پیمان جهانی دیجیتال، نقش کشورها و رویکرد مبهم ایران

به گزارش روابط عمومی خانه اندیشه‌ورزان، رویداد «دستورکار حکمرانی جهانی دیجیتال در سازمان ملل متحد؛ واکاوی پیمان جهانی دیجیتال (GDC) » در تاریخ یکم اسفندماه ۱۴۰۳ با حضور زهرا ارشادی، سفیر و معاون نمایندگی جمهوری اسلامی در نیویورک، حسین میرزاپور، بنیان‌گذار آزمایشگاه «داده و حکمرانی» و عضو هیئت مدیره همراه اول، هادی شهریارشاه‌حسینی، عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت، بهزاد احمدی، مشاور وزیر در امور راهبردی و بین‌الملل و عضو هیئت علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران و به دبیری احسان امینی، مدیر پروژه همکاری‌های بین‌المللی آزمایشگاه «داده و حکمرانی» برگزار شد.

باید موانع پیشین را شناخت

هادی شهریارشاه حسینی با اشاره به تاریخچه پیمانGDC گفت: پیمان جهانی دیجیتال، بخشی از پیمان آینده است که از سال ۲۰۱۸، انجام کارهای آن آغاز شد و تا دوماه پیش نیز ادامه داشت. بخشی از این پیمان، مربوط به جهان دیجیتال در آینده بود که به پیمان جهانی دیجیتال معروف شد. در بسیاری از مواقع در مورد پیمان‌های جدیدی که بسته می‌شود، به پیمان‌های گذشته که عناصر شبیهی به پیمان فعلی دارد مورد بی‌توجهی می‌شود و علت عدم تحقق پیمان‌های پیشین بررسی نمی‌شود و تنها، پیمان جدیدی بدون نگاه به موانع پیش رو بسته می‌شود.

وی افزود: یک اتفاق جدید این است که تا پیش از این، دولت‌ها عامل توسعه فناوری‌های مهم، نظیر هوا و فضا بودند. اما اینترنت، توسط بخش خصوصی و جامعه فنی رشد و توسعه پیدا کرد و چنین اتفاقی، باعث شد که به این فکر شود که نقش دولت‌ها چیست.

این استاد دانشگاه با اشاره به تجربه همکاری جمهوری اسلامی با نهادهای بین‌المللی اضافه کرد: از نگاه فرایند تاریخی، ما در جایگاهی هستیم که GDC تصویب شده و قرار است ساختارهای تنظیم‌گری و نظارت آن نیز به وجود بیاید و بنظر می‌آید که چالش‌هایی که ما در گذشته با آن رو به رو بودیم هنوز وجود دارند.

ایران باید عرفی شدن فضای حقوق بین‌الملل را قبول کند

بهزاد احمدی مشاور وزیر در امور راهبردی و بین‌الملل با اشاره به نقش بازیگران غیردولتی در عرصه اینترنت در ایران گفت: خوشبختانه در شرایط حال حاضر ایران، بازیگران غیر دولتی در عرصه حکمرانی دیجیتال نقش پررنگ‌تری دارند و نگاهی که مخالف فضای چند ذینفعی بود، کم کم محو شد و شاهد شرکت‌هایی هستیم که چابک‌تر از بازیگران دولتی در این عرصه‌ها فعالیت دارند

وی ادامه داد: در حال حاضر، فضای حقوقی بین الملل عرفی شده‌است. شما می‌بینید که بسیاری از کشورها به جز خود شما و چند کشور دیگر، عضو کنوانسیون‌ها و قراردادهای مختلف شده‌اند.

احمدی در توضیح رویه کشورهای جهان در قبال زیست بوم دیجیتال اظهار داشت: در حال حاضر دو رویه در دنیا وجود دارد، یک رویه، رویه کشورهایی است که صاحب تکنولوژی هستند و با تکنولوژی به سان کالا یا خدمت رفتار می‌کنند و تلاش می‌کنند تا فناوری بالغ بشود و یک ذات ژئوپلوتیک پیدا کند. این کشورها به خاطر قدرت و توانایی خود، دشواری خاصی در عرصه مشارکت و اثر گذاری ندارند و حتی با یک دیگر همکاری نیز می‌کنند.

وی افزود: رویه دوم، کشورهای نظیر اتحادیه اروپاست، اینان به اندازه چین و آمریکا قدرتمند نیستند، این کشورها، سعی می‌کنند با قوانین و تنظیم‌گری با این قراردادها و کنوانسیون‌ها رو به رو شوند، این کشورها با این تصور که صاحب بازار و همچنین کلان داده‌های مهم هستند، کسری خود را از نظر قدرت تکنولوژیک جبران کنند.

