رئیس ستاد هوش‌مصنوعی: بزرگ‌ترین مانع هوش‌مصنوعی در ایران نبود زیرساخت سخت‌افزاری بود

به گزارش پیوست، رئیس دبیرخانه ستاد توسعه فناوری و کاربردی‌سازی هوش‌مصنوعی، عمادالدین فاطمی‌زادگان در نشست خبری «اقدامات و برنامه‌های معاونت علمی در حوزه هوش مصنوعی در یک سال گذشته» گفت: ایران در حوزه دانش و توسعه نظری هوش‌مصنوعی رتبه‌ای بین ۱۱ تا ۱۳ جهان را دارد، اما در حوزه کاربردی کردن این فناوری جایگاه ما چندان مناسب نیست و در برخی گزارش‌ها رتبه‌هایی در حدود ۶۵ تا ۸۰ ثبت شده است. ماموریت اصلی دولت و معاونت علمی، توسعه کاربردی هوش‌مصنوعی در کشور است.

رئیس دبیرخانه ستاد توسعه فناوری و کاربردی‌سازی هوش مصنوعی در پاسخ به سوال پیوست مبنی‌بر اینکه «آیا باوجود چالش‌هایی مانند قطعی اینترنت سکوی ملی هوش‌مصنوعی می‌تواند طبق آنچه در مراسم رونمایی از این سکو مطرح شد، حجم بازار سالیانه ۴۰ همتی داشته باشد» پاسخ داد: در چنین شرایطی ممکن است یک افت یک یا دو هفته‌ای در رشد این زیست‌بوم دیده شود اما در بلندمدت این موضوع مثبت است. در این مدت با حدود ۱۰ تا ۱۵ شرکت در ارتباط بودم که آنها پیگیر ارئه خدمات ما بودند؛ اما با سرویس داخلی اگر اینترنت قطع شود، ارائه خدمت ما نباید قطع شود. تا الان بالای ۹۵ درصد شرکت‌ها از IP خارج سرویس می‌گیرند تا زمانی که سکو به صورت عمومی به همه شرکت‌ها ارائه خدمت ندهد، شرکت‌ها مجبور هستند از خدماتشرکت‌های خارجی استفاده کنند.

طبق گفته فاطمی‌زادگان، بزرگ‌ترین مانع برای رشد این موضوع، نبود زیرساخت سخت‌افزاری توان‌بالا و پردازش قدرتمند بوده است. هرچند برخی زیرساخت‌ها در بخش‌هایی از دولت یا در بخش خصوصی وجود داشت اما تا الان به یک زیرساخت ملی با قدرت پردازش بالا دسترسی نداشتیم.

او تاکید کرد: با اجرای سکوی ملی هوش مصنوعی، این زیرساخت پردازشی فراهم شده است. بر اساس مصوبه هیات دولت در اردیبهشت‌ماه امسال، ستاد توسعه فناوری و کاربردی‌سازی هوش مصنوعی به صورت رسمی آغاز به کار کرده و مهم‌ترین ماموریت آن، تقسیم کار ملی بین دستگاه‌های ذی‌ربط در ۱۴ محور اصلی است. این محورها، توسعه زیرساخت ابری با توان پردازش بالا، ایجاد و توسعه بازارگاه داده و اطلاعات به منظور دستیابی به حکمرانی داده یکپارچه، توسعه زیرساخت‌های حقوقی و قانونی هوش‌مصنوعی، با رعایت حقوق توسعه‌دهندگان، مصرف‌کنندگان و صاحبان داده‌ها، ایجاد و توسعه نظام ارزیابی و رتبه‌بندی محصولات و خدمات هوش مصنوعی است.

حکمرانی داده با چالش همراه است

رئیس دبیرخانه ستاد توسعه فناوری و کاربردی‌سازی هوش‌مصنوعی با اشاره به اهداف این محورها توضیح داد: هدف ما این است که از طریق این محورها، همزمان با حفظ جایگاه علمی کشور، شکاف تاریخی بین توانمندی علمی و ظرفیت کاربردی هوش‌مصنوعی در ایران را پر کنیم و زمینه بهره‌برداری پایدار از این فناوری در حل نیازهای واقعی کشور را فراهم کنیم.

