اینترنت حافظه را تقویت می‌کند یا آن را از بین می‌برد؟

به گزارش پیوست، وارد، استادیار بازاریابی در دانشگاه تگزاس که در حوزه روانشناسی مطالعه می‌کند، می‌گوید: «گاهی دوست دارم چیزی را در گوگل جست‌وجو کنم اما این کار را نمی‌کنم تا ببینم می‌توانم آن را از خاطرات خودم استخراج کنم یا نه.»

هرکسی که گوشی همراه داشته باشد به چنین چالشی برمی‌خورد؛ مثلاً اگر اسم یک بازیگر معروف را یادتان نیست یا سال انتشار یک موسیقی معروف را فراموش کرده‌اید سریعاً دو گزینه وجود دارد: یکی جست‌وجو با گوشی و دومی فشار آوردن به مغز.

اما هدف این آزمایش تنها بررسی قدرت یادآوری انسان نیست. تحقیقاتی که «وارد» در ماه آگوست منتشر کرد نشان می‌دهد کسانی که از موتور جست‌وجویی مثل گوگل استفاده می‌کنند شاید پاسخ درست را بگیرند اما ممکن است در مورد قدرت حافظه خود اشتباه برداشت کنند. دلیلش این است که جست‌وجوی آنلاین به حدی ساده و در دسترس است که مردم فرصتی برای محک زدن حافظه خودشان پیدا نمی‌کنند.

این یافته‌ها بخشی از چند تحقیق جدید است که رابطه اینترنت و حافظه انسان را بررسی می‌کنند. این تحقیقات به گفته «وارد» در موارد متعدد از جمله موضوع شایعات سیاسی کاربرد دارند. به گفته او بررسی نحوه تصمیم‌گیری مردم نشان داده که اعتمادبه‌نفس بیش از حد افراد نسبت به دانسته‌های علمی و سیاسی‌ باعث می‌شود تصمیمات درمانی و مالی سوال‌برانگیزی بگیرند.

وارد در مصاحبه‌ای می‌گوید:‌ «تاثیرش این‌طور است که مردم فکر می‌کنند من باهوش هستم. من مسئول این هستم. من این اطلاعات را به دست آورده‌ام.»

جمعی از دانشمندان حوزه ادراک، روانشناسان و دیگر محققان سعی دارند مساله یادآوری خاطرات را در حالتی که بیشتر خاطرات‌مان به طرق مختلف به واسطه تکنولوژی شکل گرفته بررسی کنند. هدف بازنگری کارکرد حافظه در ارتباط با دستگاه‌های جدید دیجیتالی است و به گفته وارد، مرز بین ذهن و اینترنت تا حدی محو می‌شود که شاید روزی شاهد پدیده «اینترذهن» یا «Intermind» باشیم.

صنعت تکنولوژی در صدد از بین بردن این مرزبندی است. شرکت‌هایی مثل اپل و فیس‌بوک به دنبال عینک‌هایی هستند که صفحه کامپیوتر را پیش چشمان‌مان قرار می‌دهد و شرکت نورولینک ایلان ماسک هم در پی ساخت چیپ‌های مغزی است.

هنوز پیامدهای این تغییر و تحولات مشخص نیست اما تحقیقات در یک تصویر کلی نشان می‌دهد وابستگی ما برای یادآوری به اینترنت به چه معنایی خواهد بود.

مطالعه‌ای در ۲۰۱۹ نشان داد کسانی که بیش از حد از اپلیکیشن‌های مسیریاب و نقشه استفاده می‌کنند حافظه فضایی ضعیف‌تری دارند. این بخش از حافظه به مسیریابی و پیدا کردن راه فضای فیزیکی اختصاص دارد. چندین مطالعه دیگر هم به بررسی این موضوع می‌پردازند که پست گذاشتن در شبکه اجتماعی چطور مغز را تغییر می‌دهد. نتایج این تحقیقات گاهی از بهبود یادآوری و گاهی هم از فراموشی حکایت می‌کنند.

در تحقیقات وارد که ماه اکتبر در مجله آکادمی ملی علوم ایالات متحده منتشر شد، در هشت آزمایش، نحوه استفاده و تصور مردم از دانسته‌هایشان محک خورد. در این آزمایش‌ها شرکت‌کنندگان به چند سوال کوتاه در حوزه اطلاعات عمومی پاسخ دادند. برخی از شرکت‌کنندگان هنگام پاسخ به سوالات به گوگل هم دسترسی داشتند و بقیه بدون استفاده از گوگل به سوالات پاسخ دادند.

در این آزمایش کسانی که به گوگل دسترسی داشتند اعتماد بیشتری به قدرت تفکر و حافظه خود داشته و معتقد بودند سوالات آینده را خیلی بهتر و بدون استفاده از اینترنت هم حل می‌کنند.

