نگاه امنیتی به بخش فناوری چطور دومین اقتصاد جهان را دچار بحران کرد؟

به گزارش پیوست، سال ۲۰۲۰ و درست زمانی که فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران بورس شانگاهی و هنگ‌کنگ برای بزرگترین عرضه عمومی تاریخ تا آن زمان با پیش‌بینی جذب ۳۷ میلیارد دلار توسط شرکت Ant، زیرشاخه فین‌تکی شرکت علی‌بابا، آماده می‌شدند، بورس شانگاهی کمتر از دو روز مانده به آغاز معاملات از توقف عرضه به دلیل «مشکلات عمده» خبر داد و بورس هنگ‌کنگ نیز به عرضه عمومی را متوقف کرد.

دلیل توقف عرضه عمومی سهام در بیانیه شرکت Ant «تغییرات جدید» در مقررات عنوان شد و شرکت در بیانیه خود به ملاقات اخیر جک ما، هم‌بنیان‌گذار شرکت، با مقامات چین اشاره کرد.

توقف بزرگ‌ترین عرضه عمومی تاریخ؛ تلاش برای حذف بنیان‌گذار

با اینکه تغییر در مقررات مربوط به موسسات فناوری مالی به عنوان دلیل رسمی توقف این عرضه اولیه عنوان شد، اما بسیاری از کارشناسان این اقدام را تلاش حزب کمونیست چین برای حذف ما از ساختار شرکت و به طور کلی کاهش نفوذ او عنوان کرده‌اند.

ما دو هفته پیش از توقف عرضه عمومی Ant، طی سخنرانی در یک همایش مالی در شانگهای، نظام مالی و نظارتی چین را به شدت هدف نقد قرار داد و شیوه منسوخ بانکداری این کشور را مانع حمایت از کسب‌وکارها دانست. این سخنرانی به عنوان جرقه اصلی فشار دولت بر ما و شرکت‌هایش مطرح می‌شود.

عرضه عمومی شرکت Ant هیچ‌وقت به واقعیت تبدیل نشد و این شرکت به دنبال فشار رگولاتوری، تغییرات بزرگی را در فعالیت‌ها و در نهایت ساختار حاکمیتی خود رقم زد.

این غول فین‌تکی که در واقع زاده فعالیت‌های مالی شرکت علی‌بابا بود که در قالب علی‌پی شکل گرفت و در نهایت به عنوان Ant Financial از این شرکت جدا شد و سپس به Ant Group تغییر نام داد، عملا مجبور به حذف نفوذ جک ما برای بقای خود شد.

با اینکه ما همچنان به صورت غیرمستقیم یک سهام ۱۰ درصدی در این شرکت دارد اما حق رای تعیین کننده از او سلب شده و در ساختار جدید شرکت برای کاهش بیشتر نفوذ ما، حتی مدیران مورد تایید دولت به عنوان تصمیم‌گیرندگان مهم به هیات مدیره آمده‌اند.

با اینکه ممکن است در آینده بالاخره شاهد عرضه عمومی غول فین‌تکی باشیم اما توقف عرضه و فشار‌های دولت چین پس از آن تبعاتی بزرگ برای اکوسیستم فناوری و اقتصاد دیجیتال این کشور داشت که شاید برای جبران آن دیر شده باشد.

فشار، رکود و بی‌اعتمادی پس از توقف عرضه عمومی Ant

توقف عرضه عمومی بزرگ‌ترین فین‌تک‌ چین در حالی صورت گرفت که این صنعت در سال ۲۰۲۰ یکی از داغ‌ترین و پررونق‌ترین سال‌های خود را پشت سر می‌گذاشت. شرکت استرایپ (Stripe) در آمریکا در همان سال به یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های خصوصی جهان تبدیل شد و با تکیه بر این رشد توانست در سال ۲۰۲۱ با ارزش‌گذاری ۹۵ میلیارد دلاری جذب سرمایه کند.

رابینهود که در حال حاضر حتی به حوزه کریپتو ورود کرده است نیز در آن سال تعداد زیادی کاربر به پلتفرم خود اضافه کرد و در اروپا نیز شرکت‌هایی همچون Ayden (ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت) در هلند و کلارنا (از پیشتازان بازار الان‌ بخر بعدا پرداخت کن) در سوئد به موفقیت چشمگیر رسیدند.

چین اما در همین دوره و در روندی که از سخنرانی انتقادی ما کلید خورد، فشار بر بخش فناوری را افزایش داد. حدود دو سال فشار حزب کمونیست بر بخش فناوری (البته در کنار بالا گرفتن تنش‌های ژئوپلیتیک با ایالات متحده) به فرار بی‌سابقه سرمایه‌گذاران منجر شد به طوری که در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۱، ارزش سهام شرکت‌های فناوری بازار چین بیش از ۶۰ درصد کاهش یافت و عرضه اولیه شرکت‌های چینی تنها ۶ میلیارد دلار جذب سرمایه را در این فصل به همراه داشت که تنها دو سوم سه ماهه اول همان سال بود. سهم عرضه اولیه سهام‌های فناوری از مجموعه عرضه اولیه‌ها در چین نیز به پایین‌ترین سطح خود در دو سال منتهی به سه ماهه دوم سال ۲۰۲۱ ریزش کرد؛ آماری که شرایط سخت فعالان فناوری دومین اقتصاد جهان را روایت می‌کند.