این استاد دانشگاه با اشاره به سایر رویکردها در جهان گفت: یک رویه سومی نیز توسط بعضی کشورها نظیر ایران پیش گرفته می‌شود که بیشتر از ارزش‌های اقتصادی، بر ارزش‌های فرهنگی و حاکمیتی تاکید می‌کند. و به همین علت، چون نتوانستیم با نبض جهانی همراه شویم، عموما تنها بودیم و صرفا توانسته‌ایم اعلام حضور کنیم.

در کشور ما هم علاقه زیادی نسبت به قانون‌گذاری وجود دارد

عضو هیئت علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران با اشاره به شکل معمول موضع‌گیری ایران در قراردادهای بین‌المللی گفت: من معتقدم موضع ملی ما در خصوص GDC، همواره سیاسی و ارزشی بوده و جای مسائل فنی در موضع ما خالی بوده‌است. در حال حاضر حتی سازمان‌های بین‌المللی فنی اعتبار بسیار بیشتری نسبت به ۲۰ سال پیش دارند و جدی گرفته می‌شوند. کشورهایی در ITT نقش جدی داشتند که توامندی فنی زیادی داشتند، مثل آمریکا و چین؛ ما نمی‌توانستیم در سازمان‌های فنی حرف جدی برای گفتن داشته باشیم.

احمدی اضافه کرد: در همین GDC، موضوعی هست به نام حکمرانی هوش مصنوعی. این سند با رویکرد ریسک و تهدیدات به هوش مصنوعی نگاه کرده‌است و با همین نگاه، راهکار داده و یک سری دستور کارها مشخص کرده‌است.  در بخشی از این دستور کار پرسیده شده‌است که آیا باید برای هوش مصنوعی یک سازمان جدید ایجاد شود؟ و همین بخش از سند در ایران طرفداران بسیاری پیدا کرده‌است.

احمدی رویه کشورها در قبال هوش مصنوعی گفت: در دنیا دو نگاه نسبت به هوش مصنوعی وجود دارد؛ نگاه سخت (با قانونگذاری و تنظیم‌گری بالا) و نگاه نرم(بدون سخت‌گیری). آمریکا و انگلیس چندان دقتی در قانون‌گذاری نداشته‌اند اما اروپا رویکرد متفاوت و سختگیرانه‌ای نسبت به هوش مصنوعی داشته است.

احمدی تمایل به قانون گذاری در کشور را به عنوان یک مشکل مطرح کرد و افزود: در کشورما هم علاقه زیادی به قانون‌گذری و سخت‌گیری قانونی وجود دارد و بر همین اساس، مشکلی با ذات سند از این نظر ندارد و می‌توانیم برخی را کنترل و پاسخگو کنیم؛ اما باید بدانیم سیاست کلی ما نسبت به فناوری چیست.

به گفته احمدی: بر اساس عرفی شدن حقوق بین الملل، ما که در تاریخ همیشه یک بازیگر فعال بوده‌ایم و این جزء لاینفک هویت ماست، باید بتوانیم همیشه حضور و فعالیت داشته باشیم. نباید فکر کنیم بی‌تاثیریم و پیام ما در این فضا بی‌اهمیت است. در آمریکا، که حکومت حتی ثروت کمی ندارد، از ثروت آمازون و ایلان ماسک برای توسعه‌ی فناوری‌های هوا و فضا استفاده می‌شود. ما هم باید فضا را باز کنیم تا بخش‌های دانشگاهی، بخش خصوصی ما و … قدرت و حدود توانایی بیشتری داشته باشند. همچنین ما باید با رویکردهای ترکیب رشته‌ای، برای مثال به علوم اجتماعی و علوم مهندسی نگاه کنیم و بتوانیم به صورت فرارشته‌ای با مسائل برخورد داشته باشیم.

فقط دغدغه مسائل ارزشی را نداشتیم

زهرا ارشادی سفیر و معاون نمایندگی جمهوری اسلامی در نیویورک با اشاره به اینکه مسئله ایران در سازمان ملل فقط مسائل ارزشی نبود گفت: ما در زمانی که سند پیمان جهانی یجیتال تصویب شد، فقط به موضوعات ارزشی اشاره نکردیم، و به موضوعات فنی نیز اشاره داشتیم. اما چرا موضوعات ارزشی که خواسته بودیم بیشتر بنظر آمد؟! برای آنکه بیشتر مسائل فنی که ما خواسته بودیم، در سند به آن اشاره شد. یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های ما، این بود که حکمرانی دیجیتال به تصویب این سند در دست چه کشورهایی خواهد بود و ما اصرار داشتیم که سازمان ملل، بیشتر قدرت را در عرصه حکمرانی دیجیتال در جهان داشته باشد؛ زیرا در غیر این صورت، بواسطه قدرت بیشتر کشورهای توسعه یافته و عقب ماندگی کشورهای درحال توسعه، ممکن بود سلطه یا قدرت برتری در این خصوص شکل بگیرد.

