کالابرگ الکترونیکی چیست

آیا کالابرگ الکترونیکی اجرایی می‌شود؟

اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی آغاز شده است اما فعلاً فقط در یک استان انجام می‌شود. اجرای این طرح با حذف دلار ۴۲۰۰ تومانی که به آن دلار جهانگیری نیز می‌گویند وارد فاز جدیدی شد. حذف ارز ترجیحی و اختصاص درآمد آن به شهروندان یکی از موضوعاتی است که همواره در برنامه راهبردی تمامی دولت‌­ها به چشم می‌خورد، این طرح به مرور زمان به کالاهای اساسی تقلیل یافت تا اینکه در دولت ابراهیم رئیسی تصمیم به اصلاح ارز ترجیحی گرفته شد. این تصمیم دولت به منظور اصلاح نظام پرداخت یارانه کالاهای اساسی و حذف ارز ترجیحی که به کالاهای اساسی اختصاص یافته، اتخاذ شده است.

ابراهیم رئیسی (میانه اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱) اعلام کرد طبق «برنامه حمایتی» دولت قرار است به مدت دو ماه یارانه نقدی به دهک‌­های اول تا نهم پرداخت شود، پس از پایان این دوره نیز حمایت از مردم در قالب کالابرگ الکترونیکی ادامه خواهد یافت.

سران قوا نیز در همین راستا بر اجرای این طرح تاکید کردند.

کالابرگ الکترونیکی چگونه توزیع می‌شود؟

دریافت کالابرگ الکترونیکی در قالب اعتبار خرید کالا انجام می‌شود. در این روش مبلغی تحت عنوان کمک‌هزینه خرید کالاهای اساسی با نام کالابرگ به شهروندان اعطا خواهد شد. اما میزان مبلغ و شارژ کالابرگ الکترونیکی هنوز مشخص نیست.

محمدرضا میرتاج­‌الدینی، نایب‌رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، در این باره می‌­گوید: «میزان اعتباری که قرار است به کارت‌های رایانه­‌ای واریز شود مابه‌­التفاوت قیمت کالای اساسی در حال حاضر نسبت به شهریور سال گذشته است. یعنی اگر قیمت یک کالای اساسی ۵۰ هزار تومان باشد و این کالا نسبت به شهریور سال گذشته ۲۰ هزار تومان رشد قیمت داشته باشد، شهروندان ۲۰ هزار تومان را از اعتباری که دولت تحت طرح حمایتی واریز کرده پرداخت می­‌کنند.»

دریافت کارت کالابرگ

در این طرح قرار نیست کارت­‌های جدیدی تحت نام کالابرگ یا کوپن صادر شود بلکه بر اساس کدملی، اعتبار به حساب شخصی که تا امروز یارانه دریافت می­‌کرده واریز خواهد شد. نایب‌رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس تاکید می‌کند ابتدا باید اعتبارها شارژ شود و در اختیار عموم قرار بگیرد و سپس ارز ترجیحی حذف شود؛ همچنین میرتاج­‌الدینی می‌گوید در صورت اجرایی شدن طرح کالابرگ الکترونیکی قیمت‌­های کالاهای ضروری معیشتی کاهش پیدا می‌کند و به قیمت شهریور ۱۴۰۰ بازخواهد گشت.

اعمال تغییرات در مبلغ یارانه‌­های حمایتی جدید و اعطای یارانه به مبلغ تقریباً ۴۰۰ هزار تومان به سه دهک اول جامعه و مبلغ تقریباً ۳۰۰ هزار تومان به دهک‌­های چهارم تا نهم به منظور حفظ آرامش بازار و کمک به معیشت شهروندان صورت گرفته است.

داستان کالابرگ الکترونیکی از آغاز تا انجام

داستان کالابرگ الکترونیکی از تابستان سال ۱۳۹۷، هنگامی که بازار با افزایش ناگهانی قیمت انواع کالاها و رکوردشکنی قیمت ارز در آن دوره مواجه شد، آغاز می‌­شود. وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی وقت از طرح کالابرگ الکترونیکی در جهت حمایت از شهروندان و جلوگیری از تضعیف و انحطاط بسیاری از صنایع مولد رونمایی کرد.