وارد این موضوع را به طراحی گوگل نسبت می‌دهد: ساده و آسان، که شباهتی به کتابخانه ندارد و شبیه به «دستگاه عصبی مصنوعی» است که جست‌وجو در مغز انسان را شبیه‌سازی می‌کند.

او می‌گوید: «سرعتش به گونه‌ای است که آنچه را نمی‌دانید متوجه نمی‌شوید.»

این یافته‌ها بر مقاله قدیمی‌تری در ۲۰۱۱ پایه‌ریزی شده‌اند که «تاثیر گوگل» را بررسی می‌کرد؛ پدیده‌ای که بر آن اساس، مردم چیزهایی را که می‌دانند و بعداً در اینترنت پیدا می‌کنند کمتر به یاد می‌آورند.

پیشنهاد محققان این نیست که مردم استفاده از اپلیکیشن‌ها را متوقف کنند. همچنین مشخص نیست که گوگل یا دیگر شرکت‌های تکنولوژی به چه اندازه به این تحقیقات توجه دارند و آیا تغییری در محصولات خود ایجاد می‌کنند یا خیر. گوگل در بیانیه‌ای در هفته گذشته اعلام کرد که ماموریت آنها سازماندهی اطلاعات جهان و افزایش دسترسی به آن بوده است. به گفته این شرکت: «این کار در موارد مختلفی به زندگی روزمره مردم کمک می‌کند.»

چندین قرن است که فلاسفه و دانشمندان در مورد راهکاری برای تعریف حافظه انسان با هم بحث می‌کنند. از نگاه بسیاری از دانشمندان مدرن، تعریف حافظه به آنچه به یاد می‌آوریم محدود نمی‌شود.

استیون سلومان، استاد علوم ادراکی، زبانی و روانشناسی در دانشگاه براون، می‌گوید: «عموم و حتی دانشمندان حرفه‌ای محاسبات به اشتباه ذهن را چیزی تصور می‌کنند که داخل مغز افراد نشسته است.»

اما به گفته او در واقعیت «ما برای تفکر و یادآوری از چیزی خیلی بیشتر از مغزمان استفاده می‌کنیم».

به گفته سلومان، یکی از مولفان کتاب «توهم دانش: چرا ما هیچ‌وقت تنها فکر نمی‌کنیم» (The Knowledge Illusion: Why We Never Think Alone)، انسان‌ها برای کمک به حافظه معمولاً از خانواده، دوستان و افراد دیگر و البته منابع خارجی از جمله محتوای کتبی هم کمک می‌گیرند. به گفته او، حافظه و دانش را نه به صورت فردی بلکه اجتماعی باید تعریف کرد.

او می‌گوید: «اینترنت در واقع توسعه‌ای از روند هزارساله ما یعنی استفاده از جهانی است که شکل الکترونیکی دارد.»

گاهی این موضوع به پدیده‌ای به نام «تخلیه بار» یا «offloading» منتهی می‌شود که به معنای استراحت دادن به مغز با ذخیره اطلاعات در یک جای دیگر است. یکی از مثال‌های ساده این پدیده ذخیره شماره موبایل در گوشی یا روی کاغذ است.

اما اینترنت تنها به ذخیره اطلاعات محدود نمی‌شود و تقریباً در هر لحظه اطلاعاتی عمدتاً صحیح را بدون اینکه چیزی بپرسد در اختیارمان می‌گذارد. در واقع اینترنت راهکاری برای شکل دادن به خاطرات‌مان ارائه می‌کند.

در بررسی مطالعات انجام‌گرفته در این حوزه که ماه سپتامبر منتشر شد، محققان دانشگاه دوک دریافتند که «برون‌سپاری» خاطرات به جهان دیجیتالی، «آنچه را افراد از تجربیات خود به یاد می‌آورند و به آن توجه می‌کنند تغییر می‌دهد». به گفته آنها رسانه دیجیتال به دلیل موضوعاتی مثل ادیت تصاویر یا دسترسی به حجم زیادی از خاطرات، یک پدیده جدید و متفاوت است.

به گفته امالین درو الیسیو، دانشجوی دکتری و الیزابت مارش، استاد روانشناسی و نوروساینس و رئیس آزمایشگاهی که به مطالعه حافظه می‌پردازد، هر نشانه تصویری در واقع فرصتی برای «به‌روزرسانی» یک خاطره و گاهی هم تصور اشتباه است و هرگونه دستکاری در محتوا ممکن است در خاطرات اختلال ایجاد کند.

آنها می‌گویند: «این سوالات و چند سوال دیگر مربوط به حافظه‌اند اما دلیل‌شان یک مفهوم اجتماعی است که دو دهه پیش تصورش هم ممکن نبود.»

منبع: NBC