تصویربرداری OCT چیست و چگونه دنیای پزشکی را متحول کرد

با استفاده از این تکنولوژی بدون تماس با چشم و در کمتر از چند ثانیه تصویربرداری انجام می‌شود. در واقع OCT ابزاری غیرتهاجمی است که به صورت عمقی از چشم بیمار عکس می‌گیرد. ناگفته نماند که عمده مصرف این دستگاه در چشم‌پزشکی است واز دیگر کاربردهای تصویربرداریOCT می‌توان به موارد زیر هم اشاره کرد:

• ماموگرافی (تشخیص سرطان سینه در زنان)
• دندان‌پزشکی (تشخیص پوسیدگی‌های دندان)
• پوست و مو (تشخیص زود هنگام سرطان‌های پوستی)
• بیماری‌های قلبی و عروقی
• تشخیص بیماری‌های دستگاه گوارش

در ادامه این مطلب توضیحات بیشتری در مورد بیماری‌هایی که از طریق OCT  قابل تشخیص هستند و نحوه کارکرد آن، در اختیار شما قرار خواهیم داد.

Oct یا توموگرافی چگونه عمل می‌کند؟

در این روش برای ترسیم شبکیه چشم و عصب بینایی از نور لیزر استفاده می‌شود که از نظر ایمنی هیچ خطری برای بیمار ندارد. در این روش ابتدا چند قطره در چشم بیمار ریخته می‌شود تا چشم بیشتر از حالت معمول خود باز شود. سپس به وسیله امواج نوری و از طریق دستگاهی که شبیه به دوربین است به چشم تابانده می‌شود. از بازتاب این امواج نوری یک تصویر سه بعدی از لایه‌های مختلف چشم ایجاد می‌شود که حاوی اطلاعات کامل از وضعیت چشم بیمار است.

از تصویربرداریOCT برای مشاهده جزییات لایه‌های شبکیه و عصب باصره استفاده می‌کنند. OCT در واقع نوعی تصویربرداری عمیق از لایه‌های خلفی چشم است که می‌تواند بسیاری از بیماری‌هایی که به شبکیه چشم رسیده است به تصویر بکشد.

البته نوعی از OCT  وجود دارد که علاوه بر تصویربرداری از لایه‌های عمیق چشم؛ می‌تواند لایه‌های جلویی چشم مانند قرنیه، صلیبیه و عنبیه را نیز مورد بررسی قرار بدهد. از طرفی دیگر علاوه بر تشخیص بیماری، از این روش می‌توان برای بررسی نتیجه جراحی‌ها و وضعیت دید بیمار پس از جراحی استفاده کرد.

مزیت استفاده از تصویربرداری به روش OCT

تصویربرداریOCT ، برخلاف پاتولوژی نیازی به نمونه‌برداری از نسج ندارد و از آنجایی که بافت‌های چشمی شفافیت کافی را دارند از طریق نور لیزر و سنسور دستگاه، لایه‌هایی که دچار ضایعه شده‌اند به‌راحتی تشخیص داده می‌شوند. به‌طور کلی از سیستم‌های OCT در مواردی استفاده می‌کنند که امکان تشخیص و بازبینی لایه‌های عمیق چشم (در حدود ۳–۱ میلی‌متر) وجود نداشته باشد. از مزایای استفاده از این دستگاه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تصویربرداری میکروسکوپیک در کمترین زمان ممکن از بافت‌های چشم انجام می‌گیرد.

• تشخیص زودهنگام بیماری که در درمان بیماری‌های پر خطر بسیار موثر است.
• این روش، مدیریت و نظارت روی پیشرفت بیماری را براحتی امکان‌پذیر می‌کند .
• تصویربرداریOCT نسبت به تکنولوژی‌های قدیمی و مشابه خود، امکان گرفتن تصویر سه بعدی از لایه‌های مختلف شبکیه را در زمان کوتاه فراهم کرده است.
• امکان تصویربرداری در لایه‌های عمیق‌تر (در حدود ۳–۱ میلی‌متر) در بدن بیمار
• خطر عفونت‌های ناشی از نمونه برداری از بافت‌های مشکوک را به صفر می‌رساند. چرا که در این روش بدون تماس با بافت‌های بدن از طریق لیزر تصویربرداری انجام می‌گیرد.
  