کمیسیون تلفیق مجلس نیز این طرح را تصویب کرد و بانک مرکزی موظف شد با ایجاد تغییرات ساختاری شرایطی فراهم کند تا شهروندان از طریق همان کارت­‌های بانکی که یارانه دریافت می‌­کنند مبلغ حمایتی تحت عنوان کوپن یا کالابرگ الکترونیکی را نیز دریافت کنند. شهروندان نیز می‌توانند با مراجعه به فروشگاه‌­ها و با استفاده از این اعتبار اقلام معیشتی ضروری را خریداری کنند. بانک مرکزی با اعمال تغییرات در زیرساخت تعدادی از پایانه‌­های فروش به عملی شدن این طرح کمک کرد اما اجرایی نشد.

‌نرخ تورم که در سال ۱۳۹۸ به ۴۰ درصد رسید و افزایش مجدد برخی از کالاها و مهم‌­تر از همه افزایش قیمت بنزین، شرایط را به‌ ­­گونه‌­ای رقم زد تا تصمیمات و تدابیر جدیدی از سمت دولت برای حمایت از شهروندان به­‌ ویژه دهک‌­­های پایین جامعه اتخاذ شود.

کالابرگ تصویب شد یا منتفی است؟

پیگیری دوباره طرح کالابرگ الکترونیکی یکی از این تدابیر است. البته این طرح که به عنوان راه­‌حل مطرح شده بود و قرار بود در کنار یارانه­‌های حمایتی دولت به شهروندان به­‌ ویژه قشر کم­‌درآمد جامعه تخصیص یابد در حد حرف ماند و عملی نشد.

در سال ۱۳۹۹ طرح کالابرگ الکترونیکی بار دیگر در مجلس مطرح شد و مجلس با طرح یک­‌فوریتی تامین کالای اساسی با اجرای کالابرگ الکترونیکی موافقت کرد اما حتی تصویب طرح از سوی مجلس نیز  کار را به جایی نبرد. به عبارتی کالابرگ الکترونیکی به‌ معنای واقعی هیچ‌­وقت از سمت دولت دوازدهم اجرایی نشد.

کالابرگ یا کوپن؛ مخالفان و موافقان چه می­‌گویند؟

اعطای کوپن به شهروندان در طول مدت جنگ تحمیلی در دهه ۶۰ بنا بر شرایط جامعه اتفاق افتاد. در آن دوران هر کوپن مخصوص یک کالای خاص بود؛ مثلاً کوپن روغن، کوپن گوشت، مرغ، تخم‌مرغ، پنیر و غیره که به خانوارها بر اساس تعداد اعضای خانواده تعلق می­‌گرفت؛ شهروندان نیز با مراجعه به فروشگاه‌هایی که از سمت دولت اقلام معیشتی ضروری می‌­گرفتند با اعطای کوپن، سهمیه خود را دریافت می­‌کردند.

از سال ۱۳۹۷ که موضوع کالابرگ الکترونیکی طرح شد، خاطره اعطای کوپن کاغذی یادآوری شد و موافقان و مخالفان بسیاری درباره جلوگیری یا از سرگیری این طرح به شکل الکترونیکی، نظریه­‌پردازی کردند.

این طرح که در همان دهه ۶۰ نیز مخالفانی داشت هم‌­اکنون نیز با مخالفانی روبه‌­روست. مخالفان کالابرگ الکترونیکی معتقدند این سازوکار موثر و راهگشا نیست و حرکتی به سمت عقب است.

معایب کالابرگ الکترونیکی

مخالفان اعطای کالابرگ الکترونیکی را یادآور کوپن‌های کاغذی می‌­دانند که به علت پیشینه­ این تدبیر که در جهت حمایت از قشر نیازمند و کمتربرخوردار جامعه صورت گرفت در حال حاضر نیز ممکن است موجب القای حس نیازمندی و شکست عزت نفس جامعه باشد؛ همچنین این گروه بر این باورند که این ساختار اعطای کالابرگ الکترونیکی زمینه را برای رانت و فساد به شکلی متفاوت فراهم می‌­کند.

مزایای کالابرگ الکترونیکی

موافقان کالابرگ الکترونیکی معتقدند این طرح نه تنها در جلوگیری از هرچه بیشتر آسیب دیدن قشر کم‌درآمد جامعه موثر است بلکه باعث کاهش شکاف طبقاتی می‌­شود و به عدالت در توزیع کالای اساسی میان اقشار مختلف جامعه نیز کمک می‌کند.

