آیا داده‌کاوی در انتخابات ریاست جمهوری ایران تاثیرگذار است؟

به گزارش پیوست، اهمیت تحلیل داده‌ها در سال‌های اخیر نه فقط در مسائل پزشکی، اقتصادی، اجتماعی و… بلکه در مسائل سیاسی هم مورد توجه بوده‌اند؛ کما این‌که یکی از مهم‌ترین و پربحث‌ترین موضوعات سیاسی در سراسر دنیا همیشه انتخابات بوده و هست، پای تحلیل داده‌ها اخیرا بیش از قبل به انتخابات کشورها باز شده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که توجه به داده‌کاوی داده‌های انتخاباتی به شکل دوجانبه‌ای اتفاق می‌افتد؛ یعنی این تحلیل‌ها نه تنها فقط به صورت عمومی منتشر نمی‌شوند بلکه برای بازیگران این عرصه نیز هم به صورت جداگانه انجام می‌شوند و اهمیت خاص خود را دارند.

از وعده‌های انتخاباتی تا پیش‌بینی پیروزی ترامپ

براساس بررسی‌های آکادمی داده، کمپین‌های تبلیغاتی نامزدهای انتخاباتی با استفاده از ابزارهای داده‌کاوی اقدام به تولید دانش می‌کنند؛ مثلا قبل از اینکه نامزدها در حوزه‌های انتخاباتی حضور پیدا کنند، تیم انتخاباتی آنها از طریق تلفن، ایمیل، مصاحبه، نظرسنجی اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی داده‌هایی که توسط مردم درباره نامزدها تولید شده را جمع‌آوری و بعد با استفاده از ابزارهای داده‌کاوی تحلیل می‌کنند. حتی در برخی موارد انتظارات مردم از نامزدها به عنوان دانش مورد نیاز استخراج می‌شود و نامزدها به این شکل سعی می‌کنند در حضور مردم مطالبات آنها را بیان کنند یا برای آن مطالبات راه‌حل ارائه دهند.

از انتخابات سال 2016 ایالات متحده آمریکا به عنوان نمونه موفقی از بهره‌گیری داده‌کاوی در انتخابات یاد می‌شود، برخلاف تمامی نظرسنجی‌ها روش‌های داده‌کاوی توانست پیروزی ترامپ را به درستی پیش‌بینی کند.

علاوه‌بر آن‌چه شرح داده شد، می‌توان گفت که داده‌کاوی دانشی را برای سیاست‌مداران تولید می‌کند که برای آنان ارزشمند است.

در همان سال 2016، پس از مناظره آخر هیلاری کلینتون و دونالد ترامپ پیش‌بینی‌ پیروزی هر یک از نامزدها بحث داغی را به وجود آورد و هر روز خبر پیروزی یکی از آنان در شبکه‌های اجتماعی مطرح می‌شد، همان زمان بود که هشتگ debate”” در این بحث‌ها منجر به انجام پروژه‌های داده‌کاوی در این زمینه شد.

نتایج حاصل از یکی از این پروژه‌ها که در آن داده‌ها با استفاده از کتابخانه tweepy در پایتون جمع‌آوری شده، نشان می‌دهد «در 30 دقیقه ابتدایی مناظره میزان توییت‌ها در حال افزایش بود، اوج این افزایش در حدود ساعت ۹ شب بود که در این زمان یکی از کاربران از قول ترامپ نظر توهین‌آمیزی نسبت به زنان مطرح کرد و این شروع واکنش دیگر کاربران توییتر بود»؛ بخش دیگری از این پژوهش نشان می‌داد که «منفی‌ترین لحظه این مناظره در 9:40 دقیقه رخ داده که در این لحظه هیلاری کلینتون به موضوع سوریه و عراق پرداخت و پیشنهاد ترامپ در رابطه با مهاجرت مسلمانان مطرح شد.»

کمپین‌های سیاسی تغییر کرده‌اند

ماجرا البته تنها مربوط به سال‌های اخیر نیست، بسیاری از کارشناسان پیروزی باراک اوباما در انتخابات 2008 و 2012 را نیز در گرو داده‌کاوی و یادگیری ماشین می‌دانند.

شرکتی که کار تحلیل کمپین‌های انتخاباتی باراک اوباما و دونالد ترامپ را بر عهده داشت، در مورد چگونگی و سازوکار استفاده از علم داده برای بالابردن احتمال پیروزی کاندیداهای سیاسی اعلام کرد: «کمپین‌های سیاسی تغییر کرده‌اند، دیگر تکیه بر برنامه‌های شاخص تلویزیونی، ارسال انبوه ایمیل‌های بی‌هدف و مستقیم یا صرف هزینه‌های بسیار تاثیر ندارد. بلکه هزینه کردن هوشمندانه منجر به پیروزی می‌شود. در دنیای سیاست که کمپین‌های سیاسی بسیار پرهزینه شده‌اند، و نامزدهای انتخاباتی توسط آرای محدود اما بسیار مهم به پیروزی می‌رسند، قرار دادن پیام درست در مقابل فرد مناسب در زمان مناسب بسیار مهم‌تر از قبل شده است. و به خاطر همین است که مدل داده ما می‌تواند کمک‌کننده باشد. کمپین‌های قدیمی سیاسی از داده‌های ژئوگرافی و جمعیتی مانند سن و جنسیت برای تقسیم‌بندی رای‌دهندگان در گروه‌های مختلف استفاده می‌کردند. چنین راه‌کاری بعضا کار می‌کند اما این کار جزئیات فردی رای‌دهندگان را که مهم هم هست، نادیده‌ می‌گیرد. ما داده‌های ژئوگرافی و جمعیتی را با پنج‌هزار دیتاست برای هر رای‌دهنده در آمریکا ترکیب کرده‌ایم. سپس ما لایه‌های دیگری از داده شامل: اطلاعات فردی افراد، تصمیم‌گیری‌ها و انگیزه‌هایش را به داده‌های‌مان اضافه کردیم. این کار موجب ارائه تصویری دقیق از رای‌دهندگان است، از این طریق شما می‌دانید برای هر جامعه هدف پیام مناسب چیست. ما به این فرآیند هدف‌گذاری کلان رفتاری می‌گوییم.»

