اقتصاد دیجیتال در محاصره شعب ابی‌طالب؛ فعالیت زیر سایه تحریم خارجی و خودتحریمی

به گزارش پیوست، فعالان اقتصاد دیجیتال رفع تحریم‌ها به عنوان گزینه‌ای برای ورود به بازارهای جهانی و بهره از سرویس‌های باکیفیت رایج در دنیا می‌دانند. با وجود این در کنار تحریم‌ها، فعالان این حوزه از خودتحریمی، فیلترینگ و مسدودسازی‌های داخلی به عنوان سدمعبری در برابر رشد و نوآوری نیز یاد می‌کنند. پشوتن پورپزشک، مدیرعامل پادرو، در گفت‌وگو با پیوست معتقد است تحریم و خودتحریمی در یک مقطع قرار گرفته و هردو به شکلی مساوی بر وضعیت کسب‌وکارها تاثیر گذارند.

او می‌گوید: تحریم‌های خارجی بیشتر به مسائل سیاسی مربوط است که شاید حل آن از کنترل بسیاری از افراد خارج باشد. اما خودتحریمی و مسدودسازی‌ها موضوعی است که کاملا به سیاست‌های داخلی و نگرش حاکمیت به تکنولوژی و اقتصاد دیجیتال مرتبط بوده و به هیچ یک از چالش‌های بین‌والمللی ارتباطی ندارد. کسب‌وکارهای دیجیتال از هر جهت تحت فشار هستند و امکان رشد و توسعه آنها به واسطه تحریم‌های خودخواسته یا ناخواسته با چالش روبروست.

اقتصاد دیجیتال در میانه تحریم و خودتحریمی

مسعود شاهمرادی، مدیرعامل خانومی، در گفت‌وگو با پیوست، به تاثیر تحریم‌ها در محدودیت‌سازی ارتباط ایران با زنجیره جهانی تأمین، تبلیغات، پرداخت و تبادل دانش اشاره کرد.

به گفته او حتی اگر شرکت‌ها آمادگی فنی و تجاری لازم را داشته باشند، نبود دسترسی به زیرساخت‌های کلیدی مثل خدمات پرداخت بین‌المللی، ابزارهای تبلیغات، یا امکان همکاری رسمی با شرکت‌های خارجی، مسیر را دشوار و پرریسک کرده است. بنابراین، فرصت‌های حضور بین‌المللی همواره در دسترس بوده، اما استفاده از آن نیازمند شرایطی ا‌ست که فعلا در دسترس کسب‌وکارها نیست.

مدیرعامل خانومی از تاثیر تحریم‌ها در داخل کشور می‌گوید: برای مثال، هزینه‌های تورمی دلار، استفاده از پلتفرم‌های حرفه‌ای تحلیل داده یا نرم‌افزارهای بین‌المللی CRM و بازاریابی دیجیتال غیرممکن یا با هزینه‌های زیاد و مسیرهای غیرمستقیم همراه بوده است. تحریم‌های حوزه فناوری یا همان فناتحریم سال‌هاست که دسترسی آسان شرکت‌های پیشرو ایرانی را به ابزارهای جهانی محدود و در مواردی غیرممکن کرده است.

سپیده میرکریمی، مدیرعامل و هم‌بنیان‌گذار پزشکت، نیز با اشاره به ریسک‌های سرمایه‌گذاری بین‌المللی و نبود کانال‌های ارتباطی پایدار، همچنین چالش‌های قانونی و مقررات سلامت بین‌المللی این پلتفرم به پیوست می‌گوید: به دلیل محدودیت‌ها امکان جذب سرمایه‌گذار خارجی، همکاری با نهادهای بیمه‌ای بین‌المللی و عقد قراردادهای رسمی با مراکز درمانی جهان برای شرکت‌های ایرانی دشوار است. از سوی دیگر مطابقت با قوانین سلامت جهانی مانند HIPAA (در آمریکا) یا GDPR (در اتحادیه اروپا) ورود پلتفرم‌هایی که مبدا آنها در ایران است با پیچیدگی‌های جدی  مواجه است. برخی کشورها نیز به‌دلیل روابط سیاسی یا محدودیت‌های داخلی، اجازه تعامل با سرویس‌های مستقر در ایران را نمی‌دهند.

تحریمی که در کنار رشد، نوآوری را نیز مختل کرد

در کنار تمام چالش‌ها، یکی از مشکلات رایج نبود نام ایران در برگه‌ی ثبت نام دوره یا کلاس‌هایی است که در خارج از کشور برگزار می‌شود. هرچند این موارد راه‌حل دارند، اما به هرحال وظیفه‌ یک کسب‌وکار نباید تلاش برای دور زدن موانعی باشد که در سایر نقاط جهان به راحتی انجام می‌‌شود. این جمله‌ را شهره اسماعیلی، هم‌بنیان‌گذار استودیو بازی‌سازی کاریزما، در گفت‌و‌گو با پیوست مطرح کرد.

