تعدد لندتک‌ها ریسک نکول را افزایش می‌دهد همکاری شرکت‌های BNPL برای ایجاد لیست سیاه ضروری است

به گزارش پیوست، حمیدرضا سعادتی، معاون دیجی‌پی در ارتباط با صنعت BNPL در ایران و نحوه استفاده کاربران ایرانی از این اعتبار خرد توضیح می‌دهد: «تجربه ما در دیجی‌پی نشان داد BNPLهای با مبلغ بالاتر به سمت خریدهایی مثل لوازم خانگی و دارایی‌های سرمایه‌ای و در مبالغ پایین‌تر به خریدهای جزئی‌تر اختصاص یافته‌اند، اما مهمترین اتفاق، گرایش کاربران و افزایش تمایل آنها به خرید اعتباری بود، موضوعی که به شدت در حال افزایش است.»

سعادتی، در اینباره اضافه می‌کند: «در تحقیقاتمان متوجه این موضوع شدیم که استفاده از BNPL در خریدهای سرمایه‌ای نیز مورد استفاده قرار گرفته است که این اتفاق خوبی نیست، البته در اقتصاد تورمی موضوع خیلی عجیبی هم نیست. اما نتایج نادرست آن در بلند مدت رفتار اعتباری کاربران را تغییر می‌دهد و باعث می‌شود در نهایت مبلغ به کاربران نهایی نرسد.»

سعادتی راهکار این موضوع را در نهایت افزایش سواد مالی مردم می‌‌داند و می‌گوید: «ما در ابتدای راه هستیم و هنوز سواد مالی و آشنایی با ابزارهای مدرن مالی به قدر کافی در کشور توسعه پیدا نکرده است و نمی‌توان در شرایطی که تورم بدنه اقتصاد کشور را تحت شعاع قرار داده از کاربران توقع رفتارهای دیگری را داشت یا از شرکت‌های لندتک بخواهیم مانع خرید یک سری محصول‌ها شوند، هرگز محدودیت راهکار نیست.»

او ادامه می‌دهد: ما در دیجی‌پی رشد قابل توجهی را در زمینه BNPL تجربه کردیم و معتقدیم این رشد افزایش هم پیدا خواهد کرد. ۲ میلیون کاربر فعال BNPL در سال ۱۴۰۳ از سرویس خرید اعتباری استفاده کردند و بیش از ۷۳ سازمان از سرویس‌های اعتباری دیجی‌پی بهره بردند. ضمنا ما سال ۱۴۰۳ محصول مدیریت ثروت را به سبد خریدمان اضافه کردیم که کاربرانی که نگاه سرمایه‌گذارانه دارند به بخش‌های درست خرید اعتباری هدایت شوند.

تعامل بین لندتک‌ها برای کاهش نرخ نکول

طبق گفته سعادتی از نظر تعامل بین لندتک‌ها  افزایش تعداد شرکت‌ها از نظری مثبت است و حجم اعتبارات را بالا برده اما از منظری ریسک نکول را با توجه به اینکه هر فرد از چند سرویس‌دهنده اعتباری استفاده می‌کند، افزایش می‌دهد.

او در این باره توضیح می‌دهد: «هم‌افزایی بین لندتک‌ها برای کاهش نرخ نکول موضوعی است که کمتر به آن توجه شده و در سال جدید می‌تواند موضوع همکاری بیشتر بین این شرکت‌ها باشد. ضمنا یکی از نگرانی‌های ما ایجاد انحصار است و اینکه قراردادهای انحصاری باعث شود کسب‌و‌کارها نتوانند مشتریان بیشتری از سرویس‌دهنده‌های خدمات اعتباری مختلف داشته باشند و این موضوع به اکوسیستم لندتک آسیب می‌زند.»

اتصال کاربران نهایی و تامین‌کنندگان چرخه BNPL را کامل می‌کند

مدیر ارشد رشد تارا آرین افشار هم با تایید رشد قابل توجه صنعت BNPL در ایران توضیح می‌دهد: «عملکرد کلی BNPLها در ایران در سال گذشته رشد قابل توجهی را تجربه کرده است و اگر بخواهم از عملکرد تارا بگویم به اهداف تعیین شده در سال گذشته رسیدیم. شبکه فروشگاه‌های ما از ۱۲هزار نقطه فروش عبور کرد و در واقع  همزمان که بر افزایش کاربران متمرکز بودیم پذیرندگان خود را نیز به شکل قابل توجهی گسترش دادیم. در واقع زمانی امکان توسعه BNPL  فراهم می‌شود که اتصال B2B و B2C فراهم شود.»

