تامین مالی جمعی مبتنی بر سهام استارت‌آپ‌ها؛ کلید قفل ارزش‌گذاریی دارایی‌ها نامشهود پیدا شد؟

به‌گزارش پیوست،‌ تامین مالی جمعی (کرادفاندینگ) روی سهام، با سهیم‌ شدن سرمایه‌گذاران خرد با سرمایه‌گذاری روی طرح ارائه‌شده از سمت یک کسب‌وکار روی سکوهای تامین مالی جمعی اتفاق میفتد. در این شیوه، اصل مبلغ سرمایه‌گذاری با ارائه تضامن‌های بانکی مشمول پشتوانه می‌شود و ریسکی که متوجه سرمایه‌گذاران است از محل کسب یا نداشتن «سود» است.

برخی از کارشناسان معتقدند تامین مالی استارت‌آپ‌ها از این طریق منجر به از بین رفتن فاصله میان ارزش ذهنی استارت‌آپ‌ها و ارزش واقعی آنها خواهد شد.

البته که نبود بازار ثانویه‌ برای این مدل سهامی در شرایط فعلی به‌عنوان یکی از چالش‌های اصلی عنوان شده است. طبق گفته فعالان این حوزه، در صورت تشکیل و تجهیز زیرساخت‌های ملزوم و اجرای قوانین و آئین‌نامه‌های تخصصی این موضوع،‌ بالاخره یک راه ارتباطی موثر و ساختارمند میان اکوسیستم سرمایه‌گذاری و مالی و استارت‌آپی شکل خواهد گرفت.

سولماز صادق‌نیا، مدیرعامل گلرنگ ونچرز معتقدست در این مدل، سرمایه‌گذار در کنار کارآفرین می‌ایستد و از ارزش‌آفرینی واقعی سهم می‌برد. از سوی دیگر، بسیاری از شرکت‌های نوآور و دانش‌بنیان، به‌جای ایجاد بدهی و تعهد بازپرداخت، به دنبال سرمایه‌ای هستند که بتواند پشتوانه رشد بلندمدت‌شان باشد.

او همچنین عنوان کرد: با توجه به سیاست‌های جدید نهادهای مالی و فضای مثبت بازار سرمایه، ما مطمئنیم این مدل نه‌تنها با استقبال روبه‌رو خواهد شد، بلکه می‌تواند فصل تازه‌ای در فرهنگ سرمایه‌گذاری کشور ایجاد کند؛ فصلی که در آن سرمایه‌گذاری، فقط عدد و سود نیست، بلکه مشارکت در آینده‌ کسب‌وکارهای ایرانی است.

مجید شجاعی، مدیر راهبردی ترنج، تامین مالی جمعی یا کرادفاندینگ مبتنی بر سهام را یکی از روش‌های جذب سرمایه کسب‌وکارهای اکوسیستم اقتصاد دیجیتال معرفی کرد. او در ادامه این موضوع گفت: طرح یا ایده روی سکوهای تامین مالی قرار می‌گیرد و بخشی از سهام شرکت در این سکو عرضه می‌شود. سرمایه‌گذار از طریق خرید سهام روی این سکو در سهام شرکت سهیم می‌شود. در صورت شکست که نتیجه مشخص است و در صورتی هم که به سود برسد و بزرگ شود هم ارزش سهام بیشتر می‌شود و هم ممکن است سود افزایش بیابد.

طبق گفته او آئین‌نامه‌هایی در این زمینه مورد بررسی قرار گرفته است اما هنوز کرادفاندینگ سهامی در ایران نداریم. شجاعی پیش‌بینی می‌کند در آینده، تامین مالی از طریق کرادفاندینگ روی سهام رقم بخورد.

داشته‌ها و خواسته‌ها

اینکه یک شرکت بتواند در این مسیر قرار بگیرد و از طریق تامین مالی جمعی روی سهام، موفق به جذب سرمایه شود مجموعه‌ای از ویژگی‌ها را می‌طلبد. به‌ویژه، اهمیت این ویژگی‌ها برای کسب‌وکارهایی که از جنس استارت‌آپی و دیجیتالی هستند بیشتر می‌شود. از آنجایی که حق و حقوق سرمایه‌گذاران متعددی در این طرح‌ها پیش کشیده‌ می‌شود، بنابراین الزاماتی همچون گردش و صورت‌های مالی شفاف، توانگری اقتصادی، چشم‌انداز روشن سوددهی، طرح قابل قبول و قابلیت رشد و مقیاس‌پذیری در جلب نظر و تداوم سالم مسیر سرمایه‌گذای به‌شدت حائز و قابل اهمیت است.

