چگونه سرمایه‌گذاری آتیه‌‌زر روی علی‌بابا به اختلاف رسید: علی بابا زیر تیغ زر ماکارون

پیگیری‌های پیوست در مورد خبر انسداد حساب‌های بانکی چهره اصلی علی‌بابا یعنی مجید حسینی‌نژاد مدیرعامل و بنیان‌گذار خبرساز این گروه حکایت از احتمال ناموفق بودن مذاکرات برای جذب سرمایه این گروه از مجموعه قدرتمند زر ماکارون به نمایندگی شرکت مدیریت سرمایه اقتصادی «آتیه زر» دارد.

هرچند تاکنون جزئیات این قرارداد با تاکید بر اصول محرمانگی افشا نشده اما شنیده می‌شود پیگیری‌های قضایی منجر به بلوکه شدن حساب‌های مالکان شرکت شده که این موضوع خبر از رسیدن مرزهای درگیری به دادگاه‌های ساوجبلاغ و امید بستن مقامات علی‌بابا به داوری اتاق بازرگانی تهران می‌دهد. هم‌زمانی این زنجیره وقایع حقوقی با شلوغ‌ترین بازه گردشگری سال یعنی عید نوروز نگرانی‌ها در مورد آینده این گروه گردشگردی آنلاین با بیش از یک هزار نفر نیروی انسانی را افزایش داده است.

تاکنون هر دو طرف دعوی حقوقی در برابر آینده این مناقشه سکوت کرده‌اند ولی در صورت به بن‌بست رسیدن مذاکرات طرفین برای داوری میان این تجارت و تولید سنتی ایران و یک کسب و کار تکشاخ استارت‌آپی ایرانی می‌تواند به کل چهره آینده اکوسیستم فناوری اطلاعات ایران را تغییر دهد.

از جام‌جهانی تا ماکارونی

شاید ریشه اولیه شرایط فعلی علی‌بابا را بتوان در زمستان چهار سال پیش جستجو کرد جایی که این گروه با بیش از ۸۰۰ نفر نیروی کار خود را برای دورخیزی جدی برای تسلط کامل بر بازار بلیت‌های نوروزی آغاز کرده بود اما با شیوع بیماری کرونا و تعطیلی کامل گردشگری افق پیش روی علی‌بابا به کلی تغییر کرد و تغییرات از راه رسید.

در تغییرات صورت گرفته پس از کرونا ابتدا مسعود طباطبایی مدیرعامل وقت مجموعه را به مقصد اسنپ و سپس دیجی‌کالا ترک کرد و از طرف دیگر مجید حسینی‌نژاد، چهره جنجالی و مشهورترین بنیان‌گذار علی‌بابا، به پشت فرمان اجرایی شرکت بازگشت. حسینی‌نژاد که به سبب ادبیات، سبک مدیریتی و تصمیمات جنجالی‌اش به نمادی برای جامعه استارت‌آپی ایران تبدیل شده مجموعه اقداماتی را برای احیای شرکت انتخاب کرد که راه‌اندازی کسب و کار در یکی از کشورهای همسایه، ورود به زنجیره تامین هواپیما مانند موتور هواپیما، گرفتن نمایندگی برای مسابقات جام‌جهانی، راه‌اندازی سرویس حمل و نقل اتوبوس و توسعه جدی بازار جاباما تنها بخشی از آن بود.

در این میان رویای فروش بلیط‌های قطر که با توجه به پتانسیل جام‌جهانی قرار بود یکی از پرسودترین سرمایه‌گذاری این گروه جسور باشد به دیوار فضای روانی و سیاسی مهر ماه خورد و انتظارات علی‌بابا در رابطه با سوددهی این پروژه، آنطور که می‌خواست محقق نشد.

صندوق زرین

در صورتی که سرمایه‌گذاری زر ماکارون روی گروه علی‌بابا تکمیل می‌شد دست کم تا جایی که شواهد ثبتی نشان می‌دهد این اولین سرمایه‌گذاری آتیه زر در بازار تجارت الکترونیکی ایران بود. آتیه زر که مانند خود زرماکارون نامش با خاندان مرتضی سلطانی ، بنیان‌گذار افسانه‌ای زر ماکارون، در هم تنیده شده در چند سال اخیر بیرون از بازار استارت‌آپی ایران در عرصه صنعت و تجارت کم و بیش همیشه رو به رشد بوده و در این زمینه آمارهای متفاوتی و دستاوردهایی هم دارد.