داده‌کاوی در آستانه انتخابات 1400

اما در ایران نیز هر چند که به طور واضح اطلاعاتی از بهره‌گیری از داده‌کاوی توسط نامزدهای انتخاباتی در دست نیست؛ اما پژوهش‌های گوناگونی پیش و پس از این رویداد سیاسی انجام شده است.

این روزها، در آستانه انتخابات ریاست جمهوری در حالی شاهد فیلم‌های تبلیغاتی یا شعارهایی که چندان بویی از تحلیل داده‌های جامعه با خود ندارند هستیم که پژوهشگران علم داده روزانه درحال جمع‌آوری داده‌های مرتبط با این رویداد، کاوش آنها و دست یافتن به نتایجی قابل توجه هستند.

برای مثال، مرکزپژوهشی بتا به داده‌کاوی بیش از 30میلیون توییت، 25میلیون پست تلگرام و 16میلیون پست اینستاگرام در بازه چند روز پرداخته است. و شخصیت‌ها بر اساس بیشترین ضریب نفوذ (مولفه‌هایی همچون میزان محتوای منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی، لایک،‌بازدید،، کامنت و…) مورد بررسی قرار گرفته‌اند؛ در واقع ضریب نفوذ، میزان تاثیر و نفوذ آن شخص بر کاربران فضای مجازی‌ست.

مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران(ایسپا) نیز با شیوه‌ای دیگر و با انجام موج هشتم نظرسنجی انتخابات با جامعه آماری افراد بالای 18 سال کل کشور از طریق مصاحبه حضوری در میادین و معابر شهرها و روستاها در تاریخ 9 الی 11 خردادماه اعلام کرده است از میان افرادی که در انتخابات شرکت می‌کنند و نامزد مورد نظرشان را انتخاب کرده‌اند، ۸۲.۴ درصد ابراهیم رئیسی، ۵.۳ درصد محسن رضایی، ۲.۷ درصد سعید جلیلی، ۲.۲ درصد عبدالناصر همتی، ۱.۴ درصد امیرحسین قاضی زاده هاشمی، ۰.۶ درصد علیرضا زاکانی و ۰.۲درصد محسن مهرعلیزاده را برگزیده‌اند و ۵.۳درصد افراد به این سوال پاسخ نداده‌اند.

همچنین از بین افرادی که قطعا یا احتمالا در انتخابات شرکت می‌کنند ولی هنوز نامزد مورد نظرشان را انتخاب نکرده‌اند، اگر امروز انتخابات برگزار شود، ۵۳.۳ درصد ابراهیم رئیسی، ۹.۷درصد محسن رضایی، ۵.۰ درصد سعید جلیلی، ۳.۲ درصد امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، ۲.۹درصد عبدالناصر همتی، ۱.۳ درصد محسن مهرعلیزاده و ۰.۸درصد علیرضا زاکانی را برگزیده‌اند و ۲۳.۹ دصد افراد به این سوال پاسخ نداده‌اند.

مرکز «لایف وب» نیز با تحلیل داده‌های انتخاباتی و بررسی کلان داده‌ 11 خردادماه به این نتیجه رسیده است که «همزمان با افزایش 16درصدی حجم داده پیرامون نامزدها، توجهات انتخاباتی نیز نسبت به همتی افزایش یافته است.»

این مرکز همچنین نوشته است: «رئیسی همچون روزهای گذشته صدرنشین هر چهار بستر تلگرام، توییتر، اینستاگرام و اخبار آنلاین است و جلیلی، همتی و رضایی نیز به ترتیب در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.»

بر اساس اعلام «لایف وب»، حجم داده پیرامون نامزدها نسبت روز قبل افزایش یافته است. اگرچه حدود ۴۵ درصد از داده‌های انتخاباتی به هیچ یک از نامزدها اشاره نداشته‌اند. این مرکز همچنین به این نتیجه رسیده است که ️به‌نظر می‌رسد، با حضور نامزدها در برنامه‌های تلویزیونی، میزان حواشی و توجهات به آن‌ها در فضای مجازی نیز افزایش پیدا می‌کند.

با این حال هنوز هم برخلاف عقیده شرکت تحلیل‌گر داده‌ها در انتخابات امریکا، به نظر می‌رسد نه تنها هنوز رسانه‌هایی مثل تلویزیون تاثیر قابل توجهی در دیده شدن نامزدهای انتخاباتی دارند که حتی هنوز بهره‌گیری از تحلیل داده‌ها به شیوه‌ای که در این کشور مورد بررسی قرار گرفت، چندان در ایران وجود ندارد و نشانه‌هایی از فرآیند هدف‌گذاری کلان رفتاری در تبلیغ‌های انتخاباتی دیده نمی‌شود؛ سخن نامزدها خطاب به مردم شمال کشور به نظر همان است که به مردم جنوب یا شرق یا غرب کشور گفته می‌شود.

با این همه پژوهش‌ها نشان می‌دهد که توجه بیشتر به تحلیل داده در روند تبلیغات انتخاباتی هم نتایجی بهتری را برای نامزدها به دنبال خواهد داشت و هم در هزینه‌های بسیار مالی و معنوی در فرآیند برگزاری رویدادهای سیاسی مثل انتخابات ریاست جمهوری صرفه جویی خواهد شد.