هوش محیطی نامرئی (AII) چیست؟ زندگی روزمره با فناوری اما نامحسوس

این سیستم‌های هوشمند معمولاً از هوش مصنوعی (AI)، حسگرها یا سنسورها و اینترنت اشیا (IoT) پشتیبانی می‌کنند. آن‌ها در حال فعالیت در پشت صحنه هستند تا تجربیات روزمره ما را بهبود دهند. ولی لازم نیست تعامل فعالی با آن‌ها داشته باشیم یا حتی آن‌ها را ببینیم. هدف AII ایجاد محیط‌هایی است که پاسخگو، انطباق‌پذیر و درک‌کننده باشند. بنابراین در حال تبدیل شدن به نیرویی قدرتمند در صنایع مختلف، از خانه‌های هوشمند گرفته تا مراقبت‌های بهداشتی، آموزش و حمل‌ونقل است.

مفهوم هوش محیطی

هوش محیطی (AmI) یا Ambient Intelligence ادغام هوش مصنوعی در اشیا و محیط‌های روزمره را توصیف می‌کند و دنیایی را نشان می‌دهد که در آن فضاهای فیزیکی (خانه‌ها، دفاتر اداری، فضاهای عمومی و شهرها) با دستگاه‌های محاسباتی و حسگرها مجهز شده‌اند. این ابزارها به نیازها و رفتارهای افراد پاسخ می‌دهند. ویژگی کلیدی AmI توانایی آن برای سازگاری با کاربران بدون دستورات مستقیم است که محیط را هوشمندتر و پاسخگوتر می‌کند.

هوش محیطی نامرئی گام بعدی در این تکامل است که در آن هوش نه تنها محیطی، بلکه نامرئی هم هست. کاربران ممکن است حتی متوجه حضور این سیستم‌های هوشمند نباشند، با این حال چنین سیستم‌هایی به صورت مستمر در حال بهبود محیط هستند.

هوش محیطی نامرئی چگونه کار می‌کند؟

1. سنسورها و دستگاه‌های اینترنت اشیا: هوش محیطی نامرئی متکی به شبکه‌ای از حسگرها و دستگاه‌های اینترنت اشیا، مانند حسگرهای حرکت، سنسورهای دما، بلندگوهای هوشمند و دستگاه‌های پوشیدنی است. این حسگرها، داده‌های مربوط به محیط و رفتار کاربر را بدون وقفه جمع‌آوری می‌کنند.
2. هوش مصنوعی: الگوریتم‌های هوش مصنوعی داده‌های جمع‌آوری شده توسط حسگرها را پردازش می‌کنند. بنابراین می‌توان به صورت خودکار نیازها را پیش‌بینی و سیستم‌ها و وظایف را بهینه کرد. به عنوان مثال، یک خانه هوشمند ممکن است نور و دمای خود را به طور خودکار و بر اساس زمان روز یا روال کاربر تنظیم کند، بدون اینکه نیازی به مداخله وجود داشته باشد.
3. یکپارچه‌سازی کامل: یکی از اهداف اولیه AII این است که فناوری را نامرئی کند. به این معنا که کاربران مجبور نباشند فعالانه با آن تعامل داشته باشند. به عنوان مثال، هوش مصنوعی می‌تواند یک ترموستات هوشمند یا لامپ‌های خاموش شونده را به‌ صورتی تنظیم کند که وقتی فردی از اتاق خارج می‌شود، چراغ‌ها را خاموش ‌کند، بدون اینکه او کاری انجام دهد. هوش در پشت صحنه فعالیت می‌کند و به بخش مهمی از زندگی روزمره تبدیل می‌شود.
4. شخصی‌سازی کاربر: سیستم‌های AII به طور مداوم از رفتار و ترجیحات کاربر یاد می‌گیرند. با گذشت زمان، این سیستم‌ها بیشتر با نیازهای فردی سازگار می‌شوند و تجربیات شخصی‌سازی را بدون نیاز به دستورالعمل‌های صریح ارائه می‌دهند. به عنوان مثال، یک دستیار شخصی هوش مصنوعی ممکن است برنامه کاربر را پیش‌بینی کند، وظایفی را توصیه کرده یا رویدادها را به او یادآوری کند. و همه این کارها را در حین یادگیری و انطباق با عادت‌های او انجام می‌دهد.

کاربردهای هوش محیطی نامرئی

هوش محیطی نامرئی کاربردهای زیادی در زندگی امروزی ما دارد. این کاربردها از خانه‌های هوشمند و مراقبت‌های بهداشتی تا حمل و نقل، خرده‌فروشی و آموزش را شامل می‌شود.

