گفت‌وگوی سم آلتمن و پنگ شیائو در جیتکس ۲۰۲۵: آینده‌ای که دیگر آینده نیست

جیتکس ۲۰۲۵ با تمرکز بر «اقتصاد هوش مصنوعی» و حضور شرکت‌هایی از بیش از ۱۸۰ کشور، نشان داد که رقابت جهانی در حوزه هوش مصنوعی دیگر به مرز جغرافیا محدود نیست. حضور هم‌زمان مدیران مطرح در حوزه‌های نوآوری از کشورهای مختلف نیز بر اهمیت همکاری فرامرزی در ساخت آینده‌ای هوش‌محور تأکید داشت.

این گفت‌وگو در حالی برگزار شد که جیتکس ۲۰۲۵ با حضور بیش از ۶۰۰۰ شرکت فناور از ۱۸۰ کشور، به عنوان بزرگ‌ترین گردهمایی فناوری منطقه، تمرکز ویژه‌ای بر هوش مصنوعی، رباتیک و زیرساخت‌های داده داشت. سم آلتمن، مدیرعامل OpenAI و پنگ شیائو، مدیرعامل گروه G42 امارات، با اشاره به گذار هوش مصنوعی از «ابزار» به «زیرساخت تمدنی»، تاکید کردند همکاری جهانی، آموزش همگانی و توسعه استراتژی‌های ملی در این حوزه ضروری است.

آلتمن از آغاز کشف‌های علمی واقعی توسط GPT-5 و چشم‌انداز “The Gentle Singularity” سخن گفت، در حالی‌که شیائو با طرح مفهوم «شبکه‌ هوشمند» (The Intelligence Grid) و برنامه‌ «۷ تا ۷۰» بر نقش زیرساخت، انرژی و آموزش در جوامع هوش‌محور تأکید داشت. محتوای این نشست اگرچه کمی اغراق‌آمیز به نظر می‌رسد اما نشان داد که هوش مصنوعی  به بخشی از سبک زندگی و ساختار اجتماعی تبدیل شده است. عبارت “The Gentle Singularity” که در صحبت‌های آلتمن بود به معنای تحول تدریجی هوش مصنوعی است و به دیدگاهی اشاره دارد که در آن پیشرفت هوش مصنوعی به‌جای جهشی ناگهانی و ناپایدار، به‌صورت تدریجی، کنترل‌شده و هم‌زیست با انسان رخ می‌دهد.

از ابزار تا زیرساخت تمدنی: ChatGPT و دگرگونی جهانی

سم آلتمن در بخش نخست سخنان خود به روند تکامل ChatGPT پرداخت و گفت که این ابزار اکنون بیش از ۸۰۰ میلیون کاربر فعال هفتگی دارد. او گفت: «احساس می‌شود که در چند سال گذشته، مردم یاد گرفته‌اند از هوش مصنوعی نه به عنوان یک اسباب‌بازی بلکه به عنوان ابزاری ضروری برای بهره‌وری و کار استفاده کنند.» این جمله آلتمن بیانگر تغییر فاز هوش مصنوعی از سطح فردی به مقیاس اجتماعی و اقتصادی است؛ تحولی که به تعبیر او، تازه در آغاز راه قرار دارد. او می‌گوید ChatGPT دیگر صرفاً یک برنامه‌ گفت‌وگویی نیست؛ بلکه در بسیاری از صنایع از آموزش و پژوهش گرفته تا خدمات مالی و درمان، به عنوان زیرساخت دانشی جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