شجاعی،‌ مدیر راهبردی ترنج اشاره می‌کند که شرکت یا کسب‌وکاری که طرح آن قرار است روی سکو قرار بگیرد و از این طریق سرمایه مورد نیاز آن جذب و تامین شود باید دارای ویژگی‌هایی از قبیل توان بازپرداخت، طرح توجیهی قوی، صورت‌های مالی شفاف و حسابرسی‌شده، جریان نقدی قابل قبول و غیره باشد.

یکی دیگر از موضوعات مهم و حساس در این زمینه که بیشترین ارتباط را با استارت‌آپ‌ها دارد بحث ارزش‌گذاری دارایی‌های این کسب‌وکارهاست که عمدتا نامشهود و دیجیتالی است. مدیرعامل گلرنگ‌ونچرز معتقدست موضوع ارزش‌گذاری، قلب تپنده‌ مدل سهامی در تأمین مالی جمعی است. او همچنین تاکید کرد که ارزش‌گذاری‌هایی که در این مسیر صورت می‌گیرد هیچ‌گاه نباید به‌صورت سلیقه‌ای یا صرفا برمبنای برآورد کارآفرین باشد. طبق گفته او این مهم طبق چارچوب‌های رسمی و با مشارکت شرکت‌های مورد تائید معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان صورت می‌گیرد.

براین اساس، در این فرآیند، مجموعه‌ای از شاخص‌ها شامل صورت‌های مالی، جریان نقدی، دارایی‌های نامشهود، جایگاه بازار، تیم مدیریتی و قابلیت رشد آتی بررسی می‌شود. سپس گزارش نهایی ارزش‌گذاری در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد تا تصمیم‌گیری بر پایه داده‌های واقعی انجام شود.

سهم از سرمایه

در کنار ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود استارت‌آپ‌ها یکی دیگر از چالش‌ها و حساسیت‌های این زمینه  تعیین چارچوب حقوقی شفاف برای صدور و انتقال مالکیت سهام است که نیازمند هماهنگی میان نهادهایی مانند فرابورس، سکو تامین مالی و سرمایه‌­پذیر خواهد بود.

صادق‌نیا، مدیرعامل گلرنگ‌ونچرز با اهتمام به تعیین چارچوب حقوقی شفاف برای صدور و انتقال مالکیت سهام، این روش را همچنین نیازمند فرهنگ‌سازی و آموزش سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها دانست. زیرا که بسیاری از فعالان بازار هنوز با ماهیت و الزامات مدل سهامی آشنا نیستند. یکی دیگر از موضوعات مهم ذکر شده، ایجاد زیرساخت‌های فناورانه و نظارتی مطمئن است تا تمام فرآیندها از عرضه تا گزارش‌دهی، قابل رهگیری باشد.

مدیرعامل گلرنگ‌ونچرز به‌عنوان یکی از شرکت‌هایی که در حال آغاز اجرای طرح تامین مالی جمعی روی سهام هستند گفت: در واقع ما تلاش می‌کنیم فاصله میان ارزش ذهنی استارت‌آپ و ارزش واقعی آن را با شفافیت و روش علمی پر کنیم. همین رویکرد است که موجب می‌شود مدل سهامی، علاوه‌بر جذابیت، قابلیت اتکای مالی و تحلیلی نیز داشته باشد.

شجاعی، مدیر راهبردی ترنج با اشاره به روش‌های مختلف تامین سرمایه در کشور، به فرآیند جذب سرمایه از طریق ارائه طرح روی سکوهای تامین مالی جمعی پرداخت و به اهمیت نقش طرح توجیهی قوی شرکت متقاضی و لازمه‌های قرارگیری در این فرآیند که مهم‌ترین آن ارائه ضمانتنامه بانکی است تاکید کرد.