به عنوان مثال همین زمستان  سال پیش زر ماکارون رسما از سرمایه‌گذاری ۱۰ درصدی‌اش در سهام مدیریت سرمایه اقتصادی آتیه زر و برنامه‌اش برای افزایش سرمایه ۱۹۷ هزار و ۹۰۰ درصدی این شرکت در مرحله اول خبر داد. بد نیست بدانید آتیه زر دارنده ۶ درصد از کل سهام شرکت گروه توسعه صنعتی خودروسازی زر است. احتمالا درباره برنامه‌ریزی سلطانی برای تبدیل شدن به قطب سوم تولید خودرو در کشور پس از ایران‌خودرو و سایپا هم اخباری را در یکی دو سال اخیر خوانده باشید.

اختلاف علی بابا و زر ماکارون

عقد قرارداد میان آتیه زر و علی‌بابا در مهر ماه امسال در شرایطی انجام شد که تقریبا هیچ جزییات رسمی از آن به دلیل شرایط حقوقی قرارداد در دسترس یا قابل انتشار نیست و اگر انسدادهای بانکی و اختلافات قضایی رخ نمی‌داد احتمالا هرگز همین مقدار از مناقشه هم رسانه‌ای نمی‌شد.

پیگیری‌های پیوست از مجید حسینی‌نژاد بنیان‌گذار علی‌بابا هم که ظاهرا خودش هدف اولیه اقدام قضایی جاری است اطلاعات بیشتری را از پرونده در اختیار پیوست نگذاشت و او گفت: شرایط حقوقی قرارداد اجازه نمی‌دهد پیش از داوری و طی شدن روند قضایی جزئیات بیشتری در مورد این پرونده مطرح شود هرچند من و تیم حقوقی علی‌بابا از هرگونه شفاف‌سازی در این زمینه استقبال می‌کنیم. متاسفانه از دید ما انجام تعهدات در میانه توافق متوقف مانده که خب همین دیدگاه باعث بروز اختلاف شده و در تلاش هستیم از طریق مراجع داوری و قضایی ذی‌صلاح و به دور از اعمال فشار بتوانیم کاری که به نفع کسب و کار، عدالت و کشور است را انجام دهیم.

حسینی‌نژاد درباره آینده علی‌بابا زیر فشار بانکی و قضایی می‌گوید: شرایطی که پیش آمده مطلوب ما نبوده ولی حالا که با آن رو به رو شدیم تیم را صدا کردیم و پیمان بستیم که با همین شرایط دشوار نهایت تلاش خودمان برای توسعه و پیشرفت در چنین برهه حساسی را انجام دهیم. سرمایه واقعی ما همیشه تیمی بود که با تلاشش بقای ما را تضمین کرده است و حالا هم دوباره به همان اتکا می‌کنیم.

تلاش‌های پیوست برای در اختیار داشتن نظرات مجموعه آتیه زر و زرماکارون طی روزهایی که این گزارش در حال تنظیم بود به نتیجه نرسید ولی همچنان حق این مجموعه برای پاسخگویی به سوالات رسانه‌ای محفوظ است.

وقت داوری اختلاف علی‌بابا و زر ماکارون

مصطفی مسجدی آرانی ، کارشناس حقوقی در ماهنامه پیوست و روزنامه‌نگار در مورد شرایط کلی پرونده علی‌بابا و زر ماکارون معتقد است: چنین جدالی میان یک غول صنعتی کشور و استارت‌آپی که تازه وارد فضای اقتصادی اصلی کشور شده به نظر می‌رسد جدی است. هرچند ما هیچ دسترسی به داده‌های واقعی قرارداد نداریم و بنابراین هیچ‌گونه اظهار نظر نهایی حقوقی هم نمی‌شود کرد اما از یک دید کلی قابل پیش‌بینی است که در چنین سبکی از قراردادها تقریبا همیشه با بندی در مورد یک نهاد داوری مواجه هستیم که قاعدتا باید در چنین قراردادی هم چنین بندی تعبیه شده باشد. اگر چنین بندی موجود باشد و به نهادی صنفی یا کارشناسی مثلا اتاق بازرگانی یا سازمان نظام صنفی رایانه‌ای به عنوان نهاد داوری اشاره شده باشد می‌تواند تنها نقطه موجود برای شروع سطحی از مصالحه یا سازش باشد.

مسجدی در ادامه می‌گوید: معمولا روال این نیست که از ابتدا طرفین به دادگاه مراجعه کنند. هرچند جزئیات این پرونده خاص را در اختیار ندارم ولی به صورت کلی چنین سطحی از اختلاف اغلب ناشی از دو نگاه مختلف به حقوق مدنی و تجارت در کشور است؛ یکی نگاه بازرگانی سنتی و مرسوم کشور و دیگر نگاه جوان و اغلب سهل‌انگارانه استارت‌آپی. در شرایط فعلی بازار که بنگاه‌های سنتی تبدیل به مهمترین سرچشمه مالی موجود در بازار شده‌اند باید تلاش شود که از یک طرف تاجران سنتی وارد تسهیل‌گری این کسب و کارها شوند و فضای ذهنی آنها را درک کنند و از طرف دیگر هم باید واقعا کسب و کارهای جدید ایران با چهره سخت‌گیرانه و جدی قوانین سنتی تجارت آشنا شوند.

