جهان هوشمندتر

بسیاری از افراد معتقدند دنیای دیجیتال بی‌اندازه زندگی بشر را تحت تاثیر قرار داده و آن را متحول کرده است اما به نظر شما تاثیر صنعت فناوری اطلاعات بر زندگی انسان بیشتر بوده است یا اختراع لوازم خانگی؟! ها جون چانگ (Ha-Joon Chang) اقتصاددان مطرح کره‌ای در کتاب بیست و سه گفتار درباره‌ سرمایه‌داری موضوع را به شکل دیگری نگاه می‌کند. او معتقد است هنوز صنعت فناوری اطلاعات با همه‌ مشاغل و ثروتی که ایجاد کرده است به اندازه مثلا اختراع ماشین لباسشویی در اقتصادها موثر نبوده است. دلیل ساده‌ای هم برای این موضوع ارائه می‌کند: با اختراع ماشین لباسشویی و همین‌طور سایر لوازم خانه، به یکباره ظرفیت بسیار بالای زنان برای حضور در اجتماع آزاد شد، چراکه تا پیش از آن زنان برای انجام کارهای خانه زمان بسیار زیادی صرف می‌کردند و عملا فرصت کافی برای انجام کارهای خارج از خانه را نداشتند. این اتفاق یعنی دو برابر شدن نیروی کاری بالقوه تاثیر شگرفی بر اقتصاد جهانی داشت.
اما به نظرم چانگ هنوز عمق تاثیری را که فناوری اطلاعات و ارتباطات بر جهان می‌تواند داشته باشد، واکاوی نکرده است. در واقع او تاریخ تا این لحظه را بررسی کرده، بله، به نظر می‌رسد در مقطع کنونی هنوز فناوری اطلاعات تمامی ظرفیت خود را آزاد نکرده است. اما ما تازه در ابتدای راه هستیم. دنیای هوشمندتری در راه است که بالاخره تاثیر واقعی این فناوری بر اقتصاد را نمایش خواهد داد. اما چگونه؟
برای سال‌های متمادی صنایع فاوا تنها منحصر به رایانه‌های بسیار بزرگ می‌شد که به تنهایی حل پاره‌ای از مسائل را میسر ساخته بودند اما دو تحول مسیر این صنعت را تغییر داد؛ اول کوچک و همه‌گیر شدن رایانه و دوم ایجاد شبکه‌ها و در راس آن اینترنت. این فضا کاملا جدید بود و باعث شده بود بسیاری از سازمان‌ها در به‌کارگیری رایانه و تجهیزات آن سردرگم شوند، در واقع به دلایل متعدد که ساده‌ترین آن می‌توانست ناسازگاری سخت‌افزارهای به کار گرفته‌شده یا نبود خدمات پس از فروش مناسب باشد، سازمان‌ها در به‌کارگیری فناوری اطلاعات با مشکلات عدیده مواجه شدند. حداقل این بود که نتوانند استفاده‌ کافی و وافی را از فاوا داشته باشند. یک نقطه‌ عطف دیگر در اینجا رخ داد؛ آی‌بی‌ام که از صنعت رایانه‌های شخصی عقب مانده بود، تعریف جدیدی از ارائه‌ خدمات رایانه به سازمان‌ها ارائه داد؛ راهکار جامع (Total solution): ارائه‌ تمام خدمات فاوای مورد نیاز سازمان به صورت یکپارچه از نقطه‌ صفر تا آخرین روزی که سازمان پابرجاست به موثرترین شکل ممکن. حالا موضوع سازگاری سخت‌افزارها، نرم‌افزارها، شبکه‌ها و… تا حد خوبی مرتفع شده بود. بداهتا آی‌بی‌ام تنها شرکتی نبود که این روش را در ارائه‌ خدمات به کار گرفت. به دنبال و همزمان با او هزاران شرکت دیگر در سطوح مختلف و در سراسر جهان ارائه خدمات به این نحو را در دستور کار خود قرار دادند.
اما در این مسابقه آی‌بی‌ام ضمن اینکه پیشتازی خود را حفظ کرد، ظرفیت جدیدی از خدمات جامع قابل ارائه توسط صنعت فاوا را مطرح کرد: فاوا در سطحی کلان‌تر: هوشمندسازی با ترکیب اجزای متعدد در سطح بزرگ: بنگاه‌ها و شهرها؛ و این در دنیایی که به جای دولت‌ها سازمان‌های چندملیتی و جهانشهرها هر روز نقش پررنگ‌تری را ایفا می‌کنند یعنی کنترل نبض اقتصاد جدید به شیوه‌ نوین. موضوعی که آی‌بی‌ام پیش از همه فهمید و حتما می‌دانید که در دنیای جدید پیش از همه بودن نهایتا در حد روز و هفته و ماه خواهد بود. بدون شک خدماتی که آی‌بی‌ام از آنها به عنوان شهر و سازمان هوشمند یاد می‌کند، آنقدرها هم غیر قابل تصور و نو نیستند. بالاخره تقریبا همه‌ آنها به نوعی تا پیش از این هم وجود داشته‌اند و شرکت‌های متعدد دیگری هم در ارائه‌ آنها دخیل بوده‌اند اما اینجا هم مانند مورد ارائه‌ راهکار جامع، پیشتازی در یکپارچه‌سازی تمام این خدمات در کنار یکدیگر است که تاثیر اصلی را خواهد داشت.
برای اینکه دید بهتری از نگاه آی‌بی‌ام به دنیای هوشمندتر جدید داشته باشیم بد نیست نگاهی هم به تقسیم‌بندی او در هوشمندی داشته باشیم. او تمامی هوشمندی‌های قابل تصور را به دو دسته‌ شهر هوشمند و سازمان هوشمند تقسیم می‌کند و نیازمندی‌های مشترک این دو را به عنوان زیرساخت مشترک در نظر می‌گیرد. البته حتما دقت دارید که نگاه آی‌بی‌ام از همان زمان ارائه راهکار جامع کاملا سازمان‌محور و به قول علمای بازاریابی بی‌تو‌بی (Business to business) بوده است. از دید او شهر هوشمند در یکپارچه‌سازی خدمات فاوای ساختمان‌ها، انرژی، امنیت، ترافیک، آب و… معنا می‌یابد. صنایع نیز هر کدام در گروه خود به کمک فاوا باید هوشمند شوند‌، از صنایع بانکداری گرفته تا آموزش و بهداشت و نفت و گاز. در نهایت زیرساخت‌هایی که باید به هر دوی اینها خدمت دهند نظایر ایجاد سازمان‌های متحرک، تجزیه و تحلیل، امنیت اطلاعات و پردازش ابری هستند.
با این توصیف به نظر می‌رسد در آستانه‌ آن تاثیر شگرف قرار گرفته‌ایم؛ کنترل تمام زیرساخت‌های اصلی زندگی بشری به صورت یکپارچه توسط ماشین‌ها و آزاد شدن زمان انسان‌ها برای پرداختن به موضوعات در سطوحی جدید