رئیس انجمن شرکت‌های سروکو: ۶۰ درصد هزینه توسعه فیبر نوری را دولت می‌دهد، اما مدل حمایت باید اصلاح شود

تفاوت اصلی شرکت‌های سروکو با سایر ارائه‌دهندگان اینترنت چیست؟در ایران حدود ۷۰ شرکت‌ سروکو داریم؛ تفاوت اصلی آنها با دیگر دارندگان پروانه این است که بیشترشان خارج از تهران و حتی در دورترین نقاط کشور فعالیت می‌کنند. این شرکت‌ها جزو اولین مجموعه‌هایی بودند که اینترنت را به دست مردم رساندند. در ابتدا این شرکت‌ها با مجوز ISP (ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی) کار می‌کردند. بعدها با تغییر قوانین و ادغام مجوزها، برخی از ISPها پروانه جدیدی به نام سروکو دریافت کردند.
شرکت‌های سروکو امروز بزرگ‌ترین شبکه وای‌فای و ارتباطات بی‌سیم نقطه‌به‌نقطه در کشور را در اختیار دارند. اهمیت آنها به این دلیل است که توانسته‌اند در مناطقی که دسترسی به ارتباطات بسیار محدود بوده، خدمات اینترنت و ارتباطی ارائه بدهند.تعداد مشترکان سروکو در کشور چقدر است؟تعداد مشترکین دقیق موجود نیست، اما به‌طور تقریبی حدود ۶۰۰ هزار کاربر داریم. نکته مهم اینجاست که ارزش این کاربران فقط به تعدادشان نیست، بلکه به اهمیت ارتباطی که برقرار می‌کنند بستگی دارد. در بسیاری از نقاط کشور، سرویس‌دهی ما در مناطق حیاتی انجام می‌شود؛ جاهایی که حتی با وجود فناوری‌هایی مثل LTE یا خدمات اپراتورهای موبایل، امکان دریافت سرویس برای مردم فراهم نبوده یا خود کاربران ترجیح داده‌اند از سرویس‌های بی‌سیم وای‌فای ما استفاده کنند.این شرکت‌ها از چه فناوری‌هایی برای ارائه سرویس استفاده می‌کنند؟شرکت‌‌های سروکو عمدتا خدمات خود را از طریق فناوری‌های بی‌سیم و وای‌فای ارائه می‌دهند. همچنین در زمینه سرویس‌های ADSL و LTE، از طریق قراردادهای عمده‌فروشی با اپراتورهای میزبان فعالیت می‌کنند. بنابراین فناوری اصلی مورد استفاده شامل WiFi، DSL و LTE است که در همکاری نزدیک با اپراتورها به کار گرفته می‌شود.همکاری سروکو با شرکت‌های UNSP به چه شکل است؟بخشی از شرکت‌های سروکو با اپراتورهای UNSP قرارداد همکاری دارند و شبکه دسترسی خود را از طریق آنها در اختیار مشترکان قرار می‌دهند. اما برخی دیگر از شرکت‌ها به دلیل استراتژی‌های متفاوت، وارد این همکاری نشده‌اند و مسیر مستقلی را دنبال می‌کنند. در حال حاضر من صلاح نمی‌دانم نام شرکت‌هایی که همکاری نکردند را نام ببرم، هرچند مشخص است. ما الزامات و قوانین روشنی برای اپراتورهای میزبان در زمینه واگذاری شبکه نداریم، یا اگر هم وجود دارد، در عمل اجرا نمی‌شود. این مسئله یکی از چالش‌های جدی و حیاتی برای ما است. طبق مفاد پروانه، اپراتورهای UNSP موظف‌اند ۳۰ درصد از شبکه‌ای را که اجرا کرده‌اند، در اختیار دیگر شرکت‌ها قرار دهند، اما این الزام عملا رعایت نمی‌شود. همین موضوع مشکلات زیادی برای شرکت‌های سروکو ایجاد کرده است. از زمان صدور پروانه تاکنون، عملا این الزام اجرا نشده است. حتی در پروانه‌های FCP هم چنین تکلیفی برای واگذاری عمده‌فروشی دیده نشد. در پروانه‌های UNSP هم اگرچه این موضوع ذکر شده، اما در عمل هنوز اجرایی نشده است. این در حالی است که یکی از اصول مهم در اقتصاد ارتباطات این است که اپراتورهای مختلف باید به‌طور همزمان امکان ورود به بازار را داشته باشند. وقتی این همزمانی توسط دولت تضمین و اجرا نشود، اپراتور مهمان عملا بازار خود را از دست می‌دهد.
