تحویل خارج از خانه، راهکاری تازه برای توسعه زیرساخت‌های فناورانه لجستیک است

یکی از مهمترین موضوعاتی که درباره‌ی صنعت لجستیک در آینده مورد بحث است، ساماندهی خرده‌بارها و اتصال مدیریت این بخش از صنعت لجستیک با تکنولوژی‌های نوین است. علت اینکه این بخش از صنعت به‌عنوان منطقه‌ای برای ساخت عادت‌های جدید در صنعت انتخاب شده است، دلایل مختلفی دارد. از جمله امکان اتصال این حلقه از صنعت لجستیک به خرده‌فروش‌هایی است که به دنیای تکنولوژی متصل شده‌اند و تجارت‌الکترونیکی یا تجارت اجتماعی به آنها امکان دسترسی به طیف متنوع و گسترده‌ای از مصرف‌کنندگان را بخشیده است. کاربرانی که مشتاق عادت‌های جدید هستند و چالش‌های استفاده از خدمات الکترونیکی را در بستر زیرساخت‌های سنتی به شکل محسوس لمس کرده‌اند.

سیستم‌های ارسال خرده‌بار برای خرده‌فروشان یا بازارگاه‌های اینترنتی در همه کشورها به این معضل پیچیده تبدیل شده است. هزینه‌های بالای جابجایی مرسولات که به هزینه‌ی کالاها اضافه خواهد شد. عدم بلوغ شرکت‌های خدمات پستی در حوزه تکنولوژی و پوشش‌دهی پراکنده شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پستی و تجربه‌ی نامناسب کاربران در هر دوسوی فروش و خرید از تحویل ناموفق مرسولات که نهایتا به افزایش هزینه و اتلاف انرژی منجر می‌شود، از جمله مشکلاتی است که بیشتر اکوسیستم‌های لجستیکی دنیا با آن روبرو هستند.

در ایران هم با توجه به اینکه حجم اندکی از بازار خرده‌فروشی در اختیار تجارت الکترونیک است اما سهم بسیار قابل‌توجهی از مرسولات شرکت‌های پستی متعلق به خرده‌فروشانی است که از اینترنت برای جذب و فروش استفاده می‌کنند.

شرکت‌های متعددی در سال‌های اخیر با انگیزه رفع مشکلات و چالش‌های موجود در این حوزه که شاید بتوان مهمترین آن را هزینه بالا، اتلاف انرژی و تجربه نامناسب کاربری دانست، راهکارهایی را ارائه کرده‌اند. لاکرهای هوشمند، مراکز و هاب‌های توزیع و جمع‌آوری مرسولات، سیستم‌های انبارش هوشمند از جمله روش‌هایی است که در بسیاری از کشورهای دنیا برای بهبود فرآیند توزیع مرسولات مورد استفاده قرار گرفته است.اما آنچه به نظر می‌رسد می‌تواند در اقتصاد دیجیتال ایران و البته توسعه زیرساخت‌ها برای رشد تجارت الکترونیک موثر باشد، ایجاد زیرساخت‌های لازم در حوزه لجستیک از جمله ضرور‌ت‌هایی است که بسیاری از کشورهای پیشرو در این حوزه در حال توسعه و بهبود آن هستند.

Last Mile یا تحویل به گیرنده، بزرگترین چالش لجستیک

چالش تحویل به گیرنده، شاید تا پیش از توسعه تجارت‌الکترونیکی و خریدهای اینترنتی تا این اندازه اهمیت نداشت. اما تحویل مرسوله با فراگیر شدن تجارت الکترونیکی به بخشی از تجربه‌ خرید تبدیل شد و معنای آن از تحویل مرسوله به چیزی فراتر از آن تبدیل شد. در اصل تنها نقطه تماس واقعی با مشتری در همین نقطه صورت می‌گرفت. تماس مامور پست یا پیک با مشتریان همیشه دغدغه‌ فروشگاه‌های اینترنتی است. این برخورد می‌تواند خوشایند و موثر یا ناخوشایند باشد و به تجربه نامناسب از خرید اینترنتی منجر شود. از این منظر، ارسال خارج از خانه یک فرصت برای صنعت تجارت الکترونیک است تا یک تجربه کنترل شده و بدون مداخله برای کاربران خود بسازد. از سوی دیگر روبرویی با مشتریان و دریافت‌کنندگان مرسوله برای پیک‌ها و ماموران پست هم یک چالش بزرگ است. بسیاری از مرسولات به دلیل اینکه ‌گیرنده در مقصد حاضر نبوده، لغو می‌شود و این به معنای هزینه گزاف برای سیستم لجستیک و یک فعالیت فرساینده برای تیم ماموران پستی و پیک‌هاست.