به گفته ارشادی: جمهوری اسلامی ایران، همواره معتقد بوده‌است که هر جا سازمان ملل مرکزیت داشته باشد، به ما کمک می‌کند تا اهدافمان را جلو ببریم، زیرا همه کشورها حق یکسانی در این سازمان دارند و شما می‌توانید با یاردهی و یارکشی، منافع ملی کشور خود را صیانت و حفاظت کنید.

دولت نیاز به ذی‌نفعان غیردولتی دارد

سفیر و معاون نمایندگی جمهوری اسلامی در نیویورک در ادامه گفت: ما هیچ وقت  مخالف چند ذی‌نفعی نبودیم،  ما معتقدیم ذی‌نفعان غیر دولتی، می‌توانند بازوهای قدرت دولت‌ها باشند؛ اما باید سطح توانایی و قدرت ذی‌نفع بودن ایشان مشخص باشد و تعریف شود. دولت‌ها قطعا نمی‌توانند خودشان همه کارها را انجام دهند و باید از ظرفیت و توانایی مراکز نخبگانی و همچنین اندیشکده‌ها و دانشگاه‌ها و … استفاده شود.

به گفته او: چیزی که مسئله ماست، این است آیا در درون کشور، اراده سیاسی برای استفاده از این پتانسیل‌ها را دارد یا نه. این در حوزه اختیارات حاکمیت است و از حدود اختیارات وزارت خارجه، خارج است. یک اتفاق دیگری که در سازمان ملل در حال رخ دادن، است، این است که در سند دیجیتال جهانی، گفته شده یک پنل علمی مستقل بین‌المللی مستقل تشکیل شود و درخواست داده شده که کشورهای مختلف در این خصوص نظر خود را اعلام کنند.

سفیر جمهوری اسلامی در نیویورک در پایان گفت: اینکه برخی می‌گویند آمریکایی‌ها در این فرایندهای دخالتی نخواهد داشت، باید بدانند که بخش اعظمی از بودجه سازمان ملل توسط آمریکا تامین می‌شود و این کشور قطعا اگر هرگاه احساس کند مسئله‌ای به منافعش ارتباط دارد، بر اساس آن دخالت‌های خود را اعمال می‌کند. این به این معنا نیست که کنار بنشینیم و ما هم باید براساس منافع و امکاناتی که داریم، بتوانیم اثرگذاری خود را حفظ کنیم.

ما هنوز قواعد زمین بازی بین‌المللی را نفهمیدیم

حسین میرزاپور عضو هیأت مدیره همراه اول با اشاره به جایگاه اینترنت در این سند گفت: سند GDC یک سند 74 آیتمی است در مورد حکمرانی دیجیتال. مهم‌ترین مدیوم حکمرانی دیجیتال چه چیزی می‌تواند باشد؟ اینترنت؛ اما کلا دوبار کلمه اینترنت آمده و هیچ اشاره مستقیمی به اینترنت ندارد. من فکر نمی‌کنم که با این سند، حکمرانی دیجیتال تغییر خاصی را در مسیر خود داشته باشد، اما ما باید پارادایم کشور در این عرصه را مشخص کنیم. در مسابقات فوتبال هم، یک تیم بازی خراب کن است، یکی می‌خواهد گل بزند. ما باید بدانیم می‌خواهیم بازی خراب کنیم یا از خود صیانت کنیم، یا می‌خواهیم کنشی داشته باشیم که گل زدن محسوب شود.

به گفته او: چینی که با دیپ سیک در مقابل اوپن ای آی قد علم می‌کند و چنان بلایی به سر سهام انویدیا می‌آورد که در تاریخ آمریکا سابقه نداشته است، پذیرفته‌است که باید در بازار در برابر آمریکا به فعالیت بپردازد. اگر ما زمین پذیرفتیم که باید در زمین بازی در مقابل آمریکا کاری انجام دهیم، دیگر به اینکه سازمان ملل یا هر نهاد دیگر بخواهد حقمان را از آمریکا بگیرد دل خوش نمی‌کنیم.