هوش مصنوعی بومی (AI Native): آینده یا حال حاضر؟

پنگ شیائو تأکید کرد که جهان دیگر نمی‌تواند منتظر «آینده‌ هوش مصنوعی» بماند، زیرا آن آینده اکنون در حال وقوع است. او با ذکر مثال‌هایی از امارات گفت: «در دفتر من، نسبت ده به یک میان عوامل هوش مصنوعی و انسان وجود دارد. رئیس من خانه‌اش را با ۵۰۰ پرامپت ChatGPT طراحی کرده است. هوش مصنوعی همین امروز در بافت زندگی ما تنیده شده است.» او مفهوم تازه‌ای را مطرح کرد: “The Intelligence Grid” یا شبکه هوشمند که مانند شبکه برق، وظیفه‌ توزیع «هوش» را میان مردم، دولت و کسب‌وکارها بر عهده خواهد داشت. این ایده در واقع پیشنهاد یک زیرساخت تمدنی جدید است: همان‌گونه که برق و اینترنت جهان صنعتی را متحول کردند، شبکه‌ هوشمند می‌تواند جهان داده‌محور را به سطح جدیدی از بهره‌وری، خودآگاهی و اتصال برساند.

چهار رکن برای ساخت جوامع هوش مصنوعی بومی

پنگ شیائو سپس مدلی چهارمرحله‌ای برای کشورهایی که می‌خواهند «بومی هوش مصنوعی» شوند، ارائه کرد:

1. رهبری سیاسی قوی، اراده در سطح دولت برای قرار دادن هوش مصنوعی در صدر اولویت‌های ملی.
2. آموزش فراگیر اجتماعی، از سن هفت تا هفتاد سال، با الهام از «برنامه‌ی ۷ تا ۷۰» امارات.
3. زیرساخت قدرتمند محاسباتی، با اشاره به پروژه‌ی Stargate به‌عنوان نخستین سایت بین‌المللی OpenAI در امارات، با ظرفیت ۵ گیگاوات.
4. شراکت جهانی، برای تبادل دانش، تجربه و هم‌راستایی اخلاقی.

او افزود: «هوش مصنوعی نمی‌تواند یکی از ده یا بیست اولویت دولت باشد. باید در سه اولویت نخست قرار گیرد یا حتی اولویت شماره یک.» این چهار رکن، نقشه‌ی راهی است که امارات متحده عربی با سرعت در حال پیاده‌سازی آن است؛ کشوری که با سرمایه‌گذاری در مراکز داده، توسعه دانشگاه‌های تخصصی و تربیت نسل جدید متخصصان، می‌کوشد به نخستین ملت هوش مصنوعی بومی جهان تبدیل شود.

آلتمن: نیاز به استراتژی ملی و شمول همگانی

سم آلتمن نیز تأکید کرد که هر کشور باید استراتژی ملی هوش مصنوعی داشته باشد و این راهبرد باید در بالاترین سطح رهبری تعریف شود. او گفت: «هوش مصنوعی باید به همه شهروندان، فرایندهای دولتی و اقتصاد وارد شود. کشورهایی که زودتر این مسیر را آغاز کنند، الگوی بقیه خواهند بود.» آلتمن با اشاره به همکاری OpenAI با دولت‌ها و شرکت‌های بزرگ فناوری جهانی مانند انویدیا و Broadcom گفت که توسعه‌ هوش مصنوعی در مقیاس ملی تنها از طریق سرمایه‌گذاری مشترک و سیاست‌گذاری قوی ممکن است.

از فناوری تا سبک زندگی

پنگ شیائو با اشاره به برنامه‌های امارات، نگاه متفاوتی به موضوع ارائه داد و گفت: «اکثریت جهان هنوز متوجه نشده‌اند که هوش مصنوعی فقط یک فناوری نیست که بتوان آن را به اختیار پیاده کرد. هوش مصنوعی یک سبک زندگی جدید است که باید آن را پذیرفت.» او نمونه‌ای از این سبک زندگی را برنامه‌ی TAM دانست، پلتفرمی که بیش از هزار خدمت دولتی امارات را در یک اپلیکیشن، با موتور ChatGPT، تجمیع کرده است. TAM نمادی است از چگونگی ادغام هوش مصنوعی در ساختارهای دولتی، و الگویی برای سایر کشورها در مسیر دیجیتالی‌شدن کامل خدمات عمومی.