مرحله تحویل مرسوله ضعیف‌ترین حلقه از زنجیره‌ی لجستیک است، معمولا بقیه مراحل به شکل خودکار انجام می‌شود و از نظر هزینه و زمان قابل محاسبه و پیش‌بینی‌پذیر است. اما مرحله تحویل کاملا وابسته به افراد است. تحویل‌ گیرنده و تحویل ‌دهنده دو عاملی که کنترل و پیش‌بینی آنها بسیار سخت و حتی غیرممکن به نظر می‌رسد. برای همین بسیاری از فروشگاه‌های اینترنتی از ناوگان اختصاصی خودشان برای ارسال سفارش‌ها استفاده می‌کنند.

به طور متوسط ۸۰ درصد از حمل‌نقل‌های درون شهری در شهرهای بزرگ متعلق به ناوگان‌های جابجایی و نقل و انتقالات شرکت‌ها و تولیدکنندگان است نه ارائه‌دهندگان تخصصی لجستیک و این مساله باعث افزایش آلودگی صوتی، ترافیک و آلودگی شده است.

در یکی از گزارش‌های مکنزی به مرحله تحویل مرسولات به‌عنوان پرهزینه‌ترین بخش از زنجیره لجستیک اشاره شده است. در این روش که باید مرسوله به در خانه یا به شخص خاصی تحویل داده شود، احتمالی که در این گزارش ذکر شده، سهم ۷۰ درصدی هزینه‌ی حمل و نقل از کل هزینه‌های لجستیک در جهان و سهم ۴۰٪ Last Mile  یا مرحله تحویل از این هزینه است. این بخش از صنعت برای شرکت‌های مختلفی هم جذاب است و شرکت‌های متنوعی در سراسر دنیا با هدف ارائه خدمات دراین بخش فعال هستند.

اما کلید موفقیت در ارائه خدمات در این مرحله وابسته به ایجاد ارتباط خوب و موثر با تحویل ‌گیرندگان و استفاده از روش‌های موثر و نوآور در صنعت لجستیک است. طبق گزارش سازمان تجارت جهانی تحلیل‌های پیشرفته و اینترنت اشیا مثل Load Pooling  جزو ابزارهایی هستند که در نهایت  به کاهش ۱۰ درصدی هزینه‌ها، کاهش هزینه‌های واحدهای ارسال مرسولات و کاهش ۳۰ درصد از شلوغی و ازدحام در فرآیندها منجر می‌شوند.

تحویل خارج از خانه OOHD راهکاری جدید و موثر است

OOHD  یا Out-of-Home Delivery از روش‌های لجستیکی است که مرسولات را در موقعیت‌ها و مقاصد متنوعی توزیع می‌کند. نقاطی مثل مراکز ارائه خدمات که مراجعه‌کننده‌های بسیاری دارد، مثل سوپرمارکت‌ها، لاکرهای هوشمند، یا مراکز ویژه توزیع مرسولات.

این روش مزایای بسیاری برای هر دو ذینفع خدمات لجستیک به همراه دارد. اولین مزیت انعظاف‌پذیری و فرصت انتخاب برای گیرنده مرسولات است. دومین مزیت کاهش نرخ ارسال ناموفق است که هزینه‌های زیادی را برای توزیع‌کنندگان پستی به همراه دارد. انتخاب زمان و مکان مناسب برای ارسال و تحویل مرسوله یک فرصت بهینه برای سیستم لجستیک برای توزیع خرده‌بار و البته دریافت‌کننده مرسولات است.

