مرکز پژوهش‌های مجلس چالش‌های توسعه نیافتن خوشه‌سازی دانش‌بنیان‌ها را اعلام کرد

به گزارش پیوست، خوشه‌ها، مجموعه‌هایی فعال در یک گرایش از کسب‌وکار هستند که در یک منطقه جغرافیایی متمرکز شده‌اند و از چالش‌ها و فرصت‌های مشترکی برخوردارند. خوشه‌های دانش‌بنیان دسته‌ای از خوشه‌های کسب‌وکاری هستند که در طول زنجیره ارزش در کنار خوشه‌های صنعتی قرار گرفته و با اتصال به آن به ارتقای فناوری و رقابت‌پذیری محصولات تولیدی کمک می‌‌کنند.

در گزارشی که به تازگی دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر کرده گفته شده است که مشکلات و مسائلی که به طور عمومی و کلی در مسیر خوشه‌سازی صنعتی وجود دارد، بر فرآیند خوشه شدن شرکت‌های دانش‌بنیان نیز تاثیرگذار است. در عین حال خوشه شدن شرکت‌های دانش‌بنیان ویژگی‌ها و چالش‌های خاص خود را دارد. این شرکت‌ها به دلیل ماهیت محصول، سطح پیچیدگی محصولات فناورانه، اندازه بازار و مقیاس اقتصادی تفاوت‌های زیادی با کسب‌وکارهای متداول و بالغ دارند و تعداد زیادی از آن‌ها با چالش قرار گرفتن در زنجیره ارزشی یک صنعت بزرگتر مواجه‌اند.

محققان مرکز پژوهش‌های مجلس چالش‌های خوشه‌سازی فعالیت‌های دانش‌بنیان را در سه سطح فرهنگی، اجرایی و حقوقی-قانونی بررسی کرده‌اند. ضعف در کسب مهارت‌های فنی و حرفه‌ای، ضعف در مهارت‌های حل مسئله و فرهنگ کار جمعی و ضعف در شناخت حق و حقوق مالکیت ایده‌ها و سهم مشارکت به عنوان مصادیق چالش‌های فرهنگی بیان شده‌اند.

روزآمد‌سازی محتوای آموزشی، ایجاد بانک نیازهای مهارتی کشور با مشارکت وزارتخانه‌های مرتبط و آموزش حقوق مالکیت فکری به زبان ساده برای دانش‌آموزان، برگزاری دوره‌های آموزشی حقوق مالکیت فکری، حقوق مشارکت و از این دست برای اساتید و دانشجویان و همچنین روز‌آمدسازی رشته‌ها و برنامه‌های درسی متناسب با کار‌آفرینی و فناوری راهکار‌های پیشنهادی پژوهشگران مرکز پژوهش‌های مجلس برای حل کردن چالش‌های فرهنگی خوشه‌سازی فعالیت‌های دانش‌بنیان است.

نویسندگان این گزارش معتقدند اولویت‌های فناورانه با نگاه صادرات محور شفاف نیست و در برنامه‌ریزی فضایی و توجه به اقتصاد فضا به عنوان پیشران شکل‌گیری خوشه‌ها ضعف وجود دارد. بخشی‌نگری و کمبود هماهنگی و هم‌افزایی نهادهای متولی و ضعف در تعامل و ایجاد حلقه‌های اتصال بین شرکت‌های کوچک و متوسط با تمرکز بر جایگاه و عملکرد پارک‌های علم ‌و فناوری دیگر چالش‌های حوزه اجرایی به شمار آمده است که برای آن‌ها راهکارهایی همچون لزوم نقش‌آفرینی جدی پارک‌های علم و فناوری در تصیمات و برنامه‌های اولویت‌دار توسعه‌ای در شورای برنامه‌ریزی استان‌ها و لزوم بهبود نقش‌آفرینی پارک‌های علم و فناوری پیش‌بینی شده است.

نداشتن آشنایی کافی شرکت‌‌های کوچک با قراردادهای مشارکت حقوقی، نگرانی از حقوق مالکیت فکری و ضعف در برنامه‌ها و راهبردهای شفاف قانونی و اجرای آن‌ها برای کمک به شکل‌گیری خوشه‌ها چالش‌هایی هستند که در دسته حقوقی و قانونی طبقه‌‌بندی شده‌اند.

محققان مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود می‌گویند تجمیع و مدیریت داده‌ها و اطلاعات انواع سامانه‌های به‌هم‌رسانی عرضه و تقاضا از قبیل توانیران، نان، سمات و ساتع جهت تحلیل منابع و تسهیل بسترهای شکل‌گیری خوشه‌های استانی با توجه به ملاحظات اقتصاد فضا می‌تواند در پشت سر گذاشتن چالش‌های حقوقی و قانونی موثر باشد.

به عقیده آن‌ها، توسعه مدل‌های مشارکت شرکت‌ها و دانشگاه‌‌ها در توسعه خوشه‌های دانشی و فناورانه و استقرار کامل و شفاف نظام مالکیت فکری راهکارهای مناسبی برای حل کردن بخشی‌ از مشکلات خوشه‌سازی فعالیت‌های دانش‌بنیان است.

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده است:«در کشور ما آمارها از میزان کارآمدی خوشه‌های صنعتی نشان می‌دهد تنها ۲۱ درصد خوشه‌های صنعتی مراحل خوشه شدن را به طور کامل طی کرده‌اند. در این میان، تنها پنج درصد از تولیدات بنگاه‌های تحت حمایت برنامه‌های خوشه، از سطح مکانیزاسیون بالا بهره برده‌اند و به همین نسبت پنج درصد دارای نیروی ماهر هستند. علاوه بر این، کیفیت پایین اغلب محصولات (تنها ۱۲ درصد محصولات از کیفیت بالا برخوردارند) نیز تکامل خوشه‌ها برای رسیدن به معیارهای رقابت جهانی را نیز متوقف ساخته است. از سوی دیگر، یک درصد از واحدها در هنگام شناسایی خوشه‌های کسب‌وکار در کشور، از فناوری پیشرفته و بالا و ۴۵ درصد واحدها از فناوری پایین استفاده می‌کنند.»

متن گزارش کامل مرکز پژوهش‌های مجلس