مسعود شاهمرادی، مدیرعامل خانومی، مهم‌ترین چالش ناشی از تحریم‌ها را نبود دسترسی به جریان جهانی رشد و نوآوری ارزیابی می‌کند. به گفته او زندگی در اکوسیستمی جهانی رشد یک صنعت را وابسته به اتصال او به سایر بازیگران جهانی می‌کند. بنابراین با قطع این ارتباط توسعه برند، رقابت‌پذیری، و حتی انگیزه سرمایه‌گذاری تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

مدیرعامل خانومی معتقد است رفع تحریم‌ها می‌تواند راه ورود کسب‌وکارهای ایرانی به بازارهای بین‌المللی را باز کند و به شکل‌گیری یک موج صادرات دیجیتال از ایران، خصوصا در صنایعی مانند زیبایی که دارای دانش بومی و برندهای جوان رو به رشد است، کمک کند.

هزینه‌های پنهان ملیت ایرانی در بازار جهانی

پشتون پورپزشک یکی از مشکلات ورود به بازارهای بین‌والمللی را ملیت ایرانی می‌داند. به گفته او بسیاری از کشورها برای افرادی که تابعیت ایرانی دارند و شرکتی تاسیس کرده‌اند به سختی کارت بانکی صادر کرده و فیلترهای متعددی برای این مساله دارند.

مدیرعامل پادرو ادامه داد: شرکت‌های نوآور در شرایط امروز ایران لای یک منگنه گیر کرده‌اند. از یک سو تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های ناشی از ملیت ایرانی و از سوی دیگر دست و پنجه نرم کردن با تحریم‌های داخلی که استفاده از سرویس‌های ساده بین‌المللی مانند خدمات گوگل یا پلتفرم‌های آزادی  مثل اینستاگرام را محدود می‌کند. کمتر کسب‌وکار نوپا و دیجیتالی وجود دارد که با چنین شرایطی بتواند مسیر رشد طبیعی و مورد انتظار خود را طی کند. هیچ کشوری در جهان وجود ندارد که با چالش‌های جدی فیلترینگ، تحریم و افول سرمایه‌گذاری روبرو و همزمان اقتصاد دیجیتال توسعه یافته‌ای داشته باشد.

پورپزشک در ادامه از تلاش‌های پادرو در مسیر ورود به بازار جهانی نیز گفت. تلاش‌هایی که علی‌رغم هزینه‌های بالای آن به دلیل مسیر پر فرازونشیب و موانع زیاد موفقیت‌آمیز نبود.

پورپزشک در میان بازارهای منطقه، ورود به بازار ترکیه را به نسبت سایر بازارها به دلیل شباهت‌های فرهنگی و اقتصادی راحت‌تر ارزیابی می‌کند. با این وجود به گفته او هزینه شناخت بازار جدید بسیار بالا است. «باید در کشور مقصدی مانند ترکیه، سازوکار حقوقی مستقل ایجاد شود، چراکه امکان فعالیت جدی، شفاف و نگاه توسعه بین‌الملل به سمت بازارهای جذاب (بیرون از ترکیه) با هویت ایرانی برای شرکت‌ها وجود ندارد و آنها نیازمند ثبت هویت اقتصادی جدید در کشور مقصد هستند. در کنار تمام این موارد باید ساختار قانونی این مسیر، هزینه‌ها، همچنین ریسک‌های موجود اقتصاد کشور مورد نظر را در نظر گرفت که نیازمند زیرساخت‌های لازم هستند. معمولا کشورهای توسعه‌یافته برای توسعه تجارت جهانی خود این خدمات را به‌شکل تاثیرگذاری برای کارآفرینان و کسب‌وکارهای بومی خود ارائه می‌کنند. با این وجود شرایط امروز ایران امکان ارائه چنین خدماتی به شرکت‌ها وجود ندارد.»

درحالی که اقتصاد دیجیتال در مسیر دست‌یابی به حکمرانی اقتصاد کشورها است در ایران اما همچنان با مشکلاتی اعم از تحریم‌های خارجی و موانع داخلی دست و پنجه نرم می‌کند. فعالان اقتصاد دیجیتال ظرفیت شرکت‌های خود را برای ورود به بازارهای خارجی بالا و مناسب ارزیابی می‌کنند، اما به دلایل موانع گفته شده همچنان در بازار داخلی فعال هستند. بر اساس تجربیات فعالان اقتصاد دیجیتال به نظر می‌رسد ادامه فعالیت در زیست‌بوم فعلی، شرایط اقتصاد دیجیتال کشور را هر روز وخیم‌تر از قبل خواهد کرد.