از نمایی تا تمرکز

در ادامه، پنگ به توصیه‌های سم آلتمن به دانشجویان دانشگاه MBZUAI اشاره کرد: «سم همیشه می‌گوید پیشرفت نمایی را در آغوش بگیرید و روی چند هدف بزرگ تمرکز کنید، نه اینکه انرژی خود را پراکنده سازید.» به باور او، همین فلسفه است که سیاست‌های انرژی و دولت هوشمند امارات را هدایت می‌کند. این دیدگاه، انعکاسی از ذهنیت شرکت‌های پیشروی فناوری مانند OpenAI است؛ جایی که تمرکز بر چند پروژه‌ی بنیادین، به‌مراتب مؤثرتر از توزیع پراکنده منابع تلقی می‌شود.

GPT-5 و آغاز کشف‌های علمی

در بخش علمی نشست، سم آلتمن پرده از نکته‌ای برداشت که بازتاب گسترده‌ای داشت: «GPT-5 در حال انجام کشف‌های علمی کوچک اما واقعی است. این شاید هیجان‌انگیزترین مرحله تاریخ علم باشد.» او افزود که این روند، بهره‌وری در تمام حوزه‌های دانش و مهندسی را چند برابر خواهد کرد و ممکن است محرک اصلی رشد اقتصادی در دهه‌ی آینده شود. برای نخستین بار، سیستم‌های هوش مصنوعی نه‌تنها ابزار تحلیل داده، بلکه عامل کشف و خلاقیت علمی معرفی شدند؛ مفهومی که مرز میان «ماشین و دانشمند» را باریک‌تر از همیشه کرده است.

تکامل مشترک انسان و فناوری

آلتمن در بخش دیگری گفت: «تکنولوژی و جامعه همزمان تکامل می‌یابند. اینطور نیست که فناوری ناگهان بر جامعه فرود آید و جامعه مجبور به واکنش شود. هر دو با هم پیش می‌روند و از هم یاد می‌گیرند.» این دیدگاه با فلسفه‌ «تکامل هم‌زمان» (Co-Evolution) هم‌راستاست و نشان می‌دهد که در چشم‌انداز OpenAI، فناوری تنها ابزار نیست، بلکه شریک در رشد اجتماعی است. به تعبیر دیگر، آینده‌ی هوش مصنوعی نه تقابل انسان و ماشین، بلکه هم‌زیستی سازنده‌ی آن‌ها است.

اشتغال، بهره‌وری و “تکینه ملایم”

پنگ شیائو در پاسخ به نگرانی‌ها درباره از بین رفتن مشاغل گفت: «در G42، انسان‌ها حذف نمی‌شوند؛ بلکه ده برابر بهره‌ورتر می‌شوند، چون در کنار خود ده عامل هوش مصنوعی دارند.» آلتمن نیز با اشاره به مقاله‌ خود درباره‌ی «تکینه ملایم» (The Gentle Singularity)، چشم‌انداز سه‌ساله‌ای را ترسیم کرد: «۲۰۲۵: عامل‌های شناختی. ۲۰۲۶: سیستم‌های دارای بینش بدیع. ۲۰۲۷: ربات‌هایی که کار واقعی انجام می‌دهند.» و در ادامه، جمله‌ای گفت که شاید به‌یادماندنی‌ترین لحظه‌ی نشست بود: «من فرزندی دارم که در سال ۲۰۲۵ به دنیا آمده است. فکر نمی‌کنم او هرگز از هوش مصنوعی باهوش‌تر شود اما مطمئنم این موضوع مانع شادی یا رضایتش از زندگی نخواهد شد.» این بخش از سخنان آلتمن، دیدگاهی انسانی به آینده‌ای تکنولوژیک ارائه کرد؛ جایی که شکاف میان هوش طبیعی و مصنوعی دیگر یک تهدید محسوب نمی‌شود، بلکه به اعتقاد او زمینه‌ای برای تعریف دوباره‌ معنا و خوشبختی انسان است.

