از دیتا تا دفاع؛ فناوری اطلاعات چگونه در جنگ اخیر مؤثر بود؟

روز بیست و دوم تیر ماه که با زادروز دانشمند بزرگ ایرانی محمد بن موسی خوارزمی همزمان است به عنوان روز ملی فناوری اطلاعات ایران نامگذاری شده اما در سال ۱۴۰۴ بیست و دوم تیر، روز ملی فناوری اطلاعات، معنای تازه‌ای یافته و حضور در یک جنگ تمام‌عیار فناورانه یادآور پیوند امنیت ملی و استقلال اقتصادی در عصر فناوری شده است این روز برای ایران اسلامی خصوصا خانواده بزرگ فناوری اطلاعات یادآور آزمون سختی است که در هفته‌های گذشته با آن روبه‌رو شدیم؛ جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی علیه ملت ایران، تنها یک جنگ نظامی نبود. این نبرد، عرصه‌ای از درگیری‌های پیچیده در جبهه‌های نظامی، سایبری، رسانه‌ای، اقتصادی و فناورانه بود.

آنچه در این جنگ روشن شد، نقش بی‌بدیل فناوری اطلاعات و زیرساخت‌های ارتباطی در دفاع ملی، هماهنگی میدانی، پاسخ دقیق و مقتدرانه و نیز حفظ انسجام در سطح ملی بود زیرا امنیت ملی امروز دیگر صرفاً به خاک و مرز محدود نیست؛ بلکه وابسته به دیتا، زیرساخت ارتباطی، و استقلال فناورانه است. بی‌تردید، گرامیداشت ۲۲ تیر، نه فقط یادآور پیشرفت فنی در خانواده بزرگ فاوا است بلکه نمادی از ایستادگی ملی برای حفظ استقلال اقتصادی در برابر تهدیدات بیرونی بود زیرا بر همگان روشن شد فناوری اطلاعات در ایران نه‌تنها دوام آورد، بلکه با ایجاد قابلیت تحلیل سریع، مدیریت ریسک و فرماندهی بلادرنگ، ارزش‌آفرینی خود را دوچندان کرد. این قابلیت در میانه بحران، نقشی تعیین‌کننده در پاسخ قاطع و هوشمندانه ایران ایفا کرد.

آری؛ در شرایطی که کشور درگیر تهدیدات ترکیبی است، فناوری اطلاعات نقشی فراتر از یک ابزار ارتباطی ایفا می‌کند. IT به‌عنوان زیرساخت اساسی اقتصاد مقاومتی، در زمان بحران امکان پایداری خدمات، حفظ ارتباطات و تسهیل گردش داده و سرمایه را فراهم می‌سازد. در روزهای اخیر، ثبات شبکه‌های ارتباطی، سرعت عمل در برقراری خدمات برخی از بانک ها که هدف حملات سایبری بودند، حمل‌ونقل، انرژی و امداد، مرهون تاب‌آوری دیجیتال کشور بود. این زیرساخت نه‌تنها مانع فلج‌شدن اقتصاد شد، بلکه راهکارهایی برای ارتقای بهره‌وری در شرایط جنگی نیز فراهم ساخت.

تاکید بر ارزش‌آفرینی فناوری حتی در بحران‌ها

فناوری اطلاعات در جنگ، ابزار فرماندهی و هدایت است و در صلح، ابزار توسعه و رقابت اقتصادی، کشورهایی که امروز در نبرد فناورانه پیروز شوند، فردا در بازار جهانی برنده خواهند بود. این فرصت باید به‌درستی درک شود و با حمایت راهبردی از آن بهره‌برداری گردد.

جنگ اخیر اثبات کرد که فناوری، صرفاً هزینه نیست، بلکه یک سرمایه استراتژیک است. در روزهایی که بسیاری از صنایع جهانی در برابر فشارها فرو می‌پاشند.

فناوری اطلاعات، جنگ را صرفاً در بُعد نظامی نمی‌بیند. از میدان سایبری تا اقتصاد دیجیتال، از تحلیل کلان‌داده‌ها تا حملات سایبری پیش‌گیرانه، آینده در دستان آن‌هایی است که بتوانند از دیتا ثروت، امنیت و توسعه بسازند. این جنگ نشان داد که آینده، متعلق به ملتی است که علاوه بر بازو، از مغز و دانش هم بهره ببرد.