در حالی که قوانین عمده‌فروشی در همه جای دنیا اصول مشخصی دارند؛ اصل اول قیمت‌گذاری است. قیمت باید به‌گونه‌ای تعیین شود که هم اپراتور میزبان و هم اپراتور مهمان بتوانند با شرایط تقریبا برابر و قیمت‌های نزدیک به هم خدمات ارائه دهند؛ در غیر این صورت، عملا عمده‌فروشی واقعی اتفاق نمی‌افتد. اصل دوم، هم‌زمانی در ورود به بازار است. اگر اپراتور میزبان زودتر وارد بازار شود و اپراتور مهمان با تاخیر وارد شود، هیچ‌وقت نمی‌تواند سهم مناسبی از بازار به دست بیاورد.نقش رگولاتوری در تنظیم بازار چیست؟مهم‌ترین وظیفه یک تنظیم‌گر این است که در بالاترین سطح، تنظیم‌گری واقعی انجام دهد. تنظیم‌گر نباید خودش وارد بازی شود، بلکه باید در جایگاه داور قرار بگیرد و درست در موقعیت مناسب داوری کند. تجربه کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد که آنها شرایطی ایجاد کرده‌اند تا متقاضیان در سراسر کشور بتوانند از میان چند اپراتور مختلف، با قیمت‌های نزدیک و در یک فضای رقابتی سالم، سرویس موردنظرشان را انتخاب کنند.
هدف رگولاتوری هم همین است؛ اینکه مصرف‌کننده بتواند با قیمت عادلانه، در شرایط رقابتی و با امکان انتخاب واقعی، سرویس‌دهنده خود را برگزیند. مثلا مردم باید دست‌کم پنج انتخاب واقعی داشته باشند، نه اینکه پنج اپراتور باشند ولی بعضی از آنها آنقدر گران باشند که عملا از دایره انتخاب خارج شوند. انتخاب باید بر اساس کیفیت و خدمات واقعی اپراتورها شکل بگیرد. در کشور آلمان حدود ۳۰ درصد مشتریان از طریق اپراتورهای مهمان سرویس می‌گیرند، اما در ایران این رقم به‌سختی به ۳ تا ۴ درصد می‌رسد. در حوزه mvnoها، با اینکه ما بین ۷۰ تا ۱۰۰ میلیون کاربر موبایل داریم، سهم اپراتورهای مهمان فقط حدود دو و نیم میلیون نفر است. در دنیا یکی از مهم‌ترین شاخص‌های تنظیم‌گری در حوزه عمده‌فروشی، قیمت‌گذاری است که تنظیم‌گر بین اپراتورها تعادل ایجاد می‌کند اما در ایران این بخش به‌درستی پیاده‌سازی نشده است. در کشورهای پیشرفته، رگولاتور روابط بین اپراتورها را تنظیم می‌کند و تضمین می‌دهد که رقابت سالم در بازار برقرار باشد. وقتی چند اپراتور در یک بازار حضور داشته باشند، دیگر نیازی به دخالت در قیمت‌گذاری خرد نیست، چون رقابت طبیعی بازار خودش قیمت‌ها را تنظیم می‌کند.وقت رقابت در بازار کمرنگ می‌شود، چه تاثیری روی کاربر نهایی دارد؟زمانی منافع کاربر تامین می‌شود که بتواند بین چند شرکت آزادانه فارغ از هزینه انتخاب کند. وقتی چند اپراتور با قیمت‌های مشابه و نزدیک به هم وجود داشته باشند، کاربر می‌تواند روی کیفیت خدمات، خدمات پس از فروش، پشتیبانی و حضور اپراتور در منطقه‌ تمرکز کند.