موافقان این ساختار الکترونیکی، کالابرگ (کوپن) را شیوه‌­ای نوین می­‌دانند که با واریز مبلغ مشخص به حساب شهروندان دیگر آن فضای قدیمی را تداعی نمی­‌کند و به علت شفافیت و مشخص بودن مبالغ، زمینه‌­ای برای فساد مالی فراهم نمی‌شود. عدم اعمال تغییرات در شیوه واردات کالاهای اساسی، ارز تخصیص داده‌شده به آنها و نوع نظارت بر این فرایند را عامل دیگری می­‌دانند که از تخلفات در این حوزه جلوگیری می­‌کند. خرید به وسیله این کالابرگ‌­ها از فروشگاه‌­ها به صورت اینترنتی مزیت دیگری است که باعث کاهش رفت­‌وآمد، مراجعه حضوری و تسریع در فرایند خرید می‌­شود.

اقتصاد زیر تیغ جراحان دولت سیزدهم

دولت سیزدهم که اصلاح یارانه کالاهای اساسی را «جراحی اقتصادی» نام­­‌گذاری کرد با حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی، مردمی‌سازی رایانه‌ها را به عنوان قانونی با تصویب طرح کالابرگ الکترونیکی در دستور کار قرار داد. این طرح از همان ابتدا دچار مشکلات متعددی بود. کسری شدید بودجه از اساسی‌ترین موانع و مشکلات اجرای این طرح است.

مشکل زیرساخت فنی نیز سنگ بزرگی است که سر راه این دولت قرار گرفته اما نمایندگان مجلس معتقدند نبود منابع مالی کافی، سرعت این جریان را کند کرده است. در حالی که سخنگوی کمسیون اقتصادی مجلس عدم توان پرداخت مابه‌التفاوت قیمت‌ها را مشکل اصلی می‌دانست احسان خاندوزی وزیر اقتصاد چند هفته پیش اعلام کرد: «مشکلی در تامین منابع مالی و تامین بودجه طرح کالابرگ الکترونیکی وجود ندارد و استان هرمزگان به‌ عنوان نخستین استان کشور برای اجرای آزمایشی طرح کالابرگ الکترونیکی مشخص شده است.» او علت اجرایی نشدن این طرح را تاکنون، تغییر مدیریت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد.

در شرایطی که میان دولت و مجلس بر سر کالابرگ الکترونیکی جدال و کشمکش جدیدی وجود دارد و اجرا نشدن این طرح در موعد مقرر از طرف مجلس، راه‌حل اقدام نظارتی را به میان کشیده است سخنگوی دولت اخیراً گفته است: «مراحل تکمیل زیرساخت طرح کالابرگ الکترونیکی به صورت مستمر در حال پیشبرد است.» او همچنین از تلاش دولت برای تامین کالاهای اساسی و ریسک‌ نکردن دولت در این زمینه گفت و برای اجرایی شدن این طرح تاریخ معینی اعلام نکرد.

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس درباره زمان اجرایی شدن این طرح بیان کرد، با توجه به اینکه در اواخر سال جاری هستیم، از ظرفیت‌های امسال نمی‌توانیم استفاده کنیم.

با وجود تمام اظهارات و مداخلات انجام‌شده به تازگی اخباری شنیده می‌شود که طرح کالابرگ الکترونیکی در یک استان به صورت آزمایشی در حال پیگیری است. دولت سیزدهم با اجراسازی طرح کالابرگ الکترونیکی که در برنامه جراحی اقتصادی این دولت قرار داشته به دنبال جلوگیری از مضررات و آسیب‌های ناشی از تورم است.

هرمزگان اولین استان طرح کالابرگ الکترونیکی

طرح کالابرگ الکترونیکی قرار است در استان هرمزگان به صورت آزمایشی اجرایی شود و بسیاری از زیرساخت‌ها مانند دستگاه‌های کارتخوان به بارکدخوان تجهیز خواهند شد.

مردم استان هرمزگان با استفاده از اعتباری که همراه یارانه نقدی پرداخت می‌شود می‌توانند کالاهای اساسی خود را خریداری کنند. در همین راستا سامانه شما (شبکه ملی اعتبار) راه‌اندازی شده است تا شهروندان بتوانند یک‌ ماه زودتر از یارانه نقدی برای خرید ۱۷ قلم کالای اساسی استفاده کنند و باقی‌مانده یارانه را در زمان مقرر واریز یارانه‌ها دریافت کنند.

بر اساس طرح شبکه ملی اعتبار، فروشگاه‌هایی با کاربری لبنیات، پروتئین و خواربار دستگاه‌های پوزشان به‌روز می‌شود، دستگاه‌های پوز این فروشگاه‌‌ها به بارکدخوان مجهر و چگونگی استفاده از نرم‌افزار «فارا» به شاغلان آنجا آموزش داده خواهد شد.

جمعیت زیاد، حضور نیروی متخصص، تنوع جغرافیایی و غیره از جمله عواملی است که موجب انتخاب هرمزگان به عنوان نخستین استان پیاده‌سازی این طرح شده است.