افشار در این باره توضیح می‌دهد: «تمرکز تارا در سال ۱۴۰۳ روی اعتباردهی به دهک ۵ تا ۸ بود و با توجه به تورم قابل توجهی که در ایران وجود دارد سرویس اقساطی و اعتباری وام خرد و اعتبار خرد رشد بیشتری داشت. استقبال از شبکه فروشگاهی حضوری و آنلاین هم نشان داد که ۳۰ درصد خریدها از طریق سرویس اعتباری انجام شده است.»

نکته قابل توجهی که افشار به آن اشاره می‌کند موضوع نحوه استفاده از اعتبار در ایران است: «هدف از اعتبارهای خرد در تمام جهان بزرگ کردن سبد خرید خانوار است و تمرکز اصلی آن بر خرده فروشی و نیازهای FMCG است اما تورم در ایران BNPL را به سمت دیگری برده است و  رصد بازار نشان می‌دهد بخشی از اعتبارها صرف خرید کالاهای سرمایه‌ای و دارایی شده است. همچنین به نظر می‌رسد سهم بازار BNPL نزدیک به ۱۲ همت بوده است که ما خود را بازیگر اول یا دوم راهکارهای مبتنی بر اعتبار می‌دانیم.»

افشار در ادامه به موضوع تفاوت اعتبارسنجی در سرویس‌های BNPL  و تسهیلات اشاره می‌کند و می‌گوید: «بررسی شرکت اعتبارسنجی ایرانیان بیشتر معطوف به رفتارهای بانکی کاربران بوده است در حالی که  سرویس‌های اعتبار خرد شرایط متفاوت‌تری از این موضوع دارند. از سوی دیگر موضوعی که باید به آن توجه کنیم این است که شرکت‌های فعال در این حوزه بتوانیم از لیستی از کاربرانی که رفتارهای مالی نادرست دارند تهیه کرده و در اشتراک‌گذاری این بلک لیست در کنار هم باشیم تا نرخ نکول کمتری متوجه هر یک از ما باشد.»

BNPL توان خرید کاربران را بالا برده است

احسان رحمانی‌نیا معاون مالی و نایب‌رئیس هیئت مدیره اسنپ‌پی هم در این باره توضیح می‌دهد: «بر اساس پایش‌های مستمری که داریم نشان می‌دهد اسنپ‌پی هم در مدیریت نقدینگی و افزایش توان خرید از یک طرف و از طرف دیگر در توسعه کسب‌وکارهای خرد در سالی که گذشت اثرگذاری بسیار محسوسی داشته‌ است.»

او ادامه می‌دهد: «تعداد سفارشات ثبت شده در سرویس اسنپ‌پی در مقایسه با کل سال ۱۴۰۲، رشد قابل توجه ۱۸۶ درصدی را تجربه کرده است. همچنین، مبلغ کل تسهیلات استفاده شده توسط کاربران اسنپ‌پی، رشد چشمگیر ۲۷۰ درصدی را نسبت به سال قبل ثبت کرده است. این رشد قابل توجه در تعداد سفارش‌ها و مبلغ تسهیلات، نشان‌دهنده استقبال گسترده و افزایش اعتماد کاربران به این سرویس و همچنین تمایل بیشتر به استفاده از روش‌های پرداخت نوین در خریدهای روزمره است و رشد BNPL  را در کشور نشان می‌دهد.»

رحمانی‌نیا اضافه می‌کند: «رقابت در صنعت BNPL در سال گذشته، با ورود و رشد بازیگران جدید به شدت افزایش یافت و فضای بازار را پیچیده‌تر کرد. اما این چالش‌ها نه‌تنها نشان‌دهنده پویایی و رشد بالقوه این حوزه است، بلکه گواهی بر بلوغ تدریجی بازار و آمادگی آن برای پذیرش تغییرات ساختاری در آینده است. خوشبختانه با وجود سختی‌ها، این صنعت همچنان به عنوان یکی از محورهای اصلی تحول در حوزه فین‌تک ایران است.»