پارسال در نمایشگاه الکامپ قراردادی میان انجمن و شرکت مخابرات برای توسعه فیبر نوری امضا شد. نتیجه آن قرارداد چه شد؟مخابرات در حال حاضر حدود ۱۸۰ هزار کیلومتر فیبر در کشور دارد. ما با حضور وزیر محترم ارتباطات قراردادی با شرکت مخابرات امضا کردیم که طبق آن، در سال اول ۱۰۰ هزار اتصال فیبر ایجاد شود اما فرایند کار بسیار پیچیده‌تر از پیش‌بینی‌ها بود. مخابرات با وجود تلاش‌های فراوان، هنوز نتوانسته همه بندهای قرارداد را به‌طور کامل اجرا کند و ما هم پیش‌بینی نمی‌کردیم که این اجرای قرارداد تا این حد زمان‌بر باشد. تجربه واگذاری شبکه فیبر به این شکل تاکنون در کشور وجود نداشته است. بخش زیادی از موانع اصلی برطرف شده و این قرارداد را باید یکی از مهم‌ترین اتفاقات حوزه ارتباطات دانست، زیرا پروانه مخابرات و پروانه شرکت‌های سروکو کاملا مکمل یکدیگرند. پس از این قرارداد شرکت‌های سروکو دسترسی سراسری به زیرساخت فیبر و مخابرات توان ایجاد اتصال در دورترین نقاط را خواهند داشت. اگر قوانین عمده‌فروشی اصلاح و به‌درستی اجرا شود، شرکت‌های سروکو می‌توانند در عرض سه سال یک میلیون اتصال فیبر ایجاد کنند.آیا با شرایط فعلی می‌توان به همان ۱۰۰ هزار اتصال که در قرارداد با مخابرات پیش‌بینی شده بود رسید؟عدد ۱۰۰ هزار اتصال در واقع خیلی بالا نیست. ما این رقم را فقط برای سال اول و بیشتر به عنوان یک آغاز کار پیش‌بینی کردیم، زیرا شبکه هنوز ناشناخته بود و ایجاد زیرساخت فیبر برای شرکت‌ها زمان‌بر است. با این حال، اگر مشکلات اجرای قرارداد با مخابرات رفع شود، دستیابی به ۱۰۰ هزار اتصال امکان‌پذیر است. اما اعداد بزرگ‌تر، مثل یک میلیون اتصال، فقط در صورتی محقق می‌شوند که قوانین و الزامات عمده‌فروشی توسط دولت اصلاح و به‌درستی اجرا شوند.تعرفه‌ها چقدر می‌توانند بر درآمد شرکت‌های سروکو و کیفیت خدمات اثر بگذارند؟هم‌اکنون قیمت‌های فعلی به قدری پایین هستند که شرکت‌ها نمی‌توانند خدمات خود را بهبود دهند. نتیجه این شده که هر روز با مشکلات بیشتری در حوزه ارتباطات مواجهیم. اگر این وضعیت ادامه پیدا کند، نه تنها کیفیت اینترنت و خدمات برای مردم بهتر نمی‌شود، بلکه روزبه‌روز بدتر خواهد شد.اگر تعرفه‌ها افزایش پیدا کند، آیا کیفیت اینترنت هم بهبود می‌یابد؟قطعا افزایش تعرفه، افزایش کیفیت را به همراه خواهد داشت. اگر تعرفه‌ها اصلاح و واقعی‌سازی شوند، اپراتورها امکان سرمایه‌گذاری و بهبود خدمات را پیدا می‌کنند. در حال حاضر، اپراتورها حتی توان نگهداری سایت‌های بی‌سیم یا رفع مشکلات برق را ندارند، تجهیزات فرسوده شده و قطعی‌ها زیاد است. عملا امکان ارائه خدمات موازی یا پشتیبان هم برای اپراتورها وجود ندارد. دلیل اصلی هم این است که صرفه اقتصادی کافی برای ارائه سرویس باقی نمانده است.