کالابرگ یا یارانه؟ اختیاری است!

چندی پیش سخنگوی هدفمندسازی یارانه‌ها اعلام کرد با اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی، یارانه نقدی کسی قطع نمی‌شود. افراد می‌توانند تا یک ماه زودتر از موعد مقرر واریز یارانه‌ها از کالابرگ خود استفاده کنند. با خرید کالاهایی که جزو اقلام معیشتی ضروری است می‌توان هزینه آن‌ را از طریق کالابرگ الکترونیکی پرداخت کرد. در صورتی که افراد مایل به استفاده از این کوپن‌ها نباشند هیچ مانعی سر راه دریافت یارانه نقدی وجود ندارد و آنها می‌توانند صرفاً یارانه نقدی خود را دریافت کنند.

یارانه نقدی بر اساس دهک‌بندی اعلامی از سمت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی طبق معمول بیستم هر ماه به حساب سرپرست خانوار‌ها واریز خواهد شد. برای دهک‌های اول تا سوم به ازای هر نفر ۴۰۰ هزار تومان و برای دهک‌های چهارم تا نهم به ازای هر نفر ۳۰۰ هزار تومان یارانه نقدی واریز خواهد شد.

 طرح کالابرگ الکترونیکی در هرمزگان اجرایی شد

همانطور که گفته شد استان هرمزگان به عنوان اولین استانی که طرح کالابرگ الکترونیکی قرار بود در آن اجرایی شود اعلام شد.

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در تاریخ ۲۸ دی‌ماه ۱۴۰۱ اعلام کرد که از دیروز (۲۷ دی)  اجرای این طرح بطور آزمایشی در استان هرمزگان آغاز شده است. قراربراین است که پس‌از ارزیابی در صورت مشاهده نتایج مطلوب اجرای آزمایشی، پیاده‌سازی این طرح به سرعت به کل کشور تعمیم داده شود.

در این سبد کالا ۱۰ قلم ماده غذایی که شامل مرغ، برنج، ماکارونی، لبنیات، روغن و غیره است تعریف و قیمت‌گذاری شده است. این اقلام مشمول ارز ۴۲۰۰ تومانی است و پایه قیمت نیز برمبنای قیمت این مواد در شهریور ۱۴۰۰ است.  هم‌اکنون در استان هرمزگان  فروشگاه‌های متعدد و متنوعی که تعداد آنها تقریبا به ۱۰۰۰ فروشگاه می‌رسد به سیستم‌های خرید مواد از این طریق مجهز شده‌اند.

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی همچنین مجددا به موضوع اختیاری بودن دریافت کالابرگ الکترونیکی اشاره کرد . در همین راستا کسانی که متقاضی استفاده از این کالابرگ هستند می‌توانند یک ماه زودتر از موعد مقرر واریزی یارانه‌ها این ۱۰ قلم مواد غذایی را خریداری کنند.

جزئیات کالابرگ الکترونیکی اعلام شد

برای تسریع پیاده‌سازی طرح کالابرگ الکترونیکی سامانه ۱۲۴ وزارت صمت به منظور پاسخگویی به سوالات و مشکلات اصناف متقاضی شرکت در این پروژه راه اندازی شد.

با توجه به زمانبندی‌ای که از سمت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام شده است، تا پایان سال جاری (۱۴۰۱) همه استان‌های کشور باید به اجرایی کردن این طرح اقدام کنند.

همچنین اصناف درگیر طرح کالابرگ الکترونیکی شامل فروشگاه‌های زنجیره‌ای و تعاونی مصرف، فروشگاه‌های خوار وبار،فروشگاه‌های فرآورده لبنی و پروتئینی و سایر اصناف فروش کالاهای زودمصرف است.

۳ استان دیگر به طرح کالابرگ الکترونیکی پیوستند

مجری طرح کالابرگ الکترونیکی در تاریخ ۱۰ بهمن ۱۴۰۱  اعلام کرد که ۳ استان قزوین، گیلان و مرکزی به این طرح پیوستند. فروشگاه‌های این استان‌ها در حال مجهز شدن هستند و شهروندان می‌توانند به واسطه اعتباری که مشمول ۱۰ قلم موادغذایی می‌شود در بستر شبکه ملی اعتبار خرید کنند. مجری پروژه کالابرگ الکترونیکی اظهار کرد که  اجرای آزمایشی در این ۳ استان یادشده بر اساس همان روشی است که در هرمزگان به کار گرفته شد.