشود. با افتتاح این حساب دارنده سپرده قرضالحسنه جاری میتواند در وجه خود یا اشخاص حقیقی و حقوقی اقدام به صادر کردن چک نماید.
ممکن است در تعریف مفهوم بانکداری الکترونیک، پیچیدگیهایی وجود داشته باشد و بسیاری فکر کنند که در این شکل از بانکداری افراد میتوانند به صورت ۲۴ ساعته به موجودی حساب بانکی خود دسترسی داشته باشند. بانکداری الکترونیکی خدمات بانکی وسیعی را شامل میشود که افراد به صورت غیرحضوری در کلیه ساعات شبانه روز میتوانند از طریق درگاههای مختلف مانند پایانههای فروش، خدمات اینترنتی، تلفن ثابت و همراه به حساب خود دسترسی داشته و از موجودی حساب خود استفاده نمایند. در ادامه به چند نمونه از اصطلاحات مرتبط با بانکداری الکترونیک خواهیم پرداخت.
به هر نوع عملیات بانکیای که در شبکه بانکی کشور صورت بگیرد، تراکنش گفته میشود. انجام اعمالی از قبیل برداشت وجه، انتقال، انجام خریدهای آنلاین با استفاده از دستگاه خودپرداز و کارتخوان، واریز وجه و همچنین پرداخت قبض و اقساط و غیره تراکنش به شمار میآید.
در بانکداری نوین اصطلاحی با عنوان پول الکترونیکی وجود دارد. این پول واقعی نبوده و نوعی اعتبار محسوب میشود که به صورت یک عدد الکترونیکی به مشتری اختصاص مییابد. برای نگهداری و استفاده از این پول لازم است از کارت بانکی یا کیف پول الکترونیکی استفاده شود.
یکی از عباراتی که در حوزه بانکداری الکترونیک حتما با آن برخورد داشتهاید، دستگاه کارتخوان یا پایانه فروش است. دستگاه الکترونیکی کارت خوان این قابلیت را دارد تا بتوان برخی از خدمات الکترونیکی را با استفاده از آن انجام داد. به عنوان مثال خدمات بانکی از قبیل نقل و انتقال پول در فروشگاهها، استعلام موجودی، خرید اعتبار برای خط تلفن همراه، انتقال وجه و… را میتوان با استفاده از این دستگاه انجام داد.
اگر تاکنون از فروشگاههای آنلاین خرید کرده باشید حتما درگاه پرداخت آنلاین را دیدهاید. بانکها برای انجام تراکنشهای آنلاین، این راه ارتباطی را برای مشتریان فراهم کردهاند که میتوان خرید خود را به صورت اینترنتی انجام دهند.
شبکه شتاب مخفف شده عبارت «شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی» است و در حال حاضر تمامی دستگاههای خودپرداز، کارتخوانها و همچنین درگاههای پرداخت اینترنتی به این شبکه متصل هستند. بانکها برای سقف انتقال پول در شبکه شتاب مبلغ مشخص ۳ میلیون تومان در روز را در نظر میگیرند اما چنانچه نیاز باشد تا این سقف افزایش یابد این امکان وجود دارد که با مراجعه به یکی از شعبههای همان بانک یا از طریق نت بانک میزان سقف انتقال روزانه را تغییر داد.
از دیگر اصطلاحات بانکی میتوان به شاپرک که مخفف شده عبارت «شبکه الکترونیکی پرداخت کارتی» است، اشاره کرد. این شرکت را میتوان یک نهاد حاکمیتی دانست که به صورت رابط میان بانک مرکزی، شبکههای بانکی کشور و همچنین شرکتهای ارائه کننده خدمات بانکی نقشی را ایفا میکند.