دولت چه میزان از توسعه فیبر نوری حمایت کرده است؟ توسعه فیبر در دولت سیزدهم با سرعت بهتری پیش رفت یا دولت چهاردهم؟در تمام دنیا توسعه شبکه فیبرنوری بدون حمایت دولت انجام نمی‌شود و وظیفه دولت است که بخشی از هزینه‌های توسعه را پوشش دهد و ارتباطات را حمایت کند؛ مثلا در اروپا نزدیک به ۶۰ درصد هزینه توسعه فیبر توسط دولت‌ها تامین می‌شود. در ایران هم مجلس و دولت مشوق‌هایی تصویب کرده‌اند. تفاوت اصلی بین دولت قبل و دولت فعلی در مدل اجراست. در دولت فعلی، مکانیزم تخصیص مشوق‌ها مبتنی بر نتیجه و اصول تجاری طراحی شده؛ یعنی اپراتور تنها زمانی مشوق دریافت می‌کند که کاربر نهایی واقعا از سرویس استفاده کند، نه صرفا وقتی فیبر کشیده شده اما استفاده‌ای ندارد. در کشور ما هم نزدیک به ۶۰ درصد هزینه ایجاد و توسعه شبکه فیبر توسط دولت پرداخت شده است. اما نکته کلیدی این است که تورم همواره باید در طراحی مشوق‌ها لحاظ شود. اگر هزینه اشتراک فیبر نوری برای مردم ماهانه ۳۶۰ هزار تومان باشد، حمایت دولت تقریبا نصف این عدد، یعنی حدود ۱۸۰ هزار تومان را پوشش می‌دهد. اخیرا مصوبه‌ای داشتیم که چند ویژگی مثبت دارد؛ نتیجه‌گرا بودن یعنی پرداخت مشوق‌ها به اتصال واقعی کاربر وابسته شد، نه صرفا توسعه شبکه روی کاغذ. بعدی افزایش مبلغ مشوق، یعنی در مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ، عدد مشوق تقریبا سه برابر شد. نقدپذیری بالا؛ بروکراسی قبلی تا حد زیادی کاهش یافت و حتی امکان تهاتر بدهی اپراتورها با مشوق‌ها فراهم شد.چه نگرانی‌هایی در مورد تاثیر مصوبه اخیر بر اپراتورهای نهایی و کاربران وجود دارد؟به نظر من این مصوبه یکی از بهترین مصوبات دولت در حوزه ارتباطات است و می‌تواند باعث توسعه فیبر نوری شود. یک ایراد اساسی وجود دارد که به نظر می‌رسد از چشم قانون‌گذار و دولت پنهان مانده است. طبق پروانه unspها ۳۰ درصد از شبکه خود را باید به‌صورت عمده‌فروشی به اپراتورهای دیگر واگذار شود. مشکل اینجاست که در مصوبه اخیر، تکلیف مشوق‌ها برای اپراتور نهایی که مستقیم با کاربر در ارتباط است، مشخص نشده است. این موضوع خطرناک است، چون اگر اپراتور نهایی سهمی از مشوق دریافت نکند، عملا توان رقابت خود را از دست می‌دهد. در نتیجه، مشوقی که هدفش کاهش هزینه برای کاربر نهایی بوده است، به مقصد نمی‌رسد. به همین دلیل ما با وزیر ارتباطات مکاتبه کرده‌ایم و درخواست اصلاح فوری این مصوبه را داده‌ایم. اگر این بخش اصلاح نشود، ممکن است بخش زیادی از زحمات دولت و مجلس در طراحی صندوق و مشوق‌ها در عمل به هدف اصلی، یعنی کاهش هزینه کاربر نهایی، نرسد و این مسئله بتواند پاشنه‌آشیل کل طرح باشد.