طبق گزارشی از اکونومیک تایمز براساس داده‌های شرکت تحقیقاتی Refinitiv، شرکت‌های فناوری بزرگ چین طی دو سال فشار دولت بر بخش فناوری بیش از یک هزار میلیارد دلار از ارزش خود را از دست دادند و بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی در همین دوره به دلیل فضای غیرقابل پیش‌بینی و دست باز رگولاتور‌ها برای فشار بر اقتصاد دیجیتال از این کشور خارج شدند و سیلی از خروج سرمایه از بازار چین شکل گرفت.

له شدن شرکت‌های فناوری زیر فشار پکن و تحریم‌های خارجی

چین چندی پس از جلوگیری از عرضه عمومی Ant و فشار برای کاهش قدرت جک ما در این شرکت، شرکت دیگری به نام DiDi را نیز هدف قرار داد. این شرکت که به غول اوبر چینی معروف بود و بزرگ‌ترین تاکسی اینترنت چین را در کنار خدمات دیگر در اختیار داشت در ژوئن ۲۰۲۱ با وجود هشدار رگولاتورهای چینی در بازار بورس نیویورک عرضه عمومی شد.

پس از بی‌توجهی این شرکت به هشدار‌های رگولاتوری، دو روز پس از عرضه عمومی رگولاتور فضای سایبری چین (CAC) از آغاز تحقیقات امنیت سایبری پیرامون این شرکت خبر داد و اپلیکیشن دی‌دی از اپ‌استور‌های سراسر کشور حذف و پذیرش کاربر جدید برای این شرکت ممنوع شد.

دولت اعلام کرد که دی‌دی باید از بورس نیویورک خارج شده و تنها در بورس‌های داخلی برای عرضه سهام اعلام کند. چنگ وی، موسس و مدیرعامل دی‌دی نیز به شدت برای واگذاری قدرت خود از سوی مقامات تحت فشار قارر گرفت. وی با اینکه از مدیرعاملی کناره‌گیری نکرد، اما نقش اجرایی خود را کااهش داد و مدیران نزدیک به دولت چین وارد ساختار مدیریتی شرکت شدند.

دولت چین علاوه‌ بر این تحقیقات ضدانحصار متعددی را علیه شرکت‌های فناوری بزرگ داخلی از جمله تنست و علی‌بابا کلید زد و محدودیت‌هایی در حوزه جمع‌آوری داده و الگوریتم‌ها اعمال کرد.

جذب سرمایه از بازار‌های خارجی با محدودیت همراه شد و سرمایه‌گذاری خارجی یا ادغام شرکت‌های حساس فناوری نیز ممنوع اعلام شد و شرکت‌ها با الزامات متعددی برای استفاده از داده‌های کاربران، آموزش الگوریتمی مواجه شدند.

این در حالی است که ایالات متحده با وجود پیگیری‌های ضد انحصار علیه غول‌هایی همچون گوگل و فیسبوک، فضای آزادی‌تری را برای استفاده از داده‌های توسعه الگوریتم فراهم کرده بود. روندی که شاید به یکی از عوامل در تولد ChatGPT و آغاز تحولی مهم به رهبری ایالات متحده تبدیل شد.

شرکت‌های آمریکایی پیشتازی انقلاب جدید فناورانه با محوریت هوش مصنوعی مولد را در دست گرفتند و شرکت‌های چینی با وجود موفقیت‌های چشمگیر از جمله توسط دیپ‌سیک و عرضه مدل‌های ارزان‌قیمت متن‌باز، در عمل به دنبال رو همتایان آمریکایی خود تبدیل شدند.

البته که فشار‌های دولت چین بر بخش فناوری در سال ۲۰۲۳ و پس از بیش از فروکش کرد و همین مساله به رشد مجدد بخش فناوری کمک کرد، اما نمی‌توان نقش فشار‌های داخلی بر بخش فناوری را آنهم در زمانی که فعالان این کشور با محدودیت‌های خارجی از جمله دسترسی محدود به پردازنده‌های پیشرفته با تشدید تنش‌های ژئوپلیتیک از سال ۲۰۱۸ در اولین دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ روبرو بودند را در عقب ماندگی نسبی این صنعت نادیده گرفت.

اگرچه ارزش‌گذاری مالی شاید بهترین معیار برای سنجش موفقیت نباشید اما شرایط حالا به‌گونه‌ای است که دیپ‌سیک، موفق‌ترین استارت‌آپ هوش مصنوعی چین، از سوی تحلیلگران چیزی بین یک تا ۱۰ میلیارد دلار ارزش‌گذاری می‌شود و رقبای آن نیز که استارت‌آپ‌هایی همچون Zhipu AI، Moonshot AI و MiniMax هستند، هرکدام حدود سه میلیارد دلار ارزش دارند اما گزارش جدیدی از بلومبرگ از فروش سهامی جدید اوپن‌ای‌آی با ارزش ۵۰۰ میلیارد دلاری پس از یک دور جذب سرمایه موفقیت آمیز با ارزش‌گذاری ۳۰۰ میلیارد دلاری می‌گوید.