نگاهی به مهم‌ترین روندهای تکنولوژی در ۲۰۲۱: تحول تکنولوژی با محوریت پاندمی

به گزارش پیوست، در ۲۰۲۰ بحران کرونا رسماً اوضاع جهان را تغییر داد و تکنولوژی‌های حوزه دورکاری و آموزش از راه دور خیلی زود همه‌گیر شدند، اما در ۲۰۲۱ این تکنولوژی‌ها که البته پیشینه‌ای طولانی‌تر از پاندمی دارند به بلوغ بیشتری رسیدند. با اینکه کووید-۱۹ را می‌توان محور اصلی جریان‌های تکنولوژی به شمار آورد اما جریان‌های پیشین هم به روند خود ادامه دادند و هوش مصنوعی را می‌توان مهم‌ترین آنها قلمداد کرد.

واکسن‌های mRNA یا آر.ان‌.ای پیام‌رسان

هرچند مبحث ساخت واکسن بر اساس پیام‌رسان آر.ان‌.ای یا mRNA پیشینه‌ای ۲۰ساله دارد اما در دوران پاندمی،‌ برای اولین بار و در شرایط اضطراری کرونا، سازمان غذا و دارو (FDA) مجوز استفاده اضطراری از روش mRNA را برای برای واکسن‌های فایزر و مادرنا صادر کرد و روند بهبودی و خروجی از بحران آغاز شد.

بیشتر واکسن‌های رایج، برای ایجاد ایمنی در برابر یک بیماری، عامل ضعیف‌شده بیماری را وارد بدن کرده و بدن را در برابر بیماری اصلی مقاوم می‌کنند. اما واکسن‌های mRNA نحوه ساخت یک پروتئین- یا بخشی از یک پروتئین- را که باعث پاسخ ایمنی در بدن می‌شود به سلول‌ها می‌آموزند.

در واقع این واکسن پس از ورود به بدن، نحوه ساخت پروتئین‌های اسپایک (spike proteins) یا همان امضا و نشانه ویروس را به سلول‌ها می‌آموزد، سپس سیستم ایمنی این اسپایک پروتئین را شناسایی و به عنوان عامل اضافی برای مقابله با آن سلول‌های ایمنی و آنتی‌بادی را فعال می‌کند. به این ترتیب پس از ورود ویروس به بدن، سیستم ایمنی برای مقابله با ویروس آماده است.

همه چیز از راه دور

پاندمی کرونا به‌ اجبار همه جوانب زندگی ما را از راه دور کرد. دورکاری، آموزش از راه دور و حتی درمان و معاینه از راه دور که پیشتر کاربران محدودی داشتند از سال ۲۰۲۰ شهرت پیدا کردند و در ۲۰۲۱ به یکی از ابزارهای کلیدی دولت‌ها، مردم و کسب‌وکارها تبدیل شدند.

پلتفرم‌های آموزش از راه دوری مثل Byju در هند حدود ۷۰ میلیون کاربر دارند و تعداد کاربران خدمات مایکروسافت تیمز که روی دورکاری و کار ترکیبی تمرکز دارد از ۱۹ میلیون در سال ۲۰۱۹ به ۲۵۰ میلیون کاربر فعال ماهانه در جولای ۲۰۲۱ رسیده است.

هوش مصنوعی (AI) چندکاره

با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در سال‌های اخیر، هوش مصنوعی و روبات‌ها هنوز در یکسری موارد به ویژه حل مشکلات جدید و فعالیت در محیط‌های ناشناخته دچار مشکل هستند. یکی از توانایی‌های اصلی انسان مثل یادگیری و استفاده از دانش کسب‌شده در شرایط جدید در این تکنولوژی دیده نمی‌شود. یکی از رویکرد‌های امیدوارکننده حال حاضر، تقویت احساسات هوش مصنوعی است؛ در حال حاضر هوش مصنوعی با دید یا شناخت صدای کامپیوتری می‌تواند حس کند اما نمی‌تواند با استفاده از زبان طبیعی الگوریتم‌ها در مورد آنچه می‌بیند یا می‌شنود صحبت کند. با ترکیب حس‌های مختلف و صحبت یا پردازش آنها می‌توان وارد فاز جدید و پیشرفته‌ای از هوش مصنوعی و قدرت کامپیوتری شد.