خانه‌های هوشمند

هوش محیطی نامرئی نقش مهمی در تکامل خانه‌های هوشمند دارد. دستگاه‌های هوشمند مانند ترموستات، چراغ‌ها و دستیارهای صوتی با هم کار می‌کنند تا محیطی را ایجاد کنند که با ترجیحات صاحب خانه سازگار باشد. و بیشتر این کارها به صورت خودکار و بدون نیاز به کنترل دستی انجام می‌شود. الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند نیازها را پیش‌بینی کنند. مثلاً نور را بر اساس نور طبیعی خورشید یا دما را بر اساس سطوح فعالیت کاربران تنظیم کنند.

مراقبت‌های بهداشتی و رفاهی

در زمینه مراقبت‌های بهداشتی، AII می‌تواند فرایندهای مراقبت از بیمار را با نظارت بر معیارهای سلامت و تنظیم دستگاه‌های پزشکی برای فعالیت بدون درنگ بهبود دهد. دستگاه‌های بهداشتی پوشیدنی می‌توانند علائم حیاتی مانند ضربان قلب، فشارخون و دمای بدن را کنترل کرده و این داده‌ها را برای ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی ارسال کنند. الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند با تجزیه و تحلیل این داده‌ها، خطرات بالقوه سلامتی را شناسایی کرده و هشدارهای لازم را به متخصصان و پزشکان ارائه دهند. به‌خصوص این‌که همه این‌ها بدون مشارکت فعال بیمار صورت می‌گیرد.

حمل و نقل و شهرهای هوشمند

AII همچنین حمل و نقل و برنامه‌ریزی شهری را متحول می‌کند. در شهرهای هوشمند، می‌توان حسگرهایی در زیرساخت‌ها (مانند جاده‌ها و چراغ‌های راهنمایی) تعبیه کرد تا داده‌های مربوط به جریان ترافیک و شرایط محیطی را جمع‌آوری کنند. در نهایت، هوش مصنوعی این اطلاعات را به منظور بهینه‌سازی مدیریت ترافیک، کاهش مصرف انرژی و بهبود ایمنی عمومی پردازش می‌کند. وسایل نقلیه خودران، به‌عنوان یکی دیگر از ابزارهای کاربردی کلیدی، برای تصمیم‌گیری بدون وقفه در مورد ناوبری، ترافیک و ایمنی به شدت به هوش محیطی نامرئی متکی هستند.

تجربه خرده‌فروشی و مصرف‌کننده

در محیط‌های خرده‌فروشی، AII می‌تواند تجربیات مشتری را بهبود بخشد و این کار را با ارائه توصیه‌های شخصی‌سازی شده یا تنظیم چیدمان فروشگاه بر اساس رفتار مصرف‌کننده انجام می‌دهد. قفسه‌های هوشمند می‌توانند موجودی را در لحظه ردیابی کنند و دستیاران مجازی می‌توانند در زمان خرید مشتریان، پشتیبانی از مشتری را به صورت یکپارچه ارائه دهند.

آموزش و یادگیری

هوش محیطی نامرئی در بخش آموزش هم پتانسیل‌های قابل توجهی دارد. محیط‌های آموزشی مجهز به حسگرها می‌توانند با نیازهای دانش‌آموزان سازگار شوند. مثلاً می‌توانند نور، دما و حتی صدا را به صورتی تنظیم کنند که مساعدترین فضا برای یادگیری ایجاد شود. هوش مصنوعی همچنین می‌تواند پیشرفت دانش‌آموزان را ردیابی و روش‌های تدریس را به صورت همزمان تنظیم کند.