جنگ‌ها می‌آیند و می‌روند، اما فناوری‌هایی که در دل بحران خلق می‌شوند، باقی می‌مانند. زنجیره تأمین دیجیتال، پلتفرم‌های تحلیلی، شبکه‌های فرماندهی و سیستم‌های هوشمند، همه می‌توانند در اقتصاد پس از جنگ نقش کلیدی ایفا کنند. زمان آن رسیده که این سرمایه فناورانه به سرمایه اقتصادی بدل شود.

به عبارتی این جنگ ثابت کرد که داده، سوخت اقتصاد دیجیتال است. شرکت‌های بزرگ جهانی، اقتصادشان را بر پایه داده‌ها بنا کرده‌اند و لازمه ایران قوی توسعه زیرساخت‌های کلان‌داده، هوش مصنوعی و پلتفرم‌های بومی است تا بخشی از درآمد ملی را از دل دیتا استخراج و این مسیر کلید خودکفایی اقتصادی در دنیای تحریم‌هاست.

در جنگ فناوری، آن‌که زیرساخت ندارد، اقتصاد ندارد

یکی از درس‌های این جنگ آن است که زیرساخت دیجیتال، همان بستر حیات اقتصادی در قرن حاضر است. قطع ارتباطات، اختلال در تبادل اطلاعات یا نفوذ به سیستم‌های حیاتی، می‌تواند اقتصاد را زمین‌گیر کند. ایران با سرمایه‌گذاری در شبکه‌های بومی، فیبر نوری، پلتفرم‌های بومی و مراکز داده توانست از فروپاشی در امان بماند و حتی پاسخ هوشمندانه و بلادرنگ دهد.

در این میان، نقش زیرساخت‌های مخابراتی کشور به‌عنوان ستون فقرات ارتباطی و اطلاعاتی نظام، حیاتی و انکارناپذیر بود. شبکه سراسری مخابرات ایران، با بهره‌گیری از ظرفیت‌های پایدار فیبر نوری، مراکز سوئیچینگ پیشرفته و سامانه‌های مانیتورینگ بلادرنگ، توانست علی‌رغم فشارهای چندجانبه، سرویس‌دهی به سامانه‌های حیاتی کشور را تداوم بخشد. هیچ سیستم اقتصادی، بانکی، نظامی یا امدادی بدون پشتیبانی از زیرساخت مخابراتی قادر به ادامه فعالیت مؤثر نیست. همچنین پایداری شبکه در مناطق حساس و تأمین ارتباط امن بین مراکز فرماندهی و پاسخ سریع، مرهون آمادگی فنی و رزمی شرکت مخابرات ایران و شرکای فناور آن بود. این تجربه بار دیگر نشان داد که توسعه زیرساخت‌های مخابراتی، صرفاً یک برنامه فنی یا اقتصادی نیست، بلکه یک الزام امنیت ملی است. در دوران تهدیدات ترکیبی، آن‌که بتواند شبکه‌ای پایدار، امن و در دسترس حفظ کند و بر کل زنجیره تأمین و اقتصاد کشور مسلط باشد.

امنیت دیجیتال و اقتصاد دیجیتال؛ دو ستون توسعه در عصر تهدید

آری؛ جنگ‌های آینده سایبری هستند و اقتصادهای آینده دیجیتال، در این میان، تنها کشورهایی می‌توانند توسعه پایدار داشته باشند که هر دو ستون را تقویت کنند. به عبارتی امنیت دیجیتال برای حفظ استقلال و اقتصاد دیجیتال برای خلق ثروت است. ایران در جنگ اخیر نشان داد که این دو مسیر را هم‌زمان و هوشمندانه دنبال می‌کند.