این کارشناس حقوقی درباره اطلاعاتی که از برخورد بانکی و قضایی بین این دو مجموعه به دست آمده می‌گوید: تعقیب قضایی و انسداد حساب‌های بانکی هرچند به لحاظ قانون کشور مرسوم و قابل اجرا هستند ولی در روند حیات یک استارت‌آپ می‌تواند تاثیر سنگینی بگذارد. جدا از بحث حقوقی کارشناسان در شرایط کلی به مجموعه‌های بازرگانی و صنعتی بزرگ کشور توصیه می‌کنند که از همه ظرفیت سنگین قانون برای برخورد با کسب و کارهایی که شرایط و تجربه متفاوتی دارند استفاده نکنند.

داستان دو قمی

مرتضی سلطانی کارآفرین و بنیانگذار زر ماکارون، بیرون از بازار استارت‌آپی، یک «سلبریتی» تمام عیار صنعتی‌ است. در روستایی نزدیک قم به دنیا آمده، مادرش با سختی او را بزرگ کرده و در تمام روایت‌های کودکیش که در رسانه‌ها منتشر شده، می‌توان داستان‌های معیشتش در کودکی و حتی واکس‌زدنش را خواند و شنید.

او که زمان انقلاب در دانشگاه صنعتی شیراز درس خواند از ساخت سوله به تولید آرد و از آنجا در دهه هشتاد به تولد زرماکارون، زر فروکتوز رسید و حالا با مگاپروژه‌هایی مانند زرکام و زرخودرو همچنان خبرساز است. ساوجبلاغ، شهری که بالاتر در مورد پرونده به آن اشاره شد این روزها به لطف کارخانجات صنعتی زرماکارون یک قطب صنعتی در استان البرز است و سلطانی حتی یک درمانگاه خیریه در روستای قاهان به یاد مادرش ساخت.

از سوی دیگر مجید حسینی‌نژاد هم در بازار تجارت الکترونیکی ایران با جنجال بیگانه نیست. او هم که مادرش قمی است و هنوز هم دستی بر شرکت و کسب و کار پسرش دارد با فداکاری‌های همین مادرش و با خاطرات دستفروشی خودش بزرگ شده‌است. پیش از علی‌بابا تقریبا هیچ کسب و کار نبود که او دست رد به سینه‌اش زده باشد و از مطب لیزر پوست تا کارگاه تولید نایلون و حتی مشاوره پتروشیمی در کارنامه‌اش است.

حسینی‌نژاد سخنرانی مشهوری سال ۹۸ در برابر اسحاق جانگیری در کتابخانه ملی ایران داشت که بسیار دست به دست شد و هنوز هم نسخه کاملش موجود است. در آن جلسه در میان بهت‌زدگی آذری جهرمی وزیر پیشین ارتباطات و تیمش مجید خطاب به معاون اول رییس‌جمهوری از تمایل کشور برای دلال‌پروری به جای کار صنعتی جسورانه انتقاد کرد و گفت: اگر دولت بستری که برای اشتغال و کسب ثروت فراهم می‌کند شکر و روغن و آرد ۴۲۰۰ تومانی باشد برای منفعت‌مان تولید‌کننده کیک و صادرکننده برتر می‌شویم. اگر این بستر از طریق نوآفرینی و خلاقیت و اخلال در نظم موجود کسب و کارها و خلق ارزش برای جامعه باشد برای منفعتمان سراغ آن می‌رویم. این درحالی بود که جهانگیری سه سال پیش در یکصد و سی و یکمین سالگرد تأسیس اتاق بازرگانی ایران، لوح و تندیس امین‌الضرب را به مرتضی سلطانی به عنوان کارآفرین برتر کشور داده بود.

در این شرایط که جزئیات دقیق و شفافی در مورد این سرمایه‌گذاری بزرگ حوزه استارت‌آپی ایران در دست نیست حال باید منتظر ماند و دید نتیجه این اختلاف میان شرکت آتیه زر و علی بابا به عنوان یکی از استارت‌آپ‌های مطرح حوزه گردشگری ایران چه آینده‌ایی را برای علی‌بابا و فضای استارت‌آپی کشور رقم خواهد زد.