تکنولوژی ردیابی تماس

از همان ابتدای همه‌گیری، به نظر می‌رسید ردیابی دیجیتالی، تکنولوژی مفیدی برای کمک به کنترل و پایان پاندمی باشد. اپلیکیشن‌های گوشی هوشمند با جی‌پی‌اس یا بلوتوث افرادی را که از یک مسیر عبور کرده‌اند شناسایی می‌کنند. اگر تست کرونای فردی در آینده مثبت شود، فرد می‌تواند نتیجه تست را در اپلیکیشن وارد کند و در نتیجه هشداری برای افراد دیگری که در مجاورت او بوده‌اند ارسال می‌شود.

اپل و گوگل در بسیاری از گوشی‌های هوشمند خود قابلیت‌هایی اینچنینی را قرار دادند اما عموم مردم از این قابلیت‌ها استقبال نکردند. همین موضوع باعث شد تا تکنولوژی ردیابی تماس دیجیتالی با وجود پتانسیلی که برای کمک به بحران کرونا داشت، مجال چندانی برای رفع مشکلات پیدا نکند.

با اینکه در اکثر نقاط جهان توجه چندانی به اپلیکیشن‌ یا قابلیت‌های ردیابی تماس نشد اما کشور‌هایی مثل چین با تکیه بر همین تکنولوژی توانستند روند بهبود از بحران را به خوبی طی کنند و طبق مطالعات هاروارد،‌ چین و کشور‌های آسیای شرقی در سال ۲۰۲۰ روند بهبودی و کنترل بیماری را بهتر از دیگر کشور‌ها طی کردند که یکی از دلایل آن شاید همان استفاده گسترده از ردیابی دیجیتالی باشد.

صندوق‌های داده یا Data Trusts

حریم خصوصی و محافظت از داده در سال‌های اخیر اهمیت بسیاری پیدا کرده است. اطلاعات کاربران چندین بار هدف هک قرار گرفت و اطلاعات درزکرده به کرات به فروش رسیدند. چنین اتفاقاتی ما را به این فکر فرو می‌برد که شاید مساله اصلی جدا از بحث امنیت شرکت‌ها، مدل حریم خصوصی حال حاضر باشد. در مدل حال حاضر افراد مسئول اصلی مدیریت و محافظت از اطلاعات را بر عهده دارند.

صندوق‌های داده یا Data Trusts گزینه جدیدی هستند که برخی از دولت‌ها به استفاده از آن روی آورده‌اند. یک صندوق داده در واقع یک نهاد قانونی است که مسئولیت جمع‌آوری و مدیریت داده‌های شخصی مردم را به نیابت از آنها بر عهده می‌گیرد. البته که ساختار و عملکرد این صندوق‌ها هنوز به طور کامل تعریف نشده و سوالاتی در این زمینه باقی است اما این صندوق‌ها پتانسیل بالایی برای رفع مشکل دیرینه حریم خصوصی و امنیت داده دارند.

صندوق داده با ترویج مقررات مشترک برای امنیت داده، حریم خصوصی و محرمانگی بستری مناسب برای همکاری بین بازیگران ایجاد می‌کند. سازمان‌ها از این طریق به شکلی امن منابع داده خود را متصل کرده و منبع یا صندوقی مشترک از اطلاعات خواهند داشت.

موقعیت‌یابی فوق دقیق

همه ما هر روز از GPS استفاده می‌کنیم. اما در حالی که GPS دقتی بین پنج تا ۱۰ متر دارد، تکنولوژی‌های بسیار دقیق موقعیت‌یابی دقت را تا مقیاس سانتی‌متری افزایش می‌دهند و علاوه بر کاربردی که برای انسان‌ها دارند،‌ در عصر توسعه روبات و ورود خودرو‌های خودران به شهر‌ها،‌ به حرکت بهتر و دقیق آنها کمک می‌کنند.