طبق گفته او روش ارائه طرح و تامین مالی از طریق سکوهای تامین مالی جمعی از شیوه‌های متداول کنونی در کشور است. شجاعی در رابطه با مدل‌های تامین مالی جمعی در کشور چنین توضیح داد: برای مثال شرکتی صاحب طرح است و برای آن به ۵۰ میلیارد تومان سرمایه نیاز دارد. این شرکت طرح خود را روی یکی از سکوهای تامین مالی جمعی که در حال حاضر تعدادشان زیاد هم هست ارائه می‌دهد. یکی از لازمه‌های این اقدام ارائه ضمانتنامه بانکی برای اصل مبلغ دریافتی است. سپس سرمایه‌گذاران خرد روی این طرح سرمایه‌گذاری می‌کنند و شرکت متعهد است که مثلا طی یکسال اصل مبلغ را به‌همراه سود بازگرداند. در اینجا به‌واسطه تضمین بانکی، اصل مبلغ ضمانت شده است اما سود موضوعی است که بنابه شرایط و توانایی شرکت ممکن است حاصل شود یا ممکن است کسب نشود.

طبق گفته او شرایط و روش تامین مالی جمعی روی بخشی از سهام با این مدل شامل تفاوت است. در این روش شرکتی که صاحب طرح است بخشی از سهام را عرضه می‌کند و برای مثال اگر به ۱۰۰ میلیارد تومان سرمایه نیاز داشته باشد، ۵۰ میلیارد تومان آن را از این بخش جست‌وجو می‌کند. در این صورت سرمایه‌گذار با سرمایه‌گذاری روی بخشی از سهام آن شرکت،‌ به‌عبارتی سهامدار آن شرکت نیز می‌شود. طبیعتا اگر سودی اتفاق بیفتد منتفع شده و اگر ضرری دیده شود آنها هم متضرر خواهند شد.

قفل در باز می‌شود؟

یکی از دغدغه‌های اساسی و اصلی استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهایی که بیشتر تحت عنوان نوآور و فناور شناخته می‌شوند جذب سرمایه و راهیابی به مقیاس‌های بزرگتر است. این خواسته درحالی مطرح می‌شود که هنوز ترس از شکست این کسب‌وکارها در بازارهای مالی و انظار سرمایه‌گذاران دیده می‌شود. تغییر مولفه‌هایی همچون دارایی فیزیکی که به نامشهود بدل شده، محصولاتی که عموما از قالب فیزیکی خارج و بیشتر در شکل دیجیتالی ارائه می‌شوند منجر شده تا تصمیم‌گیری برای انتقال سرمایه با اعداد بالا سخت‌تر و محتاطانه‌تر انجام شود. در این میان راه و روش‌های گوناگونی مطرح و معرفی شده که تعدادی به موانع رگولاتوری برخوردند و تعدادی نیز هنوز در گیر و دار مراحل ابتدایی و سرمایه‌گذاری خرد هستند. یکی از این روش‌ها، تامین مالی جمعی روی سهام است که موفقیت و نتیجه‌بخشی آن در گرو همکاری نهادهای متولی و اجرای موثر و صحیح آن است. طبق نظر کارشناسان حوزه سرمایه‌گذاری و استارت‌آپی اگر مدل سهامی در تامین مالی جمعی به‌درستی اجرا شود، می‌توان آن را یکی از نقاط عطف اکوسیستم استارت‌آپی ایران دانست. این روش در واقع پلی می‌سازد میان سرمایه‌های مردم و ایده‌های نوآورانه کارآفرینان؛ پلی که تا امروز در کشور به‌صورت ساختاریافته وجود نداشته است.

طبق گفته‌های کارشناسان این حوزه تحقق این موضوع و اجرایی شدن آن نتایج و پیامدهای مثبتی خواهد داشت. افزایش جریان سرمایه به سمت کسب‌وکارهای نوپا، شفاف‌تر شدن عملکرد استارت‌آپ‌ها و اعتماد بیشتر به این حوزه و همچنین شکل‌گیری فرهنگ مالکیت جمعی در اقتصاد نوآوری ایران از نمونه‌های این طرح است که می‌تواند برای اکوسیستم استارت‌آپی، شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های فناور و نوآور موثر و پیش‌برنده محسوب شود.