رحمانی‌نیا چالش جدی این حوزه را تغییرات در قوانین مالی و مقررات نظارتی می‌داند و ادامه می‌‌دهد: «تغییرات ناگهانی در قوانین مالی و مقررات نظارتی نیز می‌تواند خدمات BNPL را با محدودیت‌های چشمگیری مواجه کند و باعث افزایش ریسک‌های عملیاتی و کاهش اعتماد کاربران و سرمایه‌گذاران شود. یکی دیگر از ریسک‌ها، نحوه قیمت‌گذاری و کنترل قیمت‌ها توسط پذیرنده‌ها است که تأثیر مستقیمی بر جذب یا دفع کاربران در صنعت BNPL دارد.»

BNPL تعریف بدهی را تغییر داده است

علیرضا هوشمند، معاون کسب‌وکار ازکی‌وام هم درباره توسعه سرویس BNPL و در توضیح صنعت رو به رشد BNPL و تغییر رفتار کاربران ادامه می‌دهد: «در گذشته، دریافت وام برای خرید در حوزه‌هایی از جمله: مد و پوشاک، آرایشی و بهداشتی، و سفر و گردشگری مفهومی نامأنوس به نظر می‌رسید، اما سرویس‌های BNPL این مفهوم را تغییر دادند. سهولت دسترسی و فراگیری مالی باعث شده است که کاربران با اطمینان بیشتری از این خدمات استفاده کنند.»

هوشمند یکی از چالش‌های جدی این حوزه را انحصارطلبی برخی رقبا می‌داند و توضیح می‌دهد: «در کوتاه‌مدت، شاید برخی بازیگران با ایجاد انحصار بتوانند رقابت را محدود کنند، اما در بلندمدت، کیفیت سرویس و تجربه کاربری تعیین‌کننده موفقیت خواهد بود. شرکت‌هایی که خدمات بهتری ارائه دهند، در نهایت برنده این بازار خواهند بود. در ضمن یکی دیگر از معضلات اساسی در این حوزه، عدم فراگیری رتبه‌ اعتباری کاربران ایرانی است.»

به گفته هوشمند، در خوش‌بینانه‌ترین حالت، تنها ۳۵ درصد مردم دارای رتبه اعتباری هستند، که این مساله ریسک بزرگی برای شرکت‌های لندتک به همراه دارد. او در این زمینه اضافه می‌کند: «ما در کنار استفاده از داده‌های شرکت اعتبارسنجی ایرانیان، از زیرساخت‌های داخلی خودمان نیز برای ارزیابی کاربران بهره می‌بریم. اما چالشی که همچنان باقی است، عدم امکان ثبت امتیاز منفی برای کاربران بدحساب در پلتفرم‌های لندتک است. این ضعف می‌تواند به افزایش نکول و ریسک عملیاتی در این صنعت منجر شود.»

هوشمند همچنین درباره نحوه استفاده از اعتبار در پلتفرم‌های BNPL و تأثیر شرایط اقتصادی بر آن می‌گوید: «در شرایط تورمی یا رکود تورمی، رفتار کاربران تغییر می‌کند. مردم به‌جای خریدهای روزمره و تفریحی، به سمت خرید دارایی‌هایی با قابلیت نقدشوندگی بالاتر می‌روند. این تغییر باعث می‌شود که رفتار اعتباری واقعی شکل نگیرد و در نهایت، ریسک نکول برای پلتفرم‌های BNPL افزایش یابد.»

در پایان، هوشمند بر این نکته تأکید دارد که اگر شرکت‌ها و نهادهای نظارتی محدودیت‌های غیرمنطقی برای این بازار ایجاد کنند، کسب‌وکارها راه‌حل‌های جایگزین خود را خواهند ساخت. او در این باره تشریح می‌کند: «به‌عنوان مثال، اگر فضا بیش از حد محدود شود، ممکن است پلتفرم‌های آنلاین طلا، لاین لندتک اختصاصی خود را راه‌اندازی کنند. در نتیجه، نمی‌توان با اعمال محدودیت‌های دستوری، واقعیت‌های این بازار را نادیده گرفت. بهترین راه، توسعه سیاست‌هایی است که هم رقابت را حفظ کند و هم ریسک‌های موجود را مدیریت کند.»