مزایای هوش محیطی نامرئی

1. افزایش راحتی: یکی از مزایای اصلی AII توانایی آن در آسان‌تر و راحت‌تر کردن کارهای روزمره ما است. کارهایی مانند تنظیم دما، روشنایی یا حتی تصمیم‌گیری برای خرید به صورت خودکار انجام می‌شود و در زمان و انرژی کاربران صرفه‌جویی خواهد شد.
2. شخصی‌سازی: AII امکان ارائه تجربیات بسیار شخصی‌سازی شده را فراهم می‌کند. چون از رفتار کاربر یاد می‌گیرد و سیستم‌ها را بر این اساس تنظیم می‌کند. با گذشت زمان، این منجر به رضایت بیشتر می‌شود، چون فرد احساس می‌کند که محیط تناسب زیادی با ترجیحات او دارد.
3. کارایی و بهینه‌سازی: سیستم‌های AII می‌توانند با تجزیه و تحلیل داده‌ها به‌صورت همزمان، مصرف انرژی را بهینه کنند، میزان اتلاف را کاهش دهند و کارایی کلی سیستم‌ها را بهبود بخشند. به عنوان مثال، خانه‌های هوشمند می‌توانند به طور خودکار گرمایش و سرمایش را بر اساس میزان اشغال فضا تنظیم کنند که منجر به صرفه‌جویی در انرژی می‌شود.
4. افزایش ایمنی و امنیت: AII می‌تواند در اپلیکیشن‌های مختلف مانند مراقبت‌های بهداشتی و شهرهای هوشمند ایمنی را افزایش دهد. هوش محیطی نامرئی این کار را با نظارت بر محیط‌ها از نظر خطرات احتمالی و هشدار دادن به کاربران یا مقامات در صورت لزوم انجام می‌دهد. به‌عنوان مثال، سیستم‌های امنیتی هوشمند می‌توانند حرکت‌های غیرعادی را تشخیص دهند و هشدارهایی را برای صاحبان خانه ارسال کنند. همچنین ابزارهای مراقبت‌های بهداشتی مجهز به هوش مصنوعی می‌توانند علائم حیاتی غیرعادی را شناسایی کرده و در صورت لزوم، مداخله پزشکی فوری را ارائه دهند.

چالش‌ها و نگرانی‌ها در مورد هوش محیطی نامرئی

1. حریم خصوصی و امنیت داده‌ها: استفاده گسترده از حسگرها و هوش مصنوعی برای جمع‌آوری داده‌ها از کاربران، نگرانی‌هایی را در مورد حفظ حریم خصوصی ایجاد می‌کند. در واقع نظارت مستمر بر رفتار کاربران می‌تواند منجر به سوءاستفاده از اطلاعات شخصی یا نظارت غیرمجاز شود.
2. وابستگی به فناوری: از آنجایی که AII بیشتر با زندگی روزمره ما یکپارچه شده است، این خطر وجود دارد که افراد بیش از حد به این سیستم‌ها وابسته شوند. این وابستگی زیاد منجر به از دست دادن کنترل بر محیط یا وظایف شخصی می‌شود. علاوه بر این، اگر سیستم‌های AII از کار بیفتند یا دچار نقص شوند، می‌تواند روال‌های روزمره کاربران را مختل کند یا حتی منجر به وقوع برخی حوادث شود.
3. ملاحظات اخلاقی: ماهیت نامرئی این سیستم‌های هوشمند می‌تواند سوالات اخلاقی را در مورد شفافیت و پاسخگویی ایجاد کند. کاربران ممکن است به طور کامل درک نکنند که چگونه از داده‌های آنها استفاده می‌شود یا تصمیمات، چگونه توسط الگوریتم‌های هوش مصنوعی گرفته می‌شود. این عدم شفافیت‌ها می‌تواند اعتماد به فناوری را تضعیف کند.
4. دسترسی: برای اینکه AII به پتانسیل کامل خود برسد، باید برای همه، از جمله جمعیت حاشیه‌نشین یا افراد مسن، قابل دسترسی باشد. فناوری‌ها باید به آسانی قابل استفاده باشد و بتوان آن‌ها را بدون نیاز به دانش فنی گسترده در محیط‌های موجود تعبیه کرد.

جمع‌بندی

هوش محیطی نامرئی نشان‌دهنده تغییر قابل توجهی در نحوه تعامل فناوری با انسان است. AII با تعبیه یکپارچه هوش در محیط، راحتی، شخصی‌سازی و کارایی را افزایش می‌دهد و در عین حال قابلیت نامرئی بودن را در زندگی روزمره ما حفظ می‌کند. با وجودی که باید به چالش‌هایی مانند نگرانی‌های حفظ حریم خصوصی، تکیه بر فناوری و دسترسی توجه کنیم، ولی پتانسیل AII برای تغییر صنایع و بهبود کیفیت زندگی غیرقابل انکار است. همان‌طور که فناوری‌های هوش مصنوعی و حسگرها به تکامل خود ادامه می‌دهند، می‌توان انتظار داشت که در آینده نزدیک شاهد ظهور اشکال پیچیده‌تری از هوش محیطی نامرئی باشیم.

منبع: medium.com/@dinukamax1