اسکن OCT به تشخیص چه بیماری‌هایی کمک کند؟

بیماری‌های بسیاری از طریق این آزمایش تشخیص داده می‌شوند که عبارتند از:

• دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن

یکی از بیماری‌‌هایی است که بوسیله تصویربرداریOCT در کمترین زمان ممکن تشخیص داده می‌شود و باگرفتن تصاویر دقیق از شبکیه؛ بی نظمی‌های ناشی از آن در تصویر اسکن مشخص می‌شود.

• گلوکوم

OCT   قادر است تصاویری از عصب بینایی به پزشک ارائه بدهد که در آن آسیب ها و تغییرات کاملا مشخص می‌شود. به طور کلی OCT  به تشخیص بیماری‌هایی کمک می‌کند که با آزمایشات دیگر قابل تشخیص نیستند .

• رتینوپاتی دیابتی

رتینوپاتی دیابتی نوعی بیماری است که  باعث آسیب به رگ‌های خونی می‌شود که از طریق روش OCT  قابل تشخیص است.

مقایسه تصویربرداریOCT با سایر روش‌های تشخیص بیماری

OCT یک روش غیرتهاجمی است که پزشکان را قادر می‌سازد تا تغییرات شبکیه چشم بیمار را مورد بررسی قرار بدهند. ولی برای نظارت بر تغییرات عروقی نمی‌توان از این روش استفاده کرد و علت اصلی آن، کنتراست کم بین مویرگ‌ها و بافت شبکیه است.

روش‌های دیگری که برای تشخیص بیماری چشم مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ آنژیوگرافی فلورسئین (FA) و آنژیوگرافی سبز ایندوسیانین ICGفیA است. در این روش‌ها از تزریق وریدی نوعی ماده رنگی برای تشخیص بیماری استفاده می‌کنند که با وجود ایمن بودن ماده تزریقی، احتمال واکنش‌های آلرژیک و تهوع در بیمار وجود دارد. از طرفی دیگر این روش‌ها گران و زمان‌بر هستند و نمی‌توانند به عنوان روشی مناسب در فوریت‌های پزشکی استفاده شوند.

تصویربرداریOCT روش عالی برای تجسم لایه‌های مختلف شبکیه است و این امکان را برای پزشکان فراهم می‌کند تا با تشخیص به موقع بیماری‌های خطرناکی مانند گلوکوم ودژنراسیون ماکولا از پیشرفت بیماری و خطرات احتمالی آن جلوگیری کنند.

چه مواقعی از تصویربرداری OCT  استفاده می‌کنند؟

برای تشخیص بیماری‌های شبکیه مانند جداشدگی لایه‌های شبکیه، تورم و یا وجود سوراخ در ‏ناحیه ماکولای چشم(بخش مرکزی چشم) از این روش استفاده می‌کنند.در بیمارانی که مشکل گلوکوم یا آب سیاه دارند و همچنین  بیمارانی که دیابتی هستند، می‌توان با استفاده از این دستگاه معاینات دوره‌ای ‎و ‎ارزیابی ‏دقیقی را انجام داد.‏ بطور مثال پزشک قبل ‌از عمل آب مروارید، برای ارزیابی نتیجه عمل و تشخیص علت مشکل بینایی بیمار پس از جراحی از روش تصویربرداریOCT استفاده می‌کند.‏

لازم به ذکر است که اکثر موارد مشکلاتی همچون کشش بین شبکیه و زجاجیه و غشاهای روی ‏شبکیه بدون OCT تشخیص داده نمی‌شوند.‏

تنها عوارضی که ممکن است این روش تشخیص بیماری داشته باشد این است که به دلیل باز شدن کامل مردمک چشم به وسیله قطره، بیمار برای چند ساعتی تاری دید خواهد داشت، به همین دلیل مطالعه در این مدت کمی مشکل می‌شود و باید برای زمان‌هایی که در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد از عینک آفتابی مناسب استفاده کند.

سخن پایانی

روش OCTاطلاعات زیادی در مورد سلامت چشم در اختیار پزشک قرار می‌دهد. معاینه چشم بصورت سالانه برای افراد امری ضروری است. بنابراین انجام تست‌های سالانه بخصوص در افرادی که سن بالایی دارند، می‌تواند سلامت چشم آن ها را تضمین کند.

.