در میدان تهدیدات سایبری و اطلاعاتی، امنیت دیجیتال نه‌تنها نقش یک سپر دفاعی، بلکه نقشی تهاجمی در حفظ منافع ملی ایفا می‌کند. با اتکا به پلتفرم‌های بومی، پروتکل‌های رمزنگاری داخلی و شبکه‌های امن ملی، ایران موفق شد سامانه‌های حیاتی خود را از آسیب حفظ کرده و حملات پیچیده دشمن را خنثی کند. این توانمندی، علاوه بر حفاظت از زیرساخت‌های اقتصادی، زمینه‌ساز اعتماد عمومی به سرویس‌های دیجیتال شد.

از سوی دیگر، اقتصاد دیجیتال ایران در دوران جنگ نه تنها متوقف نشد، بلکه با شتابی بیشتر به مسیر خود ادامه داد. کسب‌وکارهای آنلاین، شرکت‌های فین‌تک، خدمات دولت الکترونیک و سامانه‌های هوشمند لجستیکی با تکیه بر همین زیرساخت امن، توانستند در فضای بحران عملکرد مؤثر داشته باشند. این پیوستگی امنیت و اقتصاد، نشان‌دهنده آن است که آینده‌نگری راهبردی در حوزه فناوری اطلاعات می‌تواند حتی در میانه طوفان، موتور محرکه کشور باقی بماند

از آنتن تا الگوریتم؛ مخابرات در قلب نبرد فناورانه ایران و اسرائیل

در جنگ اخیر، مخابرات ایران نقشی حیاتی، هوشمندانه و استراتژیک ایفا کرد. حفظ پایداری شبکه‌های ارتباطی، حمایت فراگیر از مردم در قالب ارائه بسته های رایگان اینترنت و مکالمه و همچنین تبادل امن داده‌ها از طریق بسترهای بومی، از شاهکارهای این حوزه بود. در شرایطی که دشمن به دنبال قطع زنجیره ارتباطی کشور بود، زیرساخت‌های پایدار و بومی‌شده مخابراتی، سپر فناورانه ایران شدند.

اما نقش مخابرات تنها در ارسال سیگنال و دیتا خلاصه نشد. الگوریتم‌های پردازش تصویر، داده‌کاوی بلادرنگ، موقعیت‌یابی پیشرفته و تحلیل رفتارهای دشمن بر بستر داده‌های شبکه به تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری سریع کمک شایانی کرد. این نشان می‌دهد که مخابرات امروز، تلفیقی از آنتن‌های پایدار و الگوریتم‌های هوشمند است.

بدون شک، آینده امنیت و اقتصاد کشور، بر شانه‌های فناوری‌های نوین مخابراتی و اطلاعاتی بنا خواهد شد. لازم است همان‌گونه که در میدان نبرد فناورانه ایستادگی کردیم، در میدان توسعه، بومی‌سازی نیز سرمایه‌گذاری راهبردی داشته باشیم.

در این مسیر پرافتخار، جمعی از متخصصان حوزه فناوری اطلاعات، مهندسان زیرساخت، فرماندهان نظامی، دانشمندان جهادی و مردم بی‌دفاع، جان خود را در راه عزت ایران فدا کردند. خون پاک این شهدا، از سنگر دانش تا میدان نبرد، نشانه‌ای روشن است از پیوند ایمان و تخصص، و یادآور آن است که پیشرفت فناورانه کشور، بر شانه‌های غیرت، ایثار و مجاهدت بنا شده است. گرامی می‌داریم نام و یاد آنان را که در راه استقلال دیجیتال، امنیت ملی و سرافرازی این سرزمین، جانفشانی کردند و عهد می‌بندیم که این مسیر را با بصیرت، امید و عزم ملی ادامه دهیم. اما به زعم اینجانب در بطن همه تحولات، آن‌چه بیش از همه روشن شد، جایگاه تعیین‌کننده همبستگی ملی و اطاعت از رهبری هوشمندانه امام خامنه‌ای بود. در روزهایی که دشمن می‌کوشید تصویر ایران را در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی تضعیف کند، آن‌چه معادلات را برهم زد، وحدت مردم ایران حول ایران عزیز بود. این وحدت، نه فقط در جبهه‌های نبرد فیزیکی، بلکه در نبرد فناورانه و رسانه‌ای نیز ظهور یافت؛ جایی که ملت، دولت، نهادهای تخصصی و جوانان متخصص ایرانی در کنار هم ایستادند.