الکترونیکی یا الکتریکی

قدیم‌ترها مثلی بود که «خر به پیغام، آب نمی‌خورد». منظورشان این بود که اگر کاری داری، خودت برو و انجامش بده؛ با پیغام فرستادن، کارها پیش نمی‌رود. البته در آن روزگار که این مثال بر سر زبان‌ها بود، هنوز بسیاری از خانه‌ها برق هم نداشتند و ارتباطات در حد امروز نبود و صدالبته که شبکه ملی اطلاعات هم اختراع نشده بود. می‌گویم شبکه ملی، چون آنچه ما در ایران داریم، هرچه هست، اینترنت نیست.

عجیب اینکه با وجود چندین دهه فاصله میان امروز و نقطه ابتدایی مثل مذکور، همچنان می‌توان از آن استفاده کرد. یکی از موارد استفاده‌اش همین انجام کارهای اداری از راه دور است که نام خدمات الکترونیکی بر آن نهاده‌اند.

ابتدای تابستان امسال فرایند انجام کاری مربوط به سازمان تامین اجتماعی را آغاز کردم که با توجه به کامل بودن مدارک، باید در مدت یک هفته انجام می‌شد؛ اما از آنجا که در سیستم دولتی زمان معنی ندارد، انجام آن کار به طور معمول سه ماه زمان می‌برد. به هر صورت پنج ماه پس از آغاز روند، سرانجام مجبور به مراجعه حضوری شدم و مشخص شد مسئول مربوطه کلاً فراموش کرده است دکمه تایید را بزند و بدین ترتیب حدود دو ماه همه‌چیز معطل مانده و از حالا به بعد باید دوباره روند کار را دنبال کرد. همین کار را یکی دیگر از دوستان به صورت حضوری انجام داد و در کمتر از یک ماه به نتیجه نهایی رسید.

ماه گذشته وزیر ارتباطات و رئیس سازمان اداری و استخدامی، هر دو در یک مراسم دولتی، عنوان کردند که ۷۵ درصد خدمات دولتی به صورت الکترونیکی ارائه می‌شوند؛ اما حس مردم این است که تنها ۱۰ درصد خدمات، الکترونیکی شده‌اند.

اعتراف صادقانه‌ای است که نشان می‌دهد مدیران ارشد هم متوجه شده‌اند در پس آمارهای متعدد و چشمگیر، عملاً اتفاق مهمی رخ نداده و ای‌بسا الکترونیکی شدن روند، راهی است برای وقت‌کشی بیشتر.

اما نکته دیگر ماجرا این است که توجه کنیم آیا روندها واقعاً الکترونیکی شده‌اند یا فقط میزی که باید به آن مراجعه کنیم تغییر کرده است.

پیش از این برای انجام کارهای اداری باید به اداره مورد نظر مراجعه می‌شد؛ اما اکنون برای انجام کارها باید به دفاتر پیشخوان دولت، نیروی انتظامی (پلیس+۱۰)، قوه قضائیه و شهرداری مراجعه کرد و با پرداخت هزینه‌هایی بابت اسکن مدارک، احراز هویت‌های متعدد و… در نهایت کار را انجام داد. بارها پیرمردان و پیرزنانی را دیده‌ایم که به‌زحمت از پله‌های دفاتر پیشخوان بالا می‌روند تا کاری انجام دهند. آن هم اگر سیستم قطع نباشد.

خلاصه آنکه الکترونیکی شدن فرایندهای دولتی با روشی که تاکنون پیش رفته، بیشتر الکتریکی شدن روندهاست که نه به کاهش ترددهای شهری منجر شده و نه امور را تسهیل کرده است؛ اما آمار و دستاوردهای خوبی برای مدیران به ارمغان آورده است.