نبرد منظومه‌های ماهواره‌ای؛ بزرگ‌ترین مسابقه اینترنت پهن‌باند شکل‌گرفته است

به گزارش اندیشکده حنان؛ در میان این منظومه‌ها، استارلینک (Starlink)، پروژه جاه‌طلبانه شرکت SpaceX، همچنان پیشتاز مطلق محسوب می‌شود. این شبکه تا اکتبر ۲۰۲۵ بیش از 8500 ماهواره فعال در مدار دارد و از ابتدای 2024 به نقطه تعادل درآمد رسیده است. تحلیل مؤسسه Quilty Space نشان می‌دهد که استارلینک تنها در سال ۲۰۲۴ حدود ۶.۶ میلیارد دلار درآمد داشته و تا سپتامبر همان سال شمار کاربرانش به بیش از ۴ میلیون مشترک رسیده است. این منظومه که با نسل دوم ماهواره‌های خود موسوم به V2-Mini و V2-MiniDTC وارد فاز جدیدی شده، اکنون بازیگر اصلی اینترنت فضایی جهان به شمار می‌آید.

در کنار آن، وان‌وب (OneWeb) انگلستان، شرکت فرانسوی Eutelsat در آن ادغام شده، استقرار ماهواره‌های خود را تکمیل کرده اما به دلیل تأخیر در توسعه شبکه زمینی هنوز پوشش جهانی را آغاز نکرده است. نسل جدید ماهواره‌های وان‌وب حدود ۵۰۰ کیلوگرم وزن دارند و انتظار می‌رود در مجموع کمتر از ۱۰۰۰ ماهواره عملیاتی داشته باشند. نمونه اولیه این نسل، موسوم به JoeySat، در سال ۲۰۲۳ با موفقیت پرتاب شد.

از سوی دیگر، پروژه‌های تازه‌ای در حال شکل‌گیری‌اند که چشم انداز رقابت جدی‌تر در سال‌های آینده را می‌دهند. شرکت آسترانیس (Astranis) با جذب بیش از ۷۵۰ میلیون دلار سرمایه، قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ حدود ۱۰۰ ماهواره MicroGEO را به مدار بفرستد تا اینترنت مقرون‌به‌صرفه را برای کاربران در کشورهای در حال توسعه فراهم کند.

پروژه Lightspeed متعلق به شرکت کانادایی Telesat نیز یکی از مهم‌ترین برنامه‌های در حال توسعه است که با ۱.۹ میلیارد دلار بودجه دولتی پشتیبانی می‌شود و پرتاب آن برای سال ۲۰۲۶ برنامه‌ریزی شده است. همچنین، شرکت اماراتی ارتباطات E& Co برنامه مشابهی برای آغاز پرتاب‌ها در همین سال دارد.

اما در مقابل، برخی از پروژه‌ها نیز به‌دلیل فشار مالی و مشکلات فنی از مسیر خارج شدند؛ از جمله پروژه Astra که قرار بود یک منظومه اینترنتی کوچک‌مقیاس از سوی شرکت آمریکایی Astra Space ایجاد کند، به‌دلیل شکست‌های پی‌درپی پرتابگرها و بحران مالی شرکت، در سال ۲۰۲۴ رسماً متوقف شد.

پروژه Kuiper متعلق به شرکت آمازون نیز یکی از جاه‌طلبانه‌ترین طرح‌های حال حاضر است. این شرکت با سرمایه‌گذاری بیش از ۲۰ میلیارد دلار، قصد دارد درآمد سالانه از این پروژه به‌دست آورد. آمازون در سال ۲۰۲۳ اولین نمونه‌های اولیه خود را پرتاب کرد و برای رعایت مهلت کمیسیون ارتباطات فدرال (FCC) تا سال ۲۰۲۶، باید سرعت پرتاب‌های خود را به‌طور چشمگیری افزایش دهد.

در کنار بازیگران بزرگ، منظومه‌های کوچکتری مانند Iridium و Globalstar نیز نقش مهمی در تأمین ارتباطات سیار، دریایی و هوایی ایفا می‌کنند و به نوعی مکمل پروژه‌های بزرگ‌تر به‌شمار می‌روند. علاوه بر این، منظومه‌های گووانگ و هانژو نیز در چین برنامه‌ریزی شده‌اند که در مجموع شامل بیش از ۲۰٬۰۰۰ ماهواره خواهند بود. با این حال، به‌دلیل محدودیت ظرفیت پرتاب در چین، تاکنون تنها ۲۹ ماهواره از این پروژه‌ها به مدار ارسال شده است، اما انتظار می‌رود با افزایش توان پرتابی این کشور، روند استقرار این منظومه‌ها در سال‌های آینده شتاب گیرد.

رقابت میان منظومه‌های اینترنتی فضایی تنها یک رقابت فناورانه نیست، بلکه صحنه‌ای از تحول اقتصادی و راهبردی در مقیاس جهانی است. کاهش هزینه پرتاب‌ها، ظهور پرتابگرهای قابل استفاده مجدد و افزایش تقاضا برای داده‌های پرسرعت، موجب شده است که فضا علاوه‌بر یک حوزه نظامی و علمی، به بازاری میلیارد دلاری برای خدمات دیجیتال، داده و ارتباطات نیز تبدیل شود.

اگرچه پروژه‌هایی مانند استارلینک، وان‌وب و ایریدیوم به موفقیت عملی رسیده‌اند، اما موج دوم منظومه‌ها در حال شکل‌گیری است منظومه‌هایی که قرار است در دهه آینده، چهره اینترنت جهانی را از مدار زمین بازتعریف کنند و به حکمرانی اینترنت معنای جدیدی ببخشند و انحصار دولت‌‌ها بر اینترنت را دچار دگرگونی خواهد شد.