سیستم هدایت جهانی BeiDou چین در سال ۲۰۲۰ تکمیل شد و تا حدی امکان مکان‌یابی فوق‌ دقیق را فراهم کرد. دقت این سیستم در رنج یک و نیم تا ۲ متر است و تلفیق پایگاه‌های زمینی دقت میلی‌متری را ممکن می‌کند. در حالی که تکنولوژی GPS از ابتدای دهه ۱۹۹۰ همه‌گیر شده اما با پرتاب چهار ماهواره جدید برای GPS III یا جی‌پی‌اس ۳ در نوامبر ۲۰۲1 این تکنولوژی جان تازه‌ای گرفت و انتظار می‌رود تا ۲۰۲۳ ماهواره‌های بیشتری وارد مدار شوند.

باتری‌های لیتیوم-فلزی

در حال حاضر باتری‌های لیتیوم یونی منبع اصلی ذخیره انرژی الکتریکی برای دستگاه‌های مختلف محسوب می‌شوند. اما با افزایش تولید خودروهای الکتریکی و آینده روشنی که به ویژه برای این صنعت تصور می‌شود، موضوع سرعت پایین شارژ و محدودیت انرژی ذخیره‌شده به یکی از مشکلات اصلی تبدیل شده است.

شارژ مجدد خودرو‌های الکتریکی زمان زیادی می‌برد که یکی از معایب اصلی و موانع فراگیر شدن این خودروهاست. محققان هاروارد در ۲۰۲۱ یک گام به حل این مساله نزدیک‌تر شدند. شین لی، استادیار دانشگاه هاروارد، به همراه تیم تحقیقاتی خود یک باتری لیتیوم-فلزی طراحی کرده که امکان حداقل ۱۰ هزار بار شارژ و تخلیه شارژ را دارد.

باتری‌های لیتیوم-فلزی برخلاف باتری‌های لیتیوم یونی در جایگاه آنود (anode) از لیتیوم فلزی استفاده می‌کنند، ظرفیت بسیار بالاتری داشته و می‌توانند مسافت طی‌شده به وسیله یک خودرو الکتریکی را تا ۸۰ درصد افزایش دهند و امکان شارژ سریع را فراهم می‌کنند.

علاوه بر محققان هاروارد، استارت‌آپ کوانتوم اسکیپ (QuantumScape) هم یک باتری لیتیوم-فلزی طراحی کرده و بر اساس قراردادی که بین این استارت‌آپ و فولکس‌واگن منعقد شده، این غول خودروسازی قرار است در ۲۰۲۵ خودروهای الکتریکی مجهز به باتری لیتیوم-فلزی را تا ۲۰۲۵ روانه بازار کند.

متاورس یا دنیای مجازی

با اینکه موضوع متاورس و جهان‌های مجازی را نمی‌توان متولد پاندمی و سال ۲۰۲۱ دانست اما به روشنی سال گذشته میلادی به نقطه‌عطفی در تاریخ متاورس تبدیل شد. فیس‌بوک،‌ بزرگ‌ترین شرکت شبکه اجتماعی جهان، نام خود را به متا تغییر داد و جهان‌های متاورسی و حتی ارزهای رایج در این جهان‌ها شهرت بیشتری پیدا کردند.

متاورس جهانی مجازی است که مردم از طریق یک رابط (یک صفحه‌نمایش یا عینک‌ها و کلاه‌های ویژه متاورس) وارد آن می‌شوند و به جای اینکه تنها ناظری از بیرون باشند،‌ خودشان به صورت مستقیم در این جهان حضور می‌یابند و بر آن تاثیر می‌گذارند.

۲۰۲۲؛ از بحران به همزیستی

با اینکه شیوع سویه جدید اومیکرون در انتهای سال ۲۰۲۱ بار دیگر تب بحران کرونا را شعله‌ور کرد اما به نظر می‌رسد با واکسیناسیون گسترده و افزایش آگاهی مردم از نحوه کنترل بیماری در حال گذار از بحران و ورود به یک دوره همزیستی با کرونا در بحث فردی و تجاری هستیم.

موضوعاتی مثل دورکاری، واکسن و فاصله اجتماعی جای خود را در زندگی امروز باز کرده و در عین حال از برخی محدودیت‌های این حوزه کاسته شده است. باید دید در سال جدید میلادی کدام حوزه جای تکنولوژی‌های پاندمی محور را می‌گیرد و آیا شاهد جریان‌های تازه‌ای در حوزه تکنولوژی خواهیم بود یا خیر.