اخلاق، مسئولیت و جلوگیری از شکاف هوش مصنوعی

پنگ شیائو از تأسیس مؤسسه‌ هوش مصنوعی مسئولانه (Responsible AI Institute) در همکاری با مایکروسافت خبر داد و گفت این نهاد به دولت‌ها، فیلسوفان و فناوران کمک خواهد کرد تا چارچوب‌های اخلاقی واقعی برای استفاده از AI بسازند. در همین زمینه، آلتمن تأکید کرد: «بهترین راه برای جلوگیری از شکاف هوش مصنوعی، ارزان و فراوان کردن آن است. باید به مردم آموزش دهیم چگونه از آن استفاده کنند و اجازه دهیم هر کشور سهم خود را داشته باشد.» در این بخش، دو رهبر فناوری بر مسئولیت جهانی در برابر هوش مصنوعی تأکید کردند مسئولیتی که تنها با همکاری بین‌المللی، آموزش عمومی و توزیع عادلانه‌ی منابع ممکن است.

انرژی، جاه‌طلبی و مسیر پیش رو

در پایان، پنگ شیائو خطاب به رهبران جهانی گفت: «هزینه‌ هوش در نهایت برابر با هزینه‌ انرژی خواهد شد. اگر انرژی کافی نداشته باشیم، نمی‌توانیم هوش را جهانی و عادلانه توزیع کنیم. بنابراین، هر کشور باید برنامه‌ جاه‌طلبانه‌ انرژی و اتصال خود را داشته باشد.» او هشدار داد که «بزرگ‌ترین شکست امروز، شکست در جاه‌طلبی است» و از کشورها خواست فراتر از مرزهای ممکن فکر کنند. این سخنان بازتابی از نگاه استراتژیک G42 به آینده بود؛ جایی که هوش مصنوعی نه فقط به عنوان فناوری، بلکه به عنوان منبع قدرت ملی و انرژی فکری بشر تلقی می‌شود.

انگیزه‌های شخصی و بعد انسانی هوش مصنوعی

در بخش پایانی، هر دو سخنران از انگیزه‌های شخصی خود گفتند. آلتمن اظهار داشت: «این هم هیجان‌انگیزترین پروژه‌ علمی تاریخ است و هم عمیق‌ترین مأموریت انسانی برای بهبود زندگی مردم. کار روی آن افتخار بزرگی است.» پنگ نیز با طنزی داستانی از خانه‌اش تعریف کرد: «ماشین ظرفشویی ما خراب شده بود. همسرم از ChatGPT پرسید چه باید بکند و گام به گام مشکل را حل کرد. یک بانوی اهل مد اکنون مهندس تعمیر ماشین ظرفشویی است! این نشان می‌دهد که هوش مصنوعی چقدر به خانه‌های ما نزدیک شده است.»

گفت‌وگوی آلتمن و شیائو در جیتکس ۲۰۲۵ نشان داد که مسیر هوش مصنوعی دیگر صرفاً در دست شرکت‌ها یا پژوهشگاه‌ها نیست، بلکه به مرحله‌ای رسیده که کشورها، زیرساخت‌ها و حتی خانواده‌ها در شکل‌دهی به آن نقش دارند. امارات با پروژه‌هایی چون Stargate، برنامه‌ی ۷ تا ۷۰ و مشارکت نزدیک با OpenAI، خود را به‌عنوان یکی از نخستین «ملت‌هایی با هوش مصنوعی بومی» مطرح کرده است و در سوی دیگر، OpenAI با فلسفه‌ تکامل مشترک و چشم‌انداز تحول تدریجی هوش مصنوعی، تلاش دارد این تحول را انسانی، پایدار و جهانی نگه دارد. در پایان، شاید بتوان گفت که جیتکس امسال نه تنها درباره‌ی فناوری، بلکه درباره‌ی چگونگی زیستن با هوش مصنوعی بود.