طبق گفته او، پروژه سکوی ملی هوش مصنوعی از مهرماه سال گذشته آغاز شد. حتی پیش از آنکه ستاد ملی هوش مصنوعی رسما تشکیل شود، معاونت علمی حمایت از این طرح را شروع کرده بود. تقسیم کار مشخصی میان تمام دستگاه‌های مرتبط دولتی و خصوصی شکل گرفته است؛ به‌گونه‌ای که تمامی وزارت‌خانه‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های خصوصی فعال در این حوزه، مأموریت‌های مشخصی دریافت کرده‌اند.

او ادامه داد: مهم‌ترین حوزه‌هایی که تاکنون پیشرفت قابل توجهی کرده‌اند؛ توسعه زیرساخت پردازشی در قالب پروژه سکوی ملی هوش مصنوعی که اکنون تقریبا تکمیل شده است. همچنین توسعه مدل‌های زبانی که در سامانه‌های دستیار هوشمند، با تزریق و آموزش مناسب به مرحله بهره‌برداری رسیده است و ایجاد بازارگاه داده و اطلاعات که اکنون در حال اجرا و تکمیل است. سایر محورها نیز بر اساس تقسیم وظایف، از سطح تدوین آیین‌نامه‌ها و اساسنامه‌های مرتبط شروع شده و در مراحل مختلف اجرایی قرار دارد.

دبیرخانه ستاد توسعه فناوری و کاربردی‌سازی هوش‌مصنوعی با اشاره به مسئله حکمرانی داده در کشور توضیح داد: تقریبا در تمام جلسات مرتبط با هوش مصنوعی، مسئله داده و حکمرانی داده به‌عنوان یکی از سخت‌ترین موضوعات مطرح می‌شود. ما در ایران با دو نوع مشکل مواجهیم؛ ضعف در حکمرانی داده و طراحی و راه‌اندازی مراکز داده و دوم، کاستی‌های جدی در جمع‌آوری داده تمیز.

به گفته او، یکی از اهداف اولویت‌دار ستاد هوش‌مصنوعی، تدوین آیین‌نامه‌ها و ضوابط مرتبط با داده و حرکت به سمت ایجاد نهادی به‌نام اپراتور داده است؛ هرچند هنوز تا تحقق کامل این هدف فاصله داریم. ستاد هوش مصنوعی در پی ایجاد سازوکاری است تا دستگاه‌های تولیدکننده داده به فرآیند پاک‌سازی و به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات توجه کنند.

سکوی ملی هوش‌مصنوعی

حسین اسدی، نماینده دانشگاه شریف و عضو تیم توسعه سکوی ملی هوش مصنوعی با اشاره به رتبه‌بندی ایران در حوزه هوش‌مصنوعی، توضیح داد: علی‌رغم جایگاه مطلوب ایران در پژوهش‌های هوش مصنوعی، در بخش کاربرد با چالش‌های جدی روبه‌رو هستیم که ریشه در کمبود زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری دارد.

طبق گفته اسدی، رویکرد اصلی این سکو، کاهش چشمگیر هزینه‌ها و زمان لازم برای توسعه ابزارها و خدمات مبتنی بر هوش‌مصنوعی است. این مفهوم نه یک ابداع صرفا ایرانی، بلکه رویکردی جهانی است که در کشورهایی چون آلمان، هند و سنگاپور نیز سال‌ها پیش آغاز شده است.

او تاکید کرد: فاز اولیه توسعه سخت‌افزاری به اتمام رسیده و دستگاه‌ها نصب و راه‌اندازی شده‌اند. این زیرساخت، بزرگترین قدرت محاسباتی موجود در کشور را فراهم می‌آورد؛ به طوری که فاز اول آن با بیش از ۱۰ پتافلاپس قدرت محاسباتی و بر بستر شبکه پرسرعت ۴۰۰ گیگابیت بر ثانیه راه‌اندازی شده است.

ناظر طرح دستیاران هوش مصنوعی معاونت علمی، محمدباقر غزنوی نیز در این خصوص توضیح داد: برای پیشبرد این هدف، تیمی متشکل از دانشگاه‌ها، وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مرتبط و معاونت علمی تشکیل شده است. تاکنون بیش از ۱۰ دانشگاه و ۱۱ وزارتخانه، استانداری و سازمان به این طرح پیوسته‌اند. بسیاری از وزارتخانه‌ها بخش قابل توجهی از امور فناوری اطلاعات خود را انجام داده و برخی حتی دارای داشبوردهای هوش تجاری (BI) هستند که داده‌ها را به صورت مدون پردازش می‌کنند، هرچند بخشی از داده‌ها هنوز وارد این چرخه نشده است.