این روش شامل انتقال مرسوله به یک موقعیت ثابت و مشخص یا حتی یک موقعیت سیار مثل  اتومبیل است که برای تحویل‌گیرنده نهایی قابل دسترس و به لحاظ زمانی منعطف باشد. این روش به دو شیوه، کاهش دهنده‌ هزینه‌هاست. از یک سو هزینه پیک‌ها و کارگران حمل مرسوله را تا حد زیادی کاهش می‌دهد و از سوی دیگر مانع انبارش بی‌جا یا حمل مرسولات به چند نقطه و افزایش مصرف سوخت وسیله نقلیه می‌شود.

در این حالت تحویل ‌گیرنده می‌تواند با مراجعه با لاکرهای هوشمند یا استفاده از PUDO یا خرید اینترنتی و دریافت از فروشگاه فیزیکی، سفارش خود را تحویل بگیرد. این روش‌ها برای خرده‌فروشان مزیت‌های بسیاری به همراه دارد.

زیرساخت‌هایی برای توسعه لجستیک با راهکارهای فناورانه

در ایران علی‌رغم وجود شبکه گسترده‌ لجستیکی در سراسر کشور و پوشش‌دهی صددرصدی شرکت‌های پستی، زیرساخت‌های اصلی برای توسعه‌ تکنولوژیکی و البته استفاده از راهکارهای نوین در صنعت لجستیک خبری نیست. برخی از شرکت‌ها مثل جابار یا گنجه راهکار لاکرهای هوشمند را برای دریافت مرسولات پستی خارج از خانه طراحی و ارائه کرده‌اند اما این راهکار به تنهایی پاسخگوی توسعه در بخش تحویل مرسولات به گیرنده نیست. یکی از راهکارهایی که در برخی کشورها امتحان شده، استفاده از یک مکان ثالث مثل سوپرمارکت، باجه‌های بانکی یا مراکز گسترده تحویل مرسوله‌ها هستند که می‌توانند به‌عنوان یک جایگزین برای تحویل مرسوله در خانه تلقی شوند.

«پادروزون» هم یکی از ایده‌های تازه‌  پادرو است که قصد دارد روش OOHD را با خلق یک شبکه گسترده در شهرها برای امکان تحویل مرسوله‌‌های خارج از نقطه مقصد برای افراد به ویژه خریداران آنلاین فراهم کند.

هدف اصلی پادرو از توسعه پلتفرم انبارش مکان‌محور، ارائه راحتی، انعطاف‌پذیری و سرعت بیشتر به صورت فراگیر و بدون محدودیت تحویل مرسولات به کسب‌وکارهایی است که در حوزه آنلاین فعالیت می‌کنند. این خدمات به مشتریان اجازه می‌دهند مکان و زمان تحویل سفارش را براساس شرایط و ترجیح خود انتخاب کنند. از طریق این پلتفرم، شرکت‌های پستی و البته فروشندگان می‌توانند هزینه‌های لجستیکی را بهبود بخشند و به سرعت ارسال اضافه کنند. دسترسی به فضاهای قابل دسترس برای شهروندان که به‌عنوان انبارهای توزیع به شرکت‌های پستی معرفی می‌شوند، هماهنگی و بهره‌وری را در در زنجیره تامین افزایش می‌دهند و هزینه‌ی زمانی، عملیاتی و ریالی را به شدت کاهش می‌دهند.

در واقع این ابزار می‌خواهد به یکی از بازوهای اجرایی اکوسیستم O2O برای تقویت زیرساخت‌های توسعه اقتصاد دیجیتال کشور و البته صنعت لجستیک ایران تبدیل شود  و می‌تواند مورد استفاده صنایع و بازیگران مختلفی در این چرخه قرار گیرد.

در نهایت گستردگی مناطق توزیع برای خرده‌بارها هزینه‌های گزافی را برای کسب‌وکارهای آنلاین به همراه دارد، یکی از موانع رشد و سودآوری در تجارت‌الکترونیک بحث لجستیک است که همواره بر تصمیم خریدار اثرگذار است و از سوی دیگر با هزینه‌های متغیر امکان مدیریت هزینه در آن دشوار است. در تجارت اجتماعی هم این بحث یکی از چالش‌های حل نشده در صنعت است. استفاده از گزینه‌های متنوع برای ارسال و تحویل مرسولات به شکل جدی هزینه‌های لجستیک را کنترل می‌کند و باعث تسریع روند سوددهی و بالارفتن سطح خدمات خواهد شد.