نهاد شاپرک به این دلیل راهاندازی شد که بتواند فعالیت شرکتهای ارائه دهنده خدمات بانکداری الکترونیکی را بر مبنای استاندارد مشخصی به انجام برساند. با وجود شاپرک، بانک مرکزی توانست نظارت دقیقتر و همه جانبهتری را بر انجام عملیات بانکی، اعمال نماید.با توجه به نقش و اهمیت این نهاد است که در حال حاضر هر تراکنش اینترنتی یا کارتی در کشور فقط از طریق شاپرک انجام میشود.
از دیگر خدمات بانکی که از طرف تمامی بانکهای کشور به مشتریان ارائه میشود، میتوان به سامانههای پرداخت اشاره کرد.
سامانه ساتنا یا سامانه تسویه ناخالص آنی یک سامانه الکترونیکی محسوب میشود که به عنوان جایگزینی برای چکهای رمزدار بین بانکی ایجاد شده است. عموما شرکتها از این سامانه بیشتر استفاده میکنند زیرا کارمزد آن ۰/۰۲ درصد از مبلغ هر تراکنش تا سقف ۲۵ هزار تومان است. با استفاده از ساتنا میتوان در لحظه و بسیار فوری مبلغی بین ۵۰ میلیون تومان به بالا را به هر حساب منتقل کرد. نکته مهم در پیرامون استفاده از این سامانه چنین است که فرقی نمیکند حساب مقصد در کدام بانک باشد.
برای انتقال وجه از این سامانه نیز لازم است شماره شبای حساب مبدأ و مقصد را داشته باشید. این نکته را در خاطر داشته باشید که عملیات تسویه از طریق این سامانه تنها در روزهای کاری انجام میپذیرد.
یکی دیگر از سامانههای پرداخت که جزو خدمات بانکی به شمار میآید، سامانه پایا است که از آن میتوان به عنوان روشی جایگزین برای پرداخت استفاده کرد. با استفاده از این سامانه مشتریان و کاربران بانکها میتوانند اعمالی از قبیل پرداخت اقساط و حق اشتراک را به وسیله آن انجام دهند. در مورد سامانه پایا لازم است این نکته را بدانید که واریز پول در طی شبانه روز در بازههای زمانی مشخص و از پیش تعیین شده صورت میگیرد. چنانچه دستور پرداخت خارج از ساعات کاری باشد، عملیات به روز کاری آینده بعدی موکول خواهد شد. برای استفاده از این نوع روش انتقال وجه تنها داشتن شماره شبای حساب مبدأ و مقصد کفایت میکند.
این سامانه که مخفف عبارت «سامانه انتقال تصویر چک» است، نوعی سامانه انتقال وجه درون بانکی محسوب میشود. زمانی که مشتری چک را به بانک تحویل میدهد، بانک آن را اسکن کرده و تصویر آن را به همراه شماره حساب و نام ذینفع با استفاده از بارکدخوان یا به صورت دستی وارد سامانه میکند. هنگامی که شعبه آن را تائید نماید، چک به همراه اطلاعات به بانک بدهکار منتقل میشود. در شعبه مقصد هنگامی که کنترل موجودی صورت گرفت پول به حساب مشتری واریز میشود.
این سامانه نیز یکی از انواع خدمات بانکی محسوب میشود که بانک برای مشتریان خود فراهم کرده است. به این ترتیب مشتریان میتوانند با استفاده از آن به سایر بانکهای عضو شتاب حواله ارسال کنند.
شبا یا شماره حساب بانکی ایرانیان یکی از اصطلاحات بانکی پرکاربرد در بانکداری نوین به شمار میآید که شامل یک شناسه ۲۴ رقمی است. در ابتدای آن کد کشور ایران یعنی IR قرار دارد. در تعریف اعداد در نظر گرفته شده برای شماره شبا، باید به این نکته اشاره کرد که ۲ رقم آن مربوط به کنترل صحت ساختار، ۳ رقم بعدی شناسه بانک، ۱ رقم دیگر نوع حساب و ۱۸ رقم باقی مانده برگرفته از شماره حساب فرد است.
شماره شبا به منظور دو هدف به وجود آمده است. یکی از آن دو هدف این است که حسابهای بانکی مشتریان به حالتی یکپارچه در بیاید؛ دیگر آن که با استفاده از آن بتوان موفق به انجام تراکنشهای داخلی و تراکنشهای بینالمللی شد. نکته مهم در مورد اختصاص کد شبا به هر مشتری این است که این اختصاص دادن فارغ از سیستم بانکی هر شعبه انجام میشود اما برای ساخت و طرح آن از حسابی که فرد داخل بانک باز کرده، استفاده میشود.
چک سندی تجاری به شمار میآید که با استفاده از آن شخص دارنده چک میتواند مبلغ مشخصی را برای تاریخی خاص، به شخص دیگری واگذار نماید.
در بین اصطلاحات بانکی مربوط به چک، اصطلاحی به نام لاشه چک وجود دارد. چکی که وجه آن پرداخت شده باشد یا برای تضمین نزد کسی قرار گرفته باشد و زمان آن به اتمام برسد، آن چک به اصطلاح لاشه چک خوانده میشود.
یکی از انواع چک، چک تضمین شده است که بانک آن را برای مشتریان خاص خود صادر میکند. کسی که از این چک برخوردار است میتواند برای دریافت وجه آن در زمان سررسید اقدام نماید. زیرا هنگام دریافت آن، بانک متعهد میشود چنانچه وجه کافی در حساب مشتری نباشد وجه نقد لازم را به دارنده چک پرداخت نماید.
از دیگر انواع چک میتوان به چک بین بانکی اشاره کرد. این چک به درخواست صاحب سپرده صادر میشود و وجه آن بعد از صدور چک از حساب شخص خارج میشود.
در بین اصطلاحات بانکی مخصوص به چک، نوعی چک وجود دارد که از سوی بانک صادر میشود. گیرنده این نوع چک میتواند آن را در تمامی شعبههای بانک صادرکننده، حتی اگر موجودی آن کامل نباشد، نیز نقد نماید.
از دیگر انواع چک میتوان به چک مسافرتی اشاره کرد. بانک مورد نظر برای انتقال پول در هنگام مسافرت آن را صادر مینماید. ویژگی چک مسافرتی این است که تنها شعب همان بانک قادر به نقد کردن آن است.
در اصطلاحات بانکی، چک سفید امضا به چکی گفته میشود که صاحب آن، پای چک را امضا کرده باشد، اما تاریخ و مبلغی برای آن در نظر نگرفته باشد. این نوع چک خطرات بسیاری را برای صاحب امضا رقم میزد و احتمال ربوده شدن و کلاهبرداری در این نوع چک بسیار زیاد بود. در حال حاضر با وجود چکهای صیادی، چک سفید امضا مفهوم خود را از دست داده است.
چک روز در بین انواع چک به چکی گفته میشود که در اولین روز کاری پس از صدور، بتوان آن را نقد کرد.
یکی دیگر از انواع چک، نوع مدتدار آن است، به طوری که تاریخ سررسید آن مدتی پس از صدور چک در نظر گرفته شده باشد.
در حال حاضر بانکها خدمات بانکی متنوعی را به مشتریان خود ارائه میکنند که وامهای مختلف یکی از انواع آن به شمار میآید. وام در واقع قرضی است که از سوی بانک یا اشخاص حقیقی به شخص دیگری داده میشود و در ازای آن ضامن و مدارکی را دریافت میکند. به این ترتیب فرد وام گیرنده متعهد میشود تا در زمان مقرر اقساط وام را به همراه سود آن به بانک باز گرداند.
در این مطلب تلاش کردیم به طور جامع و کامل، خدمات بانکی را معرفی کرده و درباره هر یک از اصطلاحات بانکی اطلاعاتی را در اختیار شما قرار دهیم. با خواندن این مطالب شما بهتر میتوانید با خدمات ارائه شده آشنا شده و در هنگام استفاده از